Toshkent farmatsevtika instituti


Epifiz (yuqori miya ortig`i yoki g`uddasimon bez)


Download 4.3 Mb.
Pdf ko'rish
bet38/53
Sana12.12.2017
Hajmi4.3 Mb.
#22078
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   53

Epifiz (yuqori miya ortig`i yoki g`uddasimon bez). Bu bez miyaning uchinchi 

qorinchasi  ustida  joylashgan.  Epifizda  ishlanadigan  melatonin  gormonoidi 

organizmdagi  pigment  almashuvini  boshqaradi  va  antigonadotrop  ta`sirga  ega. 

Epifiz funktsiyalari to`liq o`rganilmagan. 



Gastro - intestinal gormonlar. Gastrin - oshqozonda xlorid kislota va qisman 

pepsinogen  sekretsiyasini  oshiradi;  Sekretin  -  suv  va  gidrokarbonatlarga  boy 

pankreatik  shira  sekretsiyasi  va  jigarda  o`t  hosil  bo`lishida  qatnashadi. 

Xoletsistokinin  –  pankreozimin  -  fermentlarga  boy  oshqozon  osti  bezi  shirasi 

sekretsiyasini va o`t pufagi qisqarishini ta`minlaydi. 

Platsenta (yo`ldosh) - sut emizuvchilarda homiladorlik endokrin bezi. Jinsiy 

funktsiyalar va homiladorlikni rivojlanishiga yordam beradigan gormonlarni ishlab 

chiqaradi.  Platsenta  gormonlari  –  progestinlar,  estrogenlar,  relaksin,  xorionik 

gonadotropin (XGT) -strukturasi va xossalariga ko`ra gipofizning LG ga o`xshash. 

Xronik  somatomammatropin  (XSMT)  yoki  laktosomatotropin  -  prolaktin, 

somatotropin va AKTG xossalarini o`zida jamlagan gormon. 

Hozirgi  vaqtda  umurtqalilarda  10  tadan  ortiq  ichki  sekretsiya  bezlari  va  ular 

sintezlaydigan  50  ga  yaqin  gormonlari  aniqlangan.  Organizm  funktsiyalarini 

boshqarishda  ichki  sekretsiya  bezlari  faoliyati  va  ular  gormonlarini  effektlari 

o`zaro  bog`liq.  Bunday  o`zaro  ta`sir  ma`lum  sharoitlarda  bir  tomonga  yo`nalib, 

sinergik  kuchga  ega  bo`lsa,  boshqa  hollarda  -  bir  tomonga  yo`nalsa  ham 

antagonistik  ko`rinishga  ega.  Ba`zi  hollarda  endokrin  bezlari  murakkab 

subordinatsiya  yordamchi  aloqa  sistemasiga  ega  bo`lsa,  boshqa  hollarda  MNS  ga 


 

429 


bog`liq bo`lib, u bilan  parallel ishlaydi.  Har  bir  endokrin funktsiyaning  fiziologik 

strukturasi quyidagilarni o`z ichiga oladi:  

1) gormonlar sintezi va sekretsiyasi;  

2) jarayon va funktsiyalarni o`ziga xosligi va o`zini-o`zi boshqarishi;  

3) gormonlar sintezi,  transportini o`ziga xoslisi;  

4)    gormonlar  metabolizmining  periferiyadagi  maxsus  fermentlari  va  oxirgi 

mahsulotlarini ekskretsiyasi;  

5)  gormonlar  bilan  ta`sirlanadigan  to`qimalarni  o`ziga  xos  o`zaro  ta`sir-

lanishi. 

