Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

Buxgalteriya balansında «Óz investiciyası» hám onıń quramlı birlikleri

1. Óz qarjılarınıń derekleri	Balans qatarı
Ustav kapitalı (8300)	410
Qosılǵan kapital (8400)	420
Rezerv kapitalı (8500)	430
Satıp alınǵan jeke akciyalar (8600)	440
Bólistirilmegen payda (qaplanbaǵan zıyan) (8700)	450
Maqsetli túsimler (8800)	460
Kelesi dáwir qárejetleri hám tólemleri ushın zapaslar (8900)	470
I bólim boyınsha jámi (qatar.410+420+430-440+450+460+470)	480

Jeke kapital haqqındaǵı esabat hám onıń quramlı birlikleri

Kórsetkishlerdiń atı	Qatar kodı	Ustav kapitalı	Qosılǵan kapital	Rezerv kapitalı	Bólistirilmegen payda (qaplanbaǵan zıyan)	Satıp alınǵan jeke akciyalar	Maqsetli túsimler hám basqalar	Jámi
1	2	3	4	5	6	7	8	9
Jıl basındaǵı qaldıq	010	724 973	-	6 770 664	599 079	-	1 045 321	9 140 037
Bahalı qaǵazlardıń emissiyası	020	252 305	-	X	X	X	X	252 305
Uzaq múddetli aktivlerdi qayta bahalaw	030	X	X	2 812 614	X	X	X	2 812 614
Ustav kapitalın qáliplestiriwde payda bolǵan valyuta kursınıń parqları	040	X	-	X	X	X	X	-
Rezerv kapitalına ajıratpalar	050	X	X	-	-	X	X	-
Aǵımdaǵı jıldıń bólistirilmegen paydası (zıyanı)	060	X	X	X	-	X	X	-
Mutqa alınǵan mal-múlik	070	X	X		X	X	X	-
Maqsetli paydalanıw ushın alınǵan qar006Aılar	080	X	X	X	X	X	-	-
Esaplanǵan dividendler	090	X	X	X	335 466	X	X	335 466
Jeke kapital qáliplesiwiniń basqa derekleri	100	-	-	-	-	-	77 102	77 102
Jıl aqırındaǵı qaldıq	110	977 278	-	9 583 278	934 545	-	1 122 423	12 617 524
Jeke kapitalınıń kóbeyiwi (+) yaki kemeyiwi (-)	120	252 305	-	2 812 614	335 466	-	77 102	3 477 487
MAǴLIWMAT ushın:
Shıǵarılǵan akciyalardıń sanı, dana	130	X	X	X	X	X	X	1920542112
Sonıń ishinde:
Imtiyazlı	131	X	X	X	X	X	X
ápiwayı	132	X	X	X	X	X	X	1920542112
Akciyanıń nominal bahası	140	X	X	X	X	X	X	442
Aylanıstaǵı akciyalardıń sanı, dana	150	X	X	X	X	X	X	1920542112
Sonıń ishinde:
Imtiyazlı	151	X	X	X	X	X	X
ápiwayı	152	X	X	X	X	X	X	1920542112

Jeke kapitaldıń quramlı dúzilisinde tómendegi kórsetkishler bahalanadı:

Ustav kapitalınıń jeke kapital quramındaǵı salmaǵınıń koefficienti;

Kuk= UK/JK (ÓQD)

Bul jerde:

Kuk – ustav kapitalınıń óz investiciyası quramındaǵı salmaǵı

Uk – ustav kapitalı;

JK(ÓQD) – jeke kapital (óz qarjılarınıń deregi)

Ustav kapitalınıń óz investiciyası quramındaǵı salmaǵın ańlatadı hám bul kórsetkish jeke kapital quramında eń áhmiyetli kórsetkish bolıp esaplanadı.

Bólistirilmegen payda summasınıń jeke kapital quramındaǵı salmaǵınıń koefficienti:

Kbp= BP/ JK (ÓQD)

Bul jerde:

Kbp – bólistirilmegen paydanıń jeke kapital quramındaǵı salmaǵınıń koefficienti;

BP – bólistirilmegen payda.

Bólistirilmegen payda summasınıń jeke kapital quramındaǵı salmaǵın ańlatadı.

