Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

388
Odilqoriyev X.T. 
Davlat va huquq nazariyasi
qilish natijasida o‘z oilasini og‘ir moddiy ahvolga solib qo‘yayotgan fuqaroning 
muomala layoqati sud tomonidan fuqarolik protsessual qonunda belgilangan 
tartibda cheklab qo‘yilishi mumkin»ligi belgilangan. Mazkur qoida talabiga 
ko‘ra, spirtli ichimliklar yoki giyohvandlik vositalarini suiiste’mol qilib, o‘z 
oilasini og‘ir moddiy ahvolga solib qo‘yayotgan fuqaroning muomala layo-
qati sud tomonidan cheklanmasa, u mantiqan muomala layoqatiga ega, deb 
hisoblanadi. 
Normativ-huquqiy hujjatlarni 
teleologik (maqsadli) sharhlash ularni 
chiqarishdan ko‘zlangan bevosita, yaqin kelajakdagi, pirovarddagi maqsadlarni 
belgilashga qaratilgan bo‘ladi. 
Teleologiya, ya’ni maqsadga muvofiqlik va hayotdagi maqsadlar 
to‘g‘risidagi ta’limotga muvofiq, huquq va uning ayrim tarkibiy qismlari tizimli 
hodisa sifatida aniq maqsadga yo‘naltirilgandir.
Teleologik sharhlash qonun qanday maqsadni ko‘zlaganligi bilan bog‘liq 
holda uning ma’nosini aniqlashdir. Norma va uni amalga oshirishning obyek-
tiv oqibatlari bilan aloqasi teleologik sharhlashni mustaqil usul sifatida ajratib 
ko‘rsatish uchun asos bo‘ladi. Teleologik sharhlash jarayonida turli qo‘shimcha 
normativ-huquqiy hujjatlarga, birinchi navbatda, rasman talqin qilingan huj-
jatlarga ham murojaat qilinishi mumkin. Huquqning barcha subyekt-
lari teleologik sharhlash subyektlari bo‘lishi mumkin. Huquq subyektlarining 
ijtimoiy-huquqiy ongi huquq normasini uning maqsadi bo‘yicha sharhlashning 
muhim omili hisoblanadi.
Teleologik sharhlashning o‘ziga xos xususiyati shundaki, barcha bilimlar 
va ulardan foydalanish usullari normaning bevosita mazmunidan (maqsadi-
dan) chetga chiqish bilan bog‘liq bo‘ladi. Mazkur usulda bilish vositasi sifatida 
mantiq qonunlaridan, tizimli obyektlar to‘g‘risidagi fan qonunlaridan, maxsus 
yuridik bilimdan, tarix va shu kabilardan foydalaniladi.