13.6. Gormonlarning kimyoviy strukturasi va uning biologik faollik  

bilan bog`liqligi 

 

Gormonlar  turli  kimyoviy  tabiatga  ega  bo`lgan  yuqori  spetsifikli  biorganik 

birikmalar  bo`lib,  ularning  strukturasi  fiziologik  jarayonlarni  boshqarishda   

biologik  faolligini  ta`minlaydi.  Gormonlar  kimyoviy    xossalari  analizi–bir 

tomondan  biologik  effektlarini  namoyon  bo`lishi,  biosintez  yo`llari,  transporti, 

periferik metabolizmini tushunishga yordam bersa, ikkinchi tomondan gormonlarni 

biologik 

materialda 

analitik 

aniqlash 

ularning 

aktiv 


analoglari 

va 


antigormonlarning sun`iy sintezini ishlab chiqishga imkon yaratadi. 

Hozirgi  vaqtga  kelib,  barcha  ma`lum    gormonlarni  mRNKsi  va  genlari 

strukturasi  aniqlandi,  shuningdek,  gormon  molekulalari  sintezlandi.  Umurtqalilar 

gormonlari kimyoyiy  tuzilishiga ko`ra   3 ta asosiy sinfga bo`linadi: 

1. Steroidlar 

2. Aminokislotalar unumlari 

3. Oqsil-peptid birikmalari 

Har  bir  sinf  oilalarga,  ular  esa  guruhlarga  bo`linadi.  Gormonlar  tasnifi 

ularning  kimyoviy  strukturasini  o`xshashlik  darajasiga,  evolyutsion  rivojlanish 

yo`llarini  birligiga,  fizik-kimyoviy  va  biologik  xossalarini,  shuningdek,  biosintez 

va katabolizm yo`llarini yaqinligiga asoslangan. 

 


 

430 


 

13.7. Gormonlar sinfining tasniflanishi  

 

13.7.1.Steroid gormonlar 

 

Steroid  gormonlari  lipid  tabiatli  politsiklik  birikmalar  bo`lib,  strukturasi 

asosini siklopentanpergidrofenantren (steran) tashkil qiladi. U kondensatsiyalangan 

3  ta  to`yingan  olti  a`zoli  halqalardan  (A,  B,  C)  va  bitta  to`yingan  besh  a`zoli 

halqadan  (D)  iborat.  Steran  asosi  bu  sinf  gormonlarining  umumiyligini  belgilasa, 

xossalarini  farqlanishini    shu  strukturani  katta  bo`lmagan  modifikatsiyalari 

ta`minlaydi. 

 

Steroid  birikmalari  suvda  nisbatan  yomon,  organik  erituvchilarda,  moylarda 



va  oqsil  eritmalarida  yaxshi  eriydi.  Gormonal  steroidlar  lipofilligi  va  turli  oqsil 

eritmalariga  o`xshashligi  tufayli  plazmatik  membranalardan  oson  o`tadi, 

steroidogen  hujayralardan  qonga  ajralib,  undan  ta`sirlanuvchi  hujayralar  ichiga 

kiradi. 


Steroid  gormonlari  sinfi  turli  miqdorda  uglerod  atomlari  saqovchi  4  ta  

steroidl  unumlaridan  iborat  oilalarni  o`z  ichiga  oladi:  pregnan  (C

21

),  androstan 



(C

19

), estran (C



18

) va xolestan (C

27

). 


Pregnan steroid gormonlari C

21  


uglerod saqlovchi - pregnan steroidi unumlari: 

 


 

431 


 

 

Bu sinf gormonlari 2 ta asosiy guruhga bo`linadi: kortikosteroidlar -buyrak 



usti  bezining  po`stloq  qismi  gormonlari  va  progestinlar  -tuxumdonlar  va 

yo`ldosh (platsenta) gormonlari. 

Kortikosteroidlar  –  C

21

  -  steroidlar,  A  halqasining  4-5  holatida  bitta  qo`sh 



bog`, 3 chi va 20 chi holatda ketoguruhlar, II va 21 β holatda gidroksil guruhlarga 

ega. Ularning o`ziga xos gormonal faolligini namoyon bo`lishida 17 β -oksiatsetat 

yon zanjiri dominant ahamiyatga ega. Ikkinchi dominant 11-oksi guruhi bo`lib, bu 

gruppa  barcha  kortikosteroid  gormonlari  (glyuko  -  va  mineralokortikosteroidlar) 

xossalarini keskin kuchaytiradi. 

 

 



 

 

Ko`pchilnk kortikosteroidlar strukturasi birinchi marta Kendall va Reyxshteyn 



(1935-1938)  larni  tadqiqot  guruhlari  tomonidan,    keyinchalik  Tayt  (1952) 

aldosteron strukturasini aniqlanganlar.  



 

432 


Kortikosteroidlar biologik ta`siriga ko`ra 2 ta guruhga: glyukokortikoidlar va 

mineralokortikoidlarga bo`linadi.  

 

Glyukokortikoidlarga  –  kortikosteron,  kortizol  (gidrokortizon,  17  α  -

oksikortikosteron), 

kortizon 

(11-degidrokortizol, 

11-degidro-17 

α 

-



oksikortikosteron),  11-degidrokortikosteron  va  1  -  α  oksikortikosteron.  Eng  faol 

glyukokortikoidlar  -  kortizol  va  kortikosteron  kiradi.  Ma`lumotlarga  ko`ra,  ba`zi 

steroidlar  (kortizon,  11  -  degidrokortikosteron)  glyukokortikoidlik  faolligini  faqat 

in 


vivo 

tajribalarda 

namoyon 

qiladi, 


chunki 

ular 


organizmda 

faol 


glyukokortikoidlarga (kortizol yoki kortikosteron) aylanadi. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Glyukokortikoidlar 

uglevod 



va 

oqsillar 

almashinuvining 

faol 


retulyatorlari 

hisoblanib, 

jigarda 

glikogen 

miqdori, 

qonda 


glyukoza 

kontsentratsiyasini 

ortishini 

ta`minlaydi. 

Mushak 

va 


biriktiruvchi 

to`qimalarda 

oqsil 

sintezini 



pasaytirib, 

jigarda 


 

433 


oqsil 

hosil 


bo`lishini 

stimullaydi 

(anabolik 

effekt). 

Organizm 

chidamliligini  oshirib,  (Sel`e  adaptiv  effekti);  yallig`lanishga  qarshi  va 

desensibillovchi 

ta`sir 


ko`rsatadi 

(allergiya). 

Shuning 

uchun 


glyukokortikoidlar 

terapiyada 

keng 

qo`llaniladi. 



Tabiiy 

kortikosteroidlarni 

biologik 

faolligini 

oshirish 

maqsadida 

ularni 

ko`p  sonli  sintetik  analoglari  –  prednizalon,  deksametazon,  triamsinalon,  sinalar, 



lakokorten  sintezlanib,  klinik  amaliyotga  kirgizildi.      Yuqoridagi  steroidlar 

kortizolning  (gidrokortizonning)  unumlari  bo`lib,  undan  A  halqasida  qo`shimcha 

qo`shbog` borligi bilan  farq  qiladi.  Bu qo`shbog` glyukokortikoid  molekulasining 

o`ziga  xos  faolligini  taxminan  to`rt  marta  oshiradi.  Gormon  strukturasiga 

qo`shbog`  bilan  bir  qatorda  B  halqasining  9α  holatiga  ftor  atomini, 16α yoki  16β 

holatlariga metil radikallarini, yoki 16α holatiga gidroksil guruhini kiritisa, steroid 

molekulasini  glyukokortikoidli  va  yallig`lanishga  qarshi  faollig  ortadi.  Masalan, 

deksametazonni faolligi gidrokortizonga nisbatan taxminan 15-25 marta ortiq. 

 

Kortizonning sintetik analoglari 

 

Bunday  faollanish    buyrak  usti  bezlarini  boshqaruvchi  gipofizni  kortikotrop 



funktsiyasiga, teskari ta`sir mexanizmi bo`yicha, susaytiruvchi ta`sir ko`rsatadi. 

 

 

 



 

434 


Mineralokortikoidlarga 

quyidagilar 

kiradi

aldosteron 

(13-

aldokortikosteron), 



18-oksikortikosteron, 

11-dezoksikortikosteron 

(DOK). 

 

 



Mineralokortikoidlar  qonda  Na

+

  ning  ushlanib  qolishini,  K



+

  va  H


+

  larning 

chiqarilishini stimullaydi.  Ular ichida aldosteron normada yagona sekretlanadigan 

mineralokortikoid  bo`lib,  faolligi  taxminan  100  marta  ortiq.  Buyrak  usti  bezlari 

tomonidan bu gormonning sintezi va sekretsiyasi asosan yer usti hayvonlari uchun 

xos. 


Progestinlarda  (gestagenlar)  kortikosteroidlardagi  kabi  A  halqaning  ∆

4

  - 



qo`shbog`,  3-ketoguruh,  yon  zanjirida  20  –  keto  guruhlar  bor.  Progestinlarni 

kortikosteroidlardan farqi  21 va 11 – uglerod atomlarida kislorod funktsiyasi yo`q.  

Progestinlarni o`ziga  xos  gormonal  faolligining  namoyon  bo`lishida 17  β  -  atsetil 

guruhi  dominant  vazifasini  bajaradi.  Asosiy  gestagen  gormon  progesteron  1928 

yilda  Allen va  Kornerlar tomonidan  aniqlangan,  uning kimyoviy  strukturasini  esa 

1934  yilda  Slott  ta`riflab  bergan.  Progesteron  bilan  bir  qatorda  gestagenli 

funktsiyalarga  tuxumdonlar  va  yo`ldosh  tomonidan  ishlab  chiqariladigan    17  α  - 

oksiprogesteron va 20-degidroprogesteron gormonlari ham ega. 



Progestinlar - barcha umurtqalilarda ayollik jinsiy sikllari va sut 

emizuvchilarda homiladorlikni asosiy boshqaruvchisi.  



 

435 


 

 

Androstan steroid gormonlari – S

19

 steroid androstanning unumlari. Ularni 



ham ∆

4

 - 3 ketosteroidlar, kortikosteroidlar va progestinlardan farqi 17 β - holatda 



17  β  -  oksikortikosteronda  oksiguruhining  borligidir.  Bu  guruh  o`ziga  xos 

gormonal faollikni belgilaydi. 17 β - oksi guruhsiz androgenlarni gormonal faolligi 

namoyon bo`lmaydi, asosiy androgen gormon-testosteron.  

Testosteron strukturasini birinchi bo`lib, David (1935) aniqlab bergan.  

Testosteronning  hosil  bo`ladigan  va 

sekretsiya  qilinadigan  asosiy  joyi  urug`donning  interstatsial  hujayralari.  Kamroq 

miqdorda  tuxumdon,  yo`ldosh  va  buyrak  usti  bezlarining  po`stloq    qismida  ham 

sintezlanadi. 

Testosteron  periferiyadagi  nishon  to`qimalarida    5  α  -  reduktaza  ta`sirida 

o`ziga  nisbatan  kuchliroq  androgenlik  faollikka  ega  bo`lgan  5  α  - 

digidrotestosteronga  (5  α  -  androstanolon)  aylanadi.    Testosteron  erkaklik  jinsiy 

apparatini  stimullash  bilan  birga,  kuchli  anabolik  ta`sirga  ega,  ya`ni  mushak, 

buyrak, jigar va bachadonda oqsil sintezini oshiradi. Gormonning anabolik ta`sirini 

hisobga  olgan  holda  androgenli  xossalarini  pasaytirib,  organizm  to`qimalarida 

oqsillar  sintezi,  o`sish  protsessi  va  gemopoezni  stimullovchi  preparatlar  yaratildi 

(masalan, verobol, retabolil) va ular tibbiyot va chorvachilikda qo`llanilmoqda. 



 

436 


Estran  steroid  gormonlari  –  S

18

  -  steroid  estranning  unumlari.  Hayvon 



organizmining  asosiy  estrogen  gormoni  -  estradiol  (E

2

)  -  ayollik  jinsiy  gormoni, 



ikkilamchi 

ayollik 


jinsiy 

belgilari 

rivojlanishini 

ta`minlaydi. 

Gormon 

tuxumdonlarda, sut emizuvchilar yo`ldoshida (bir oz miqdorda urug`donlarda ham) 



hosil  bo`ladi.  Undan  tashqari  ushbu  organlar  to`qimalarida  boshqa  estrogen 

steroidlar  ham  sintezlanadi:  estron  (follikulin,  yoki  E

1

),  estriol  (E



3

),  shuningdek, 

otlarda ekvilin, ekvilinin, estradiol va estriol androgenlardan periferik to`qimalarda 

(miya,  yog`  to`qimasi,  jigar  va  boshqalarda)  hosil  bo`lishi  mumkin.  Estron 

gormoni o`simliklarda, bakterial hujayralarda ham topilgan. Estrogenlar kimyoviy 

strukturasini o`ziga xos  belgilari - steroid molekulasining 18  a`zoli uglerod  asosi, 

A  halqaning  aromatizatsiyasi  va  3  –  holatda  oksiguruhning  bo`lishi.  A  halqaning 

bunday strukturasi estrogenlar va ularning hujayra retseptorlari orasidagn effektiv 

o`zaro ta`sirini ta`minlaydi. 

 

 



Hozirgi  vaqtda  bir  qator  antigormonal  ta`sirga  ega  sintetik  antiestrogenlar 

klomifen va boshqalar sintezlangan.     



 

437 


Xolestan  steroid  gormonlari  -  xolesterin,  o`t  kislotalari,  vitamin  D

3

  va 



ekdizonlar guruhi - hasharotlar va qisqichbaqasimonlar gormonlari. 

 

13.7.2. Steroid gormonlar metabolizmi 

 

Steroid gormonlari metabolizmi steroid skeletining o`zgarmasdan A halqadagi 

qo`shbog`ini 

qaytarilishi 

(estrogenlardan 

tashqari), 

uglerod 

atomlarini 

gidroksillanishi yo`llari bilan boradi. Birinchi bosqichda ∆

4

 - qo`shbog` qaytarilib, 



steroidlarning  degidrounumlari  hosil  bo`ladi.  Reaktsiya  NADF  H

2

  ga  bog`liq 



bo`lgan 5 α - va 5 β - reduktaza fermentlari ishtirokida amalga oshiriladi. Ikkinchi 

bosqichda 3-ketoguruhlarni gidrirlanishi natijasida steroid gormonlarning 3 α - va 

3 β - oksiunumlari hosil bo`ladi. Reaktsiyani katalizlovchi fermentlar 3 α - va  3 β - 

oksisteroiddegidrogenazalar  (oksidoreduktazalar),  ular  NADF  H

2

  yoki  NAD  H



2

 

ishtirokida  3  -  ketoguruhni  3  -  oksiguruhgacha  qaytaradi,  bunda  steroid 



gormonlarning 

tetragidroshakllari 

hosil 

bo`ladi. 



 

Steroidlarning  tetragidrometabolitlari  ko`pchilik  hollarda  biologik  faollikka 

ega bo`lmagan gormonlar metabolizmining oxirgi mahsulotlaridir. 

Ular suvda yomon eriydi va jigarda – sulfat kislota, glyukuron kislota va ba`zi 

bosha  kislotalar  konyugatlariga  aylanib,  ekskretsiyalanadi.  Ko`pchilik  steroid 

gormonlar  katabolizmining  oxirgi  bosqichi  -glyukuron  kislotali  oddiy  efirlar  va 

sulfat  kislotali  murakkab  efirlar  (sulfatlar)  hisoblanadi.  Eterifikatsiyalangan 


 

438 


steroidlarni  suvdagi  eruvchanligi  ortadi  va  buyrak  burma  kanalchalarida,  ichak 

shilliq qavatida reabsorbtsiya darajasi oshadi. 