Jeke kapitaldıń ósiw dárejesi:

Ó_JK = JKda / JKdb x 100%

Bul jerde:

JKda; JKdb – dáwir bası hám aqırına jeke kapital.
Jeke kapitaldıń gorizontal hám vertikal analizi

Kórsetkishler	Dáwir bası			Dáwir aqırı			Parqı, +,-			Ósiwi, %
	Summa	Payız, %	Summa		Payız,%	Summa		Payız,%
Óz qarjılarınıń deregi, jámi	9 140 036,9	100.00	12 617 524,1		100.00	3 477 487,1		0.00	138,0
Ustav kapitalı	724 973,1	7,9	977 278,4		7,7	252 305,2		-0,2	134,8
Qosılǵan capital	-	-	-		-	-		-	-
Rezerv kapitalı	6 770 664,2	74,1	9 583 278,0		76,0	2 812 613,8		1,9	141,5
Satıp alınǵan jeke akciyalar	-	-	-		-	-		-	-
Bólistirilmegen payda (qaplanbaǵan zıyan)	599 078,9	6,6	934 544,7		7,4	335 465,7		0,9	156,0
Maqsetli túsimler	1 045 320,7	11,4	1 122 423,1		8,9	77 102,4		-2,5	107,4
Kelesi dáwir qárejetleri hám tólemleri ushın zapaslar

Jámiyette óz qarjılarınıń deregi dáwir basına salıstırǵanda +3 477 487,1 mıń swmǵa artqan. Ósiw dárejesi 138.0 payızdı quraǵan. Sonıń ishinde ustav kapitalınıń ózgerisi sáykes túrde +252305,2 mıń swmǵa, rezerv kapitalınıń ózgerisi +2812613,8 mıń swmǵa, maqsetli túsimler, kelesi dáwir qárejetleri hám tólemleri ushın zapaslardıń kólemi +77102,4 mıń swmǵa artqan. Óz qarjıları quramında bólistirilmegen payda summası dáwir basına salıstırǵanda +335465,7 mıń swmǵa kóbeygen.

Eń joqarı ósiw dárejeleri bólistirilmegen payda (156,0 %) hám de rezerv kapitalı (141.54%) qatarına tuwra kelgen.

11.3. Finanslıq leveridj kórsetkishleriniń analizi
Finanslıq leveridj kórsetkishi xalıqaralıq ámeliyattan kirip kelgen áhmiyetli kórsetkish bolıp esaplanadı. Onıń ekonomistler hám menedjerler tárepinen bahalawǵa ótilgenine ele onsha kóp waqıt bolmadı. Bul kórsetkishti bahalaw bir qansha finanslıq koefficientler arqalı ámelge asırıladı. Finanslıq leveridj kórsetkishi jeke kapitaldıń minnetlemelerge qatnası arqalı bahalanadı. Onıń nátiyjesine qarap xojalıq subyektiniń finanslıq turaqlılıǵı hám rentabellik dárejesine baha beriw múmkin.

Tómende finanslıq leveridjdiń ne ekenligi, onıń túrleri, anıqlaw formulası, finanslıq leveridj nátiyjeliligin anıqlaw tártipleri hám de olardı analizlew tártiplerin kórip ótiwimiz múmkin.

Finanslıq leveridj finanslıq rıchag dep te ataladı. Onıń mazmunın óz qarjılarınıń deregi menen qarız kapitalı ortasındaǵı qatnasta xojalıq subyektiniń paydasına tásir etiw dárejesin bahalaw quraydı. Sonday-aq, xojalıq subyektiniń perspektivadaǵı finanslıq turaqlılıǵın analizlew hám boljawda da bul baylanıs qatnasınan kelip shıǵıladı.

Finanslıq leveridj kórsetkishlerin analizlew analitiklerge rentabellikti qosımsha joqarılatıw imkaniyatların anıqlawda, ishki hám sırtqı faktorlar tásirinde paydanıń ózgerisine tásir etiwshi faktorlardıń risk dárejelerin bahalawǵa imkan beredi.

Paydalanıw nátiyjeliligi boyınsha finanslıq leveridjlerdiń tómendegi túrleri bar:

- unamlı (payda summası kreditler, qarızlar boyınsha payızlar tóleminen artqan jaǵdaylarda);

- neytral túrleri (payda summası kreditler, qarız boyınsha payız tólemleri summasına ǵana jetken jaǵdaylarda);

- keri (payda summası kreditler, qarız boyınsha payız tólemleri summasına jetpegen jaǵdaylarda).

Finanslıq leveridj tómendegi formula tiykarında anıqlanadı:

FL=QK/JK

Bul jerde:

FL – finanslıq leveridj;

QK – qarız kapitalı;

JK – jeke kapital.

Bul formula xojalıq subyektiniń finanslıq risklerin de sáwlelendiredi. Koefficienttiń optimal dárejesi sıpatında 05.-0.8 dáreje alınǵan.

Finanslıq leveridjdiń nátiyjeliligin bahalawda finanslıq leveridj koefficienti hám rentabelligin salıstırıw kerek.

Finanslıq leveridjdiń nátiyjeliligin bahalaw, analizlewdiń maqseti jeke hám qarız kapitalınan paydalanıw nátiyjeliligin úyreniwden ibarat.

Finanslıq leveridjdiń nátiyjeliligin tómendegi baylanısta ańlatıw múmkin: