Ta’rif. Tizim - muayyan munosabatlar bilan bogʻlangan va tizimning ancha murakkab funksiyalarni bajarishini ta'minlaydigan tarzda oʻzaro aloqada boʻlgan obyektlarning (elementlarning) ajralmas toʻplamidir (aniq maqsadga erishish uchun).
Tizim elementi - qismlarga ajratib boʻlmaydigan tizim obyektidir.
Har qanday tizimning muhim tarkibiy qismlari uning tarkibiy elementlari va ular orasidagi bogʻlanishlardir.
Tizimni elementlarga (kichik tizimlarga) ajratish jarayoni va element tushunchasining oʻzi shartli va nisbiydir, chunki har qanday element oʻz navbatida har doim boshqa elementlarning toʻplami sifatida qaralishi mumkin. Masalan, elektron ham atom kabi tuganmasdir.
|
2
|
3
|
2
|
Tizim elementlariga nima kiradi?
Tizim elementi - qismlarga ajratib boʻlmaydigan tizim obyektidir.
Har qanday tizimning muhim tarkibiy qismlari uning tarkibiy elementlari va ular orasidagi bogʻlanishlardir.
Tizimni elementlarga (kichik tizimlarga) ajratish jarayoni va element tushunchasining oʻzi shartli va nisbiydir, chunki har qanday element oʻz navbatida har doim boshqa elementlarning toʻplami sifatida qaralishi mumkin. Masalan, elektron ham atom kabi tuganmasdir.
Tizimning birinchi boʻlinishi (dekompozitsiya) natijasida birinchi darajadagi quyi tizimlar (bloklar) shakllanadi, ikkinchi akt jarayonida birinchi darajadagi quyi tizimlar ikkinchi darajali quyi tizimlarga ajraladi va h.k.
|
|
2
|
3
|
2
|
Tizim elementlarining o’zaro aloqalari qanday shakllanadi?
|
|
2
|
3
|
1
|
Tizimlar qanday tasniflanadi?
Tizimli yondashuv bu murakkab obyektlarni (tizimlarni) oʻrganishning zamonaviy umumiy ilmiy metodologiyasi; u har qanday tizimni umuman oʻrganishga qaratilgan boʻlib, unda elementlarni integral tizimga tashkil etish tamoyillari oʻrganilib, har bir quyi tizim va alohida elementlarning ishlashi tizimning asosiy maqsadi nuqtai nazaridan koʻrib chiqiladi.
Umumiy tizimlar nazariyasi - bu odatda turli xil va sinfdagi tizimlarni tavsiflaydigan va ularni tahlil qilishning oʻziga xos usullarini ishlab chiqadigan fanlararo nazariyasidir.
|
|
2
|
3
|
2
|
Murakkab va oddiy tizimlarni ta’riflang.
Murakkab – shunday tizimlarki, ularning tarkibiy qismlari oʻzaro bogʻliq boʻlib, ularning ishlash jarayonlarini alohida koʻrib chiqish mumkin emas yoki notoʻgʻri xulosalarga olib keladi.
Tizimlarning boshqa turlari va tasnifi keying mavzuda batafsil qarab chiqiladi.
Murakkab tizim xossalari:
Tashkil etilishning iyerarxiyaligi;
Maqsadga yoʻnaltirilganlik;
Elementlar sonining koʻpligi;
Elementlari oʻrtasida axborot almashinuvi mavjudligi;
Oʻz-oʻzini tashkil qila olishi – tashqi muhit haqida xabarlarga asoslanib, tizimning oʻz strukturasini va parametrlarini ketma-ket maqsadiga muvofiq ravishda oʻzgartirishi (kibernetik tizim);
butunlik – sistemaning biron elementidagi oʻzgarishlar uning boshqa elementlariga ham, butun tizim faoliyatiga ham ta’sir qiladi.
Oddiy – ishlashi (ma'lum bir vazifa doirasida), kichikroq quyi tizimlarga boʻlinmasdan, bir butun sifatida oʻrganilishi mumkin boʻlgan tizimlardir;
|
|
2
|
3
|
1
|
Sun’iy va tabiiy tizimlarni ta’riflang.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
