Toshkent davlat yuridik universiteti
Fuqarolik qonunchiligida omonat saqlovchining javobgarligi
Download 5.5 Mb. Pdf ko'rish
|
Fuqarolik huquqi II-qism
|
1.3. Fuqarolik qonunchiligida omonat saqlovchining javobgarligi
Omonat saqlovchi saqlash uchun qabul qilingan ashyo yo’qolganligi, kam chiqqanligi yoki shikastlanganligi uchun Fuqarolik kodeksining 333-moddasida nazarda tutilgan asoslarga ko’ra javobgar bo’ladi. Professional omonat saqlovchi ashyoning yo’qolishi, kam chiqishi yoki shikastlanishi: yyengib bo’lmas kuch ta’siri oqibatida; ashyoning uni saqlash uchun qabul qilish chog’ida omonat saqlovchi bilmagan va bilishi shart bo’lmagan yashirin xossalari tufayli; saqlanayotgan ashyoning yo’qolganligi, kam chiqqanligi yoki shikastlanganligi yuk topshiruvchining qasddan qilganligi yoki qo’pol ehtiyotsizligi natijasida yuz berganligini isbotlamasa, javobgar bo’ladi. Shartnomada nazarda tutilgan saqlash muddati yoki omonat saqlovchining talabiga ko’ra ashyoni qaytarib olishi shart bo’lgan vaqt tugagach, yuk topshiruvchi saqlanayotgan ashyoni qaytarib olmasa, omonat saqlovchi bundan buyon ashyo yo’qolganligi, kam chiqqanligi yoki shikastlanganligi uchun qasddan harakat qilgan yoki qo’pol ehtiyotsizlik qilgan taqdirdagina javob beradi. Omonat saqlovchining saqlash uchun qabul qilingan ashyo yo’qolganligi, kam chiqqanligi yoki shikastlanganligi uchun javobgarligi muhim holat sanaladi. Bunda, haq to’lash evaziga omonat saqlash bo’yicha xizmat ko’rsatayotgan shaxsning, ayniqsa professional omonat saqlovchining ma’suliyati bepul omonat saqlash bo’yicha xizmat ko’rsatayotgan shaxsning va professional bo’lmagan omonat saqlovchining ma’suliyatidan jiddiy farqlanadi. Ular o’rtasidagi farq shartlarda ham, ma’suliyat hajmida ham mavjud bo’ladi. Yyengib bo’lmas kuch ta’siri oqibatidan tashqari, ashyoning uni saqlash uchun qabul qilish chog’ida omonat saqlovchi bilmagan va bilishi shart bo’lmagan yashirin xossalari tufayli yoki saqlanayotgan ashyoning yo’qolganligi, kam chiqqanligi yoki shikastlanganligi yuk topshiruvchining qasddan yoki qo’pol ehtiyotsizligi natijasida yuz berganida ham professional saqlovchi ashyoning yo’qolganligi, kam chiqqanligi yoki shikastlanganligi uchun javobgarlikdan ozod etiladi. Ashyoning yo’qolganligi, kam chiqqanligi yoki shikastlanganligi yuk topshiruvchi tomonidan ashyoni qaytarib olish bo’yicha majburiyati vujudga kelgandan so’ng amalga oshgan bo’lsa, yuk topshiruvchi tomonidan qasd yoki qo’pol ehtiyotsizlik mavjud bo’lganida, u javob beradigan qoida muhim ahamiyatga ega. Omonat saqlovchining javobgarligini bunday kamayishi oddiy omonat saqlashda ham, professional omonat saqlashda ham mavjud. Shu sababli, muddatga doir shartnoma shartlarini ifoda qilishda yoki 364 keyinchalik omonat saqlashning shartlari bo’yicha qo’shimcha bitim tuzish chog’ida e’tibor bilan yondashish kerak bo’ladi. Shartnomada omonat saqlovchining javobgarlik darajasi ham muhim ahamiyatga egadir. Omonat saqlanmaganligi bo’yicha omonat saqlovchining javobgarligi hajmi haq evaziga omonat saqlashda va bepul omonat saqlashda farqlanadi. Odatda, agar qonunda yoki shartnomada boshqacha hol nazarda tutilmagan bo’lsa, haq evaziga omonat saqlash bo’yicha omonat saqlovchi to’liq hajmda javobgar bo’ladi, shu jumladan yuk topshiruvchiga haqiqiy zararni ham boy berilgan foydani ham qoplab berishi lozim. Haq evaziga omonat saqlashda ham tekin saqlashda ham yuk topshiruvchi dastlabki vazifasida ishlatib bo’lmaydigan darajada o’zgargan ashyodan bosh tortishga haqli. Ammo buning uchun, birinchidan, omonat saqlovchi ushbu holat uchun javobgar bo’lsa, ikkinchidan, qonunda yoki shartnomada boshqacha hol nazarda tutilmagan bo’lsa, omonat saqlovchidan bunday ashyoning narxini va boshqa zararlarni qoplashni talab qilishga haqli. Ashyo tekin saqlanganida uning yo’qolishi, kam chiqishi yoki shikastlanishi tufayli yuk topshiruvchiga yetkazilgan zarar: - ashyolar yo’qolganligi va kam chiqqanligi uchun - yo’qolgan yoki etishmayotgan ashyolarning qiymati miqdorida; - ashyolar shikastlanganligi uchun - ularning qiymati qancha summaga kamaygan bo’lsa, shuncha summa miqdorida qoplanadi. Agar omonat saqlovchi javobgar bo’lgan holda shikast yetishi natijasida ashyoning sifati undan dastlabki vazifasi bo’yicha foydalanish mumkin bo’lmaydigan darajada o’zgargan bo’lsa, yuk topshiruvchi undan voz kechishga va omonat saqlovchidan ushbu ashyoning qiymatini, shuningdek, agar qonunda yoki omonat saqlash shartnomasida nazarda tutilgan bo’lsa, boshqa zararni ham qoplashni talab qilishga haqli. Agar omonat saqlovchi ashyoni saqlash uchun qabul qilib olayotgan paytida uning xossalarini bilmagan va bilishi shart bo’lmagan bo’lsa, yuk topshiruvchi saqlash uchun topshirilgan ashyoning xossalari tufayli yetkazilgan zararni omonat saqlovchiga to’lashi shart (FKning 891-modda). Qonun hujjatlarida, shartnomada yuk topshiruvchining talabi bilan omonat saqlash majburiyatining bekor bo’lishi ham nazarda tutiladi. Agar shartnomada yukni qaytarib berishning boshqacha muddati belgilangan bo’lsa ham, omonat saqlovchi yuk topshiruvchining talabi bilan saqlashga qabul qilingan ashyoni darhol qaytarib berishi kerak. Bu holda, agar omonat saqlash shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo’lmasa, yuk topshiruvchi majburiyatni muddatidan oldin bekor qilishi tufayli omonat saqlovchiga etkazilgan zararni to’lashi shart (FKning 892-moddasi). Download 5.5 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|