Toshkent moliya instituti iqtisodiy tahlil
Bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishiga omillar
Download 1.54 Mb. Pdf ko'rish
|
iqtisodiy tahlil
- Bu sahifa navigatsiya:
- Bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishi tahlili Hisobot yili Og‘ish (+,-) № Ko‘rsatkichlar
- Tartib raqami O‘zaro ta’sirlashuvchi xususiy ko‘rsatkichlar hisobl ash
- Og‘ish sabablari
- Mehnat unumdorligi o‘sishi zaxiralari
- Mehnat sig‘imining mehnat unumdorligiga ta’siri Hisobot yili Ko‘rsatkichning o‘zgarishi T/r Ko‘rsatkichlar
- Nazorat savollari
- Ko‘rsatkichlar Soni, kishi
- Ko‘rsat- kichlar O‘tgan yil Reja Haqiqat O‘tgan yilga
- % da Rejaning bajari- lishi, %
- Og‘ish (+,-) № Ko‘rsatkichlar Reja Hisobot summa % da
- 5.1. Moddiy resurslar bilan ta’minlanganlik hamda ulardan foydalanish samaradorligi tahlilining vazifalari va axborot ta’minoti
|
4.6. Bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishiga omillar ta’sirini hisoblash Ishlab chiqarish rejasi bajarilishining keyingi tahlilini bir ishlovchi tomonidan ishlab chiqarish bo‘yicha emas, balki bir ishchi tomonidan ishlab chiqarish bo‘yicha amalga oshiramiz. Buni qator sabablar bilan izohlash mumkin: ishchilar – bevosita mahsulot ishlab chiqaruvchilar bo‘lib, aynan ularning mehnati intensivligi ishlab chiqarish hajmi or- tishini ta’minlaydi. Bundan tashqari, ishlangan vaqtlar ko‘rsatkichlari ishchilar toifasi bo‘yicha mehnat hisobotlarida keltiriladi. Ishchi tomo- nidan ishlab chiqarish mehnatning ishlab chiqarish quvvati va uning intensivligiga bog‘liq bo‘ladi. Mehnatning ishlab chiqarish quvvati darajasi texnik jihozlanganlik bilan belgilanadi. Mehnatning ishlab chiqarish quvvati ishning mehnat sig‘imi kamayishi bilan birgalikda ortib boradi. Mehnat intensivligi uning vaqt birligidagi miqdori bilan o‘lchanadi, darajasi esa ish vaqtidan foydalanishga bog‘liq. Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik mahsulotning o‘zgarishi quyidagi omillarga bog‘liq: K – bir yilda bir ishchining o‘rtacha ishlagan kunlari miqdori; D- ish kunining o‘rtacha davomiyligi; SI – ishchining o‘rtacha bir soatlik ishlab chiqarishi. Demak, bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishi yil davomida bir ishchi tomonidan ishlangan kunlarning o‘rtacha miqdoriga, ish kunining o‘rtacha davomiyligi va ishchining o‘rtacha soatlik ishlab chiqarishiga bog‘liq bo‘ladi.
91 Omillarni hisoblash uchun zanjirli o‘rin almashtirish usulidan foydalanish zarur. Hisoblash mexanizmi mohiyati quyidagilardan iborat: bir ishchining yillik ishlab chiqarishi yil davomida bir ishchi tomonidan ishlangan kunlar miqdorining ish kunining o‘rtacha davomiyligi va ishchining o‘rtacha soatlik ishlab chiqarishi ko‘paytmasiga teng. Agar ko‘paytmadagi ko‘paytuvchilarni ishora qilingan ketma-ketlikda asta- sekin o‘rin almashtirsak, har bir omilning ta’sirini aniqlash mumkin. Omillar qiymatini o‘rin almashtirishga kirishishdan avval bir ishchining yillik ishlagan kunlarining o‘rtacha soni va ish kunining o‘rtacha davomiyligini hisoblab chiqish lozim (4.6-jadval) 4.6-jadval Bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishi tahlili Hisobot yili Og‘ish (+,-) № Ko‘rsatkichlar O‘tgan yil reja haq. o‘tgan yildan reja- dan 1 Taqqoslama ulgurji narxlarda korxonaning mahsulot (ish, xizmat) lari hajmi, ming so‘m 251222 266669 315642 64420 48973 2 Ishchilarning o‘rtacha soni
974 936 952 -22 16 3 Barcha ishchilar tomonidan bir yilda ishlangan kishi- kunlarning umumiy miqdori, ming kishi-kun 257,14 243,36 245,62 -11,52 2,26 4 Barcha ishchilar tomonidan bir yilda ishlangan kishi- soatlarning umumiy miqdori, ming kishi-soat 1977,38 1898,21 1940,37 -37,01 42,16 5 Bir ishchi uchun o‘rtacha yillik ishlab chiqarish, ming so‘m (str.1 : str.2) 257,93 284,90 331,56 73,63 46,65 6 Bir ishchining bir yilda ishlagan kunlari soni (3-modda : 2-modda) 264 260 258 -6 -2 7 Ish kunining o‘rtacha davomiyligi, soatlarda (4- modda : 3-modda) 7,69 7,80 7,90 0,21 0,10 8 Bir ishchining o‘rtacha soatlik ishlab chiqarishi, so‘m (1-modda : 4-modda) 127,05 140,48 162,67 35,62 22,19
92 Keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinadiki, bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishi o‘tgan yilga nisbatan 73,63 ming so‘mga, rejaga nisbatan esa – na 46,65 ming so‘mga oshgan. Bunda ish vaqtidan foydalanish yomonlashgan: har bir ishchi o‘tgan yilga qaraganda 6 kun, rejaga nisbatan esa – 2 kun kam ishlagan. Ish vaqtidan yo‘qotishlar ish vaqtidan tashqari ishlash hisobiga qisman qoplangan. Ish vaqtining davomiyligi ish vaqtidan tashqari ishlash hisobiga o‘tgan yil bilan taqqoslanganda 0,21 soatga, rejaga nisbatan esa–0,1 soatga uzaygan. O‘rtacha soatlik ishlab chiqarish o‘tgan yilga nisbatan 35,62 so‘m, rejaga nisbatan esa – 22,19 so‘mga oshgan. Shunga muvofiq, rejadan tashqari o‘rtacha soatlik ishlab chiqarish va ish kuni davomiyligi uzayishi hisobiga ishchilarning o‘rtacha yillik ishlab chiqarishi o‘sishi bo‘yicha rejaning bajarilishiga erishilgan. Zanjirli o‘rin almashtirish usulida ishlab chiqarish o‘sishiga uchala omildan har birining ta’sir miqdorini aniqlash mumkin (4.7-jadval, boshlang‘ich ma’lumotlar 4.6-jadvaldan olingan).
A B 1 2 3 4
6 1 reja
reja 260
reja 7,8
reja 140,48
284,89
2 1 haqiqat 258
reja 7,8
reja 140,48
282,70 -2,19 Kunlar
sonining kamayishi 3 2 haqiqat
258 haqiqat
7,9 reja
140,48 286,33 3,62 Ish vaqti davomiyli-gi ortishi 4 Hiso- bot 3 haqiqat 258 haqiqat
7,9 haqiqat
162,67 331,55 45,22 Soatlik ishlab chiqarish ortishi
5-ustun bo‘yicha og‘ishlar balansi: -2,19+3,62+45,22=+46,65 ming so‘m, bu esa haqiqatdagi va rejadagi o‘rtacha yillik ishlab chiqarish o‘rtasidagi farqqa teng (331,56 – 284,90). 93 Ichki zaxiralarni aniqlash va ularning realizatsiyasi mehnat unumdorligi tahlilining vazifalaridan biri hisoblanadi. Bizning misolimizda agar korxona ish vaqtining rejalangan fondidan to‘liq foydalanganda bir ishchining mehnat unumdorligi 2,19 ming so‘mga ortiq bo‘lishi mumkin edi va bu 2084,88 ming so‘mlik miqdorda (2,19*952) qo‘shimcha mahsulot ishlab chiqarishga imkon berar edi. Ushbu holatda ish vaqtidan to‘liq foydalanish hisobiga mehnat unumdorligi va mahsulot o‘sishini zaxira emas, balki boy berilgan imkoniyat deb hisoblash mumkin. Kelgusi tahlillarda soatlik ishlab chiqarishning bu darajada o‘sishiga sabab bo‘lgan va ish vaqtidan yo‘qotishlarni yuzaga keltirgan omillarni aniqlash lozim.
