Тошкент давлат педагогика университети электрон ўҚув-методик мажмуалар

2.2.4. Электрон луғат 
Электрон луғат – компьютер ёки бошқа электрон ташувчида ўрнатилган 
луғат бўлиб, зарур сўзларни унинг морфологияси ёки у билан боғлиқ сўз 
жумласи орқали тезлик билан топиш имконини беради. Унинг ички 
тузилиши луғат мақолалари жамламасидан иборат маълумотлар базаси 
шаклида қурилган бўлиб, таржима қилиш йўналишини ўзгартириш 
функциясига (мисол учун: русча-ўзбекча, ўзбекча-русча) эга бўлади. 
Анъанавий луғатлардан фарқли равишда электрон луғат матн ва графикавий 
тасвирлар билан бир қаторда видео ва анимацион лавҳалар, товуш, мусиқа ва 
бошқалар билан бирга медиа-объектларнинг бутун спектрларини ўз ичига 
олиши мумкин. 
 
2.3. ЭЎММнинг методик компонентлари 
 
 
2.3.1. Ўқитувчига мўлжалланган методик компонент 
Ўқитувчига мўлжалланган методик компонентга электрон методик 
қўлланма, машғулотларнинг технологик хариталари ва дидактик материаллар 
қиради. 

---

28 
Электрон методик қўлланма – педагогик тажрибани умумлаштириш 
ва узатиш ҳамда таълим фаолиятининг янги моделларини шакллантириш ва 
тарқатиш шакли. Электрон услубий қўлланмада педагогик тажриба 
машғулотларнинг рақамлаштирилган видео-лавҳалари, электрон ёки унга 
ўгирилган шаклда яратилган талабалар ишларини дарслар бўйича 
режалаштирилган шаклида намойиш этади.
Ўқитувчи 
томонидан 
фаннининг 
шахсга 
йўналтирилган 
ва 
ривожлантирувчи таълимга асосланган ўқитиш технологияси бўйича 
методик қўлланма ишлаб чиқилади. Фанни ўқитиш технологияси таълим 
жараёнини лойиҳалаштириш, ташкил этиш, ўтказиш, билим ва кўникмаларни 
баҳолаш жараёнини ўз ичига олади.
Ҳар бир машғулот учун технологик хариталар ишлаб чиқилади. 
Технологик харитани лойиҳалаш педагогик маҳорат чўққиси ҳисобланади, 
чунки машғулот давомида бажариладиган амалий иш жараёни технологик 
харитада кетма-кетлик қоидаси асосида тасвирланади.
Қуйидаги схемаларда методик қўлланмани ишлаб чиқишда фанни 
ўқитиш технологиясининг умумий намунавий тузилмаси тавсия этилган. 
1. Умумий ўқув мақсадлари. Ўқув мақсадлари муайян таълим жараёни 
якунида таълим олувчи томонидан ўзлаштирилиши, янги ҳосил 
қилиниши лозим бўлган билим, хатти-ҳаракат билан боғлиқ бўлган 
амалий топшириқни уддалай олиш маҳорати, шахсий фазилатлар ва 
хулқини белгилайди. Ҳар бир фаннинг ўқув мақсадлари тўғри 
белгиланиши муҳим аҳамиятга эга. Умумий ўқув мақсадларнинг 
мазмуни йўналтирувчи мақсадлардан келиб чиқиб белгиланади. 
Умумий 
ўқув 
мақсадлари 
йўналтирувчи 
мақсадларни
аниқлаштиради. Умумий ўқув мақсадлари таълим олувчи муайян
фан бўйича эгаллаши лозим бўлган билим, кўникма, малака ҳақида 
умумий тасаввурни беради.

---

29 
2. Ўқитувчи томонидан назарий ва амалий машғулотларни ўтказиш 
технологияси, дарс ишланмаси ва технологик харитаси ишлаб 
чиқилади. Ҳар бир машғулот бўйича дарс ишланмалари ва 
технологик хариталарни ишлаб чиқиш ўқув жараёнини тўлақонли 
лойиҳалаштириш ҳамда самарали ташкил этиш имконини беради.  
Ўқитувчи томонидан ҳар бир машғулотни яхлит ҳолатда кўра билиш ва 
уни тасаввур этиш учун бўлажак дарс жараёнини лойиҳалаштириб олиш 
керак. Бунда ўқитувчи учун бўлажак машғулотнинг технологик харитасини 
тузиб олиши муҳим аҳамиятга эгадир, чунки машғулотнинг технологик 
харитаси ҳар бир мавзу, ҳар бир машғулот учун ўқитилаётган фаннинг 
хусусиятидан, талабаларнинг имконияти ва эҳтиёжларидан келиб чиққан 
ҳолда тузилади. 
Машғулотнинг ўқитиш технологияси ва технологик харитасини тузиш 
осон иш эмас, чунки бунинг учун ўқитувчи педагогика, психология, хусусий 
методика, педагогик ва ахборот технологиялардан хабардор бўлиши, 
шунингдек, кўплаб метод ва усулларни билиши керак. Ҳар бир 
машғулотнинг ранг-баранг, қизиқарли бўлиши аввалдан пухта ўйлаб 
тузилган машғулотнинг лойиҳалаштирилган технологик харитасининг сифат 
даражасига боғлиқ. 
Машғулотнинг ўқитиш технологияси ва технологик харитасини қай 
кўриниш (ёки шакл)да тузиш, бу ўқитувчининг тажрибаси, қўйган мақсади ва 
ихтиёрига боғлиқ. Машғулотнинг ўқитиш технологияси ва технологик 
харитаси қандай тузилган бўлмасин, унда машғулот жараёни яхлит ҳолда акс 
этган бўлиши ҳамда аниқ белгиланган мақсад, вазифа ва кафолатланган 
натижа, машғулот жараёнини ташкил этишнинг технологиялари тўлиқ ўз 
ифодасини топган бўлиши керак. Машғулотнинг ўқитиш технологияси ва 
технологик 
харитасининг 
тузилиши 
ўқитувчини 
машғулотнинг 
кенгайтирилган конспектини ёзишдан халос этади, чунки бундай харитада 

---

30 
машғулот жараёнининг ҳамма ўқитувчи ва талаба фаолияти билан боғлиқ 
барча қирралари ўз аксини топади. 
Мисол тариқасида машғулотнинг ўқитиш технологияси ва технологик 
харитаси схемалариини келтирамиз. 
1-жадвал