Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

rioya qilish, bajarish, foydalanish va qo‘llash shaklida bo‘lishi mumkin.
Konstitutsiyaviy-huquqiy tartibga solish mexanizmining xususiyatlaridan 
biri Konstitutsiya normalarining joriy qonunlar tomonidan konkretlashtirilishi 
hamda bevosita amalga oshirilishidir. Qonun normalari, o‘z navbatida, Prezi-
dent farmoni, Hukumat qarori, davlat boshqaruv idoralari va huquqni qo‘llovchi 
organlar hujjatlari orqali hayotga joriy etiladi. 
Shunday qilib, jamiyat va davlat hayotini konstitutsiyaviy-huquqiy tartib-
ga solish, uning konstitutsiyaviy asoslarini mustahkamlash mamlakatimizning 
yanada ildam qadamlar bilan mustaqillik yo‘lidan olg‘a qarab rivojlanishining 
ishonchli garovidir. 

---

424
Odilqoriyev X.T. 
Davlat va huquq nazariyasi
Ijtimoiy munosabatlarga huquqiy ta’sir 
etish jarayonining ichki tuzilishini (struktu-
rasini) yanada kengroq talqin qilish mum-
kin. Zero, bu nihoyatda serqirra, mazmundor 
va turfa xil namoyon bo‘lish jihatlariga ega 
hodisadir. Huquqiy tartibga solish yuridik mexanizmdan tashqari, ijtimoiy (sot-
sial) va ruhiy (psixologik) mexanizmlarga ham ega.
Ayonki, huquq ijtimoiy muhitda amal qiladi. Uning harakatlanishiga turli 
ijtimoiy omillar, hayotiy vaziyat hamda hodisalar ta’sir ko‘rsatadi. Ilmiy adabi-
yotlarda huquqning kundalik real hayotda amal qilish hodisasi 
huquq hara-
katlanishining ijtimoiy (sotsial) mexanizmi deb yuritiladi.
Huquq harakatlanishining yoki huquqiy tartibga solishning ijtimoiy 
mexanizmi deganda, huquqiy prinsiplar va normalarning talablarini huquq sub-
yektlari xulq-atvori hamda yurish-turishiga aylantirish (singdirish) bilan bog‘liq 
jarayonga ta’sir etuvchi ijtimoiy va boshqa hayotiy omillarning yalpi umumiy 
tizimi tushuniladi. Mazkur jarayonning asosiy bosqichlariga quyidagilar kiradi: 
huquq prinsiplari va normalari mazmunini barchaning e’tiboriga yetkazish; 
huquqiy aktlarda ijtimoiy foydali maqsadni ifodalash orqali huquqqa muvofiq 
xulq-atvorni yo‘naltirib turish; huquqiy ko‘rsatmalar yordamida ijtimoiy foy-
dali huquqqa muvofiq xulq-atvorni shakllantirish; ijtimoiy-huquqiy nazoratni 
amalga oshirish.
Huquqiy tartibga solishning ijtimoiy mexanizmini tavsiflashda uning 
ushbu jihatlari alohida o‘rin tutadi: