Toshkent davlat yuridik universiteti

Haq evaziga xizmat ko`rsatishning turlari. Haq evaziga xizmat ko`rsatish 
shartnomasi bir necha turlari mavjud. Xizmat ko`rsatish o`z huquqiy tabiatiga 
ko`ra, aloqa xizmati, tibbiy xizmat, veterinariya xizmati, auditorlik xizmati, 
huquqiy xizmat, maslahat xizmati va shunga o`xshash boshqa turlar shular 
jumlasidandir. Qayd etilgan xizmatlar o`z xususiyati, xizmat ko`rsatish holati, 
xarakteri va huquqiy tartibga solinish sohasiga qarab, bir-biridan farqlanadi. 
Ammo ularning umumiy o`xshashligi ham mavjud. Shu bois xizmat ko`rsatish 
shartnomasini tuzishda uning har bir turini huquqiy tartibga solishning o`ziga xos 
xususiyatlarini inobatga olish lozim. Ushbu o`rinda shuni qayd etish kerakki, 
xizmat turlarining har birida shartnoma taraflari, ya’ni ijrochi va buyurtmachining 
huquq va majburiyati xizmat turiga qarab farq qilishi mumkin. Masalan, aloqa 
xizmati ko`rsatish shartnomasiga muvofiq, xizmat ko`rsatuvchi tashkilot 
buyurtmachilarga pochta jo`natmalarini belgilangan manzilga jo`natish, mijozlarga 
kunlik matbuot xabarlarini, shuningdek, gazeta, jurnallarni ularning uyiga yoki 
boshqa belgilangan joylarga vaqtida yetkazib berish, telefon xizmati ko`rsatish 
kabi tuzilgan shartnomalardan kelib chiqadigan burchlarni o`z vaqtida maromiga 
yetkazib bajarish bo`lsa, buyurtmachilar esa buning uchun belgilangan xizmat 
haqini to`lab turishga majbur bo`ladi. Bundan tashqari, boshqa haq evaziga xizmat 
ko`rsatish shartnomalarini misol sifatida ko`rsatish mumkin. Xususan, tibbiy 
xizmat ko`rsatishda esa, bu xizmatni bajarishga ixtisoslashgan tashkilot, 
shuningdek, etarlicha tibbiy xizmat ko`rsatishga tegashli bilim va hujjatlarga ega 
bo`lgan hamda ruxsat olgan shaxslar, tibbiy xizmat ko`rsatish huquqiga ega 
bo`ladi. Ular esa fuqarolarga malakali xizmat ko`rsatish majburiyatini oladi. Tibbiy 
xizmatdan foydalanuvchilar agar bunday xizmat ko`rsatish tekinga bajariladigan 
bo`lmasa, kelishilgan haqni to`lashga majbur bo`ladi.
Shuningdek, veterinariya xizmati bo`yicha xizmat ko`rsatuvchi tashkilot 
buyurtmachi fermerlarga yoki aholiga malakali xizmat ko`rsatish majburiyatini 
olsa, buyurtmachi esa shartnoma bo`yicha belgilangan xizmat haqini va boshqa 
majburiyatlarni bajarishi shart. Axborot, maslahat berish va sayyoxlik xizmati 
ko`rsatish bo`yicha bu vazifalarni bajaruvchi tashkilot tegishli xizmatni shartnoma 
bo`yicha sifatli bajarishga, buyurtmachi esa kelishilgan xizmat haqini o`z vaqtida 
to`lashga majbur bo`ladi. Huquqiy xizmat ko`rsatuvchi notarius, advokatura va 

---

219 
boshqa huquqiy xizmat ko`rsatuvchi tashkilotlar, firmalar qonun hujjatlari va 
taraflar 
o`rtasida 
tuzilgan 
shartnomaga 
muvofiq 
xizmat 
ko`rsatishga, 
buyurtmachilar esa kelishilgan haqni belgilangan vaqtda va tartibda to`lashga 
majbur bo`ladi. Ta’lim (repetitorlik) xizmati tegishli guvohnomasi, ya’ni 
ruxsatnomasi bo`lgan va malakali ixtisosga ega, xususiy tadbirkor tomonidan yoki 
bu faoliyat bilan shug’ullanish huquqiga ega bo`lgan firma tomonidan ko`rsatiladi. 
Mijoz, ya’ni ta’lim olishga muxtoj shaxs belgilangan yoki kelishilgan xizmat 
haqini to`lashga majbur bo`ladi. Auditorlik xizmat bo`yicha auditor yoki auditorlik 
firmasi mijoz tashkilotga shartnomaga muvofiq sifatli xizmat ko`rsatish 
majburiyatini olsa, buyurtmachi tashkilot shartlashilgan xizmat haqini o`z vaqtida 
to`lashga majbur bo`ladi.