4.2-chizma. Mehnat unumdorligi o‘sishi zaxiralari Bunda mahsulot ishlab chiqarish hajmi va mehnat sarfi o‘zgarishi nisbatlarining quyidagi variantlarini qo‘llash mumkin, ular ayni vaqtda mavjud iqtisodiy shart-sharoitlarda mehnat unumdorligi o‘sishini ta’minlash bo‘yicha boshqaruv strategiyasini tanlashda hisobga olinishi lozim:
a) mahsulot ishlab chiqarishga mehnat sarfi kamaygan holda mahsulot ishlab chiqarish hajmi ortishi sodir bo‘lmoqda; b) mahsulot ishlab chiqarish hajmi mehnat sarfiga nisbatan tezroq o‘smoqda; c) mahsulot ishlab chiqarish hajmi o‘zgarmas mehnat sarfi sharoitida o‘smoqda; d) mehnat sarfi kamaygan holda mahsulot hajmi o‘zgarmasligicha qolmoqda; Mehnat unumdorligi o‘sishi zaxiralarining asosiy manbalari
Mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirish imkoniyatlaridan foydalanish Ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, mehnatni tashkil qilishni takomillashtirish, mehnat intensivligini oshirish va boshqalar hisobiga mahsulot ishlab chiqarish uchun mehnat sarfini qisqartirish
94 e) mahsulot hajmi mehnat sarfiga nisbatan sustroq sur’atda kamaymoqda.
4.7. Mahsulotning mehnat sig‘imi va soatlik ishlab chiqarish tahlili Mehnat sig‘imi – bu detallar, uzellar, yarimfabrikatlar, mahsulot ishlab chiqarish uchun ish vaqti sarfi hisoblanadi. Ishlab chiqarishni texnik takomillashtirish, ilmiy-texnik taraqqiyot, ishni tashkil qilishning ilg‘or usullarini joriy qilish yo‘li bilan erishilgan mahsulotning mehnat sig‘imini kamaytirish evaziga mehnat unumdorligi o‘sishining yuqori ulushiga erishiladi. Mahsulotning mehnat sig‘imi va ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari o‘rtasida teskari mutanosiblik mavjud – mehnat sig‘imi kamayganda ishlab chiqarish o‘sadi va aksincha. Mehnat sig‘imi qisqarishi hisobiga mehnat unumdorligining ortish foizi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanishi mumkin: . 100
* 100
A A Fm − = Bu yerda Fm – mehnat unumdorligining o‘sish foizi; A – ishlab chiqarilgan mahsulot mehnat sig‘imining kamayish foizi. Mahsulot birligi ishlab chiqarish uchun mehnat sig‘imining qisqarishi ishchilarning o‘rtacha soatlik ishlab chiqarishi miqdoriga ham bevosita ta’sir qiladi. Mehnat sig‘imi o‘zgarishining ishchilarning mehnat unumdorligiga ta’sirini 1000 so‘mlik mahsulot hisobida solishtirma mehnat sig‘imi ko‘rsatkichidan foydalangan holda kuzatish mumkin. Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar shundan darak beradiki, solishtirma mehnat sig‘imi o‘tgan yilga nisbatan 21,9 % ga (100- 78,10), rejaga nisbatan esa 13,64 % (100 – 86,36) kamaygan. Ushbu omil hisobiga asosan soatlik ishlab chiqarish o‘sishi ta’minlangan, u esa mehnat sarfi darajasi va me’yorlarning bajarilish darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Mehnat sig‘imi qisqarishi hisobiga soatlik ishlab chiqarishni 15,8 % ( 100*13,64 100 13,64 - ) ga oshirish rejalashtirilgan. 95 Haqiqatda soatlik ishlab chiqarish 28,04 % ga, jumladan mehnat sig‘imi qisqarishi hisobiga 28,04 % ( 100* 21,9 100 21,9 - ) ga o‘sdi. Me’yorlarning bajarilish darajasi avvalgidek o‘zgarmasdan qoldi, o‘rtacha soatlik ishlab chiqarish ortishiga esa butunlay mehnat sig‘imi qisqarishi evaziga erishildi.
Mehnat sig‘imining mehnat unumdorligiga ta’siri Hisobot yili Ko‘rsatkichning o‘zgarishi T/r Ko‘rsatkichlar O‘tgan yil reja haq. reja o‘tgan yilga nisbatan haqiqatda o‘tgan yilga nisbatan haqiqatda rejaga nisbatan 1 Mahsulot (ish, xizmat) hajmi, ming so‘m. 251222 266669 315642 106,15
125,64 118,36
2 Ishlangan ki- shi-soatlarning umumiy miq- dori, ming kishi-soat. 1977,38 1898,21 1940,37 96,00
98,13 102,22
3 Ming so‘mlik mahsulot uchun mehnat sarfi, soat (2 - modda : 1 - modda) 7,87 7,12 6,15 90,44 78,10 86,36 4 Bir ishchining o‘rtacha soatlik ishlab chiqa- rishi , so‘m (str.1 : str.2) 127,05 140,48 162,67 110,58 128,04 115,79
Mehnat sig‘imi kamayishiga ta’sir qiluvchