Тоҳир Маликов

Amal (harakat) dagi tijoriy XYuSlarning moliyaviy resurslarini 
ularning shakllanish manbalariga ko‘ra quyidagilarga ajratish 
mumkin
 
mahsulot realizatsiyasining tushumi hisobidan shakllanadigan mo-
liyaviy resurslar (foyda; amortizatsiya ajratmalari fondi; ish haqi 
fondi; moddiy xarajatlarni tiklash fondi) 
badallar va maqsadli xarakterdagi tushumlar hisobidan shakllanti-
riladigan moliyaviy resurslar (boshqa tashkilotlar va jismoniy shaxs-
lardan tushumlar, budjet subsidiyalari va h.k.) 
boshqa realizatsiya (mol-mulk; asosiy faoliyatga daxldor bo‘l-
magan xizmatlar va boshqalar) hisobidan olinadigan moliyaviy 
resurslar 
moliyaviy bozorda shakllanadigan moliyaviy resurslar (kreditlar 
va zayomlar; o‘z aksiyalari va qimmatli qog‘ozlarning boshqa 
ko‘rinishlarini sotish; boshqa emitentlarning qimmatli qog‘ozlari 
bo‘yicha dividendlar va foizlar; sug‘urta qoplamalari va boshqa-
lar) 
kreditorlik qarzlari hisobidan tashkil topadigan moliyaviy re-
surslar (mol yetkazib beruvchi va pudratchilarga; mehnat haqi 
bo‘yicha; sotsial sug’urtaga doir; budjet oldidagi va boshqalar) 

---

77 
3.2. Xo‘jalik yurituvchi subyekt moliyaviy resurslaridan 
foydalanish samaradorligi 
XYuS moliyaviy resurslaridan 
foydalanish samaradorligi 
ma’lum davr (o‘tgan yoki rejali) uchun XyuS faoliyati mo-
liyaviy natijasining shu moliyaviy natijani qo‘lga kiritish 
uchun XYuS tomonidan qilingan (yoki rejalashtirilgan) moli-
yaviy resurslar xarajatlariga nisbati bilan aniqlanadi 
XYuS moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorligini 
aniqlashda shu narsani inobatga olish kerakki, moliyaviy na-
tija faqat moliyaviy emas, balki moddiy va mehnat resurslari 
xarajatlarining natijasi hamdir
U holda moliyaviy samaradorlikni aniqlash quyidagi ko‘rinishni 
oladi
Shunisi taajjublanarliki, XЮS moliyaviy faoliyatining samarador-
ligini o‘xshash ifodalovchisi fond, moliya-kredit va pul bozorlari-
dagi operatsiyalarining daromadliligi hisoblanadi
XYuS moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorligi bevosita 
moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish natijasida XYuS tomo-
nidan olingan daromadning shu daromadni qo‘lga kiritish uchun 
qilingan xarajatlarga nisbati bilan aniqlanadi

---

78