 

13.8. Aminokislota unumlari gormonlari 

 

Ushbu  sinf  gormonlari  aminokislotalar  L  -  tirozin  va  L  -  triptofan   



unumlaridir.  Tirozin  unumlari–  katexolaminlar  va  tireoid  gormonlari;  triptofan 

unumlari– melatonin. 



Katexolaminlar – adrenalin (epinefrin), noradrenalin (norepinefrin) - buyrak 

usti  bezlari  mag`iz  qismida,  dofamin  esa  gipotalamik  -  gipofizatrop  yadrolarda 

ishlab chiqariladi. Mazkur birikmalar L - tirozin molekulasi unumlari bo`lib, halqa 

qismining  3  –  holatiga  qo`shimcha  gidroksil  guruhi  kiritilgan  (dioksifenilalanin), 

yon zanjiri esa dekarboksillangan:  

 

 



α  –  adenergik  ta`sirining  tezkor  effektlari  –  qon  tomirini  torayishiga 

(vazokonstriktsiya);  me`da,  ichak  va  qovuq  silliq  mushaklarini  tormozlanishga 

(qisqarishga) olib keladi. 

β  -  adrenergik  ta`sir  nisbatan  sekin  rivojlanadi.  Bularga  yurak-tomir 

sistemasini 

regulyatsiyasi, 

bronxlar 

va 


ba`zi 

tomirlarni 

bo`shashishi 

(relaksatsiyasi), giperglikemiya va giperlipoatsidemiya sabab bo`ladi. 

Adrenalin  β  -  adrenergik  ta`sirga  ega,  noradrenalinda  –  α  -  adrenergik  ta`sir 

ko`proq  ifodalangani  aniqlangan.  Ikkala  katexolaminlar  effektidagi  a  –adrenergik 

ta`sir  a  -  adrenoblokatorlar  bilan  (fentolamin,  ergotamin),  β  –  effekti  esa  β  -

blokator (propranolol) bilan to`xtatiladi. 



 

439 


Dofamin  -  gipofizda  prolaktin,  kamroq  miqdorda  STG  sekretsiyasini 

kamaytiradi. 

1)  uglevod,  lipidlar  almashinuviga  ta`siri  glikogenoliz  va  lipoliz 

jarayonlarini  stimullashida  ko`rinadi.  Fosforilaza  va  lipaza  fermentlari  faolligini 

oshirib,  energiya  hosil  bo`lishida  (adenilattsiklaza-proteinkinaza  -  sAMF  yo`li 

orqali) qatnashadi. 

2)  Sel`e  effekti  —  adaptatsiya,  ya`ni  organizmni  muhit  sharoitiga   

moslashish imkoniyatlarini oshiradi. 



 

13.8.1. Tireoid gormonlar 

 

Tireoid  gormonlar  strukturasi  asosida  tironin  yadrosi  yotadi,  tironin  o`zaro  u  

kondensatsiyalangan  ikkita  L  -  tirozin  molekulalaridan  iborat.  Tironin  unumlari 

bo`lgan tireoid gormonlarining strukturali belgisi ular molekulasida 3 ta yoki 4 ta 

yod atomlari borligidir. Triyodtironin (3, 5, 3` - triyodtironin, T

3

) va tiroksin (3, 5, 



3`,  5`  —  tetrayodtironin,  T

4

)  -  umurtqalilar  qalqonsimon  bezi  follikulyar 



hujayralarining  gormonlari.  Qalqonsimon  bez  gormonlari  energiya  almashinuvi, 

oqsil sintezi va organizm rivojlanishini boshqarishda ishtirok etadi. T

4

 - strukturasi 



-  Kendall  (1935),  T

3

  –strukturasi  –  Gross  va  Pitt  -  Rivers  (1952)  tomonidan 



aniqlangan. T

3

 va T



4

 ba`zi ko`k-yashil suv o`tlarida ham topilgan.  

Tironin 

gormonlari 

katexolaminlarga 

nisbatan 

pH 

ning 


neytral 

ko`rsatkichlarida  suvda  yomon  erib,  ishqoriy  muhitda,  spirtlarda,  jumladan, 

butanolda  eruvchanligi  ortadi.  Bu  xossasi  gormonlarni  hujayra  membranalaridan 

nisbatan  oson  o`tishiga  yordam  beradi  va  ularni    qon  plazmasida,  to`qimalarda 

aniqlashda foydalaniladi.  

Gormonal  -  faollikni  namoyon  bo`lishiga  tironin  strukturasini  o`ziga  xos 

yodlanish darajasi, halqalaridagi yod atomlarini holati ta`sir qiladi. 


 

440 


  

 

Masalan, mono- va diyodtironinlarning faolligi past. Faqat 3 ta yoki 4 ta yod 



atomlarini saqlovchi tironinlar faol bo`ladi. Bunda A halqaning 3 va 5, B halqaning 

3`  holatlarini  yodlanishi  katta  ahamiyatga  ega.  T

ni

 



  T

4     


ga 

   


nisbatan      biologik 

ta`sir kuchi yuqori. 3, 3`, 5` - triyodtironin umuman gormonal faollikga ega emas. 

Ma`lum  bo`lishicha  T

3

  (5,3,  3`)  –  faqat  sekretsiya  qilinadigan  gormon  bo`lmay, 



balki tiroksinning periferiyadagi faollashgan metabolit shakli ham hisoblanadi. 

 

 Nazorat savollari 



 

1.

 



Organizmdagi moddalar almashinuvi qaysi darajalarda boshqariladi? 

2.

 



Gormonlarning xossalari nimalardan iborat? 

3.

 



Gormonlar nimaga asoslanib tasniflanadi? 

4.

 



Kimyoviy tabiatiga ko`ra gormonlar necha guruhga bo`linadi? 

5.

 



Gormonlar qaysi turdagi mexanizmlar bo`yicha ta’sir qiladi? 

6.

 



Membranali ta’sir qilish qanday bo`ladi? 

7.

 



Membrana  hujayra  ichki  ta’sirida  ishtirok  etuvchi  fermentlar  va  siklik 

nukleotidlarning ahamiyati va vazifalari qanday? 

8.

 

Moddalar  almashinuvining  boshqarilish  mexanizmida  Ca



2+

  ionlarining 

qanday ta’siri bor? 

9.

 



Sitozolli ta’sir mexanizmi qanday amalga oshadi? 

10.


 

Gormonlar qanday usullar bilan olinadi? 

11.

 

Gormonlar amaliyotda nima maqsadlarda qo`llaniladi? 



 

441 


 

Oqsil - peptidli gormonlar 

 

13.9.1. Glyukagon va oshqozon-ichak yo`llari gormonlari 

 

Oqsil–peptidli  gormonlar  –    17  -  43  ta  aminokislotalar  qoldiqlaridan  iborat 



bo`lgan oligopeptidlardir.   

Glyukagon  –  27  aminokislota  zanjiridan  tuzilgan  oligopeptid,  molekulyar 

massasi – 3500, oshqozon osti bezi Langergans orolchalarining A – hujayralarida, 

shuningdek,  oshqozon-ichak  yo`llarida  ham  sintezlanib,  uglevod  va  yog` 

almashinuvini boshqarishda ishtirok  etadi. Glyukogon ta`sirida  jigarda glikogenni 

parchalanishi  hisobiga  glyukozani  sekretsiya  qilinishi,  yog`  to`qimasining   

lipolizi,    me`da    osti    bezidan    insulin    ajralishi  stimullanadi. Glyukogon 

strukturasi  barcha  umurtqali  organizmlarda    o`xshash,  faqat  baliqlarda  farq  qilib, 

sut- emizuvchilarga  u deyarli ta`sir ko`rsatmaydi. 



Download 4.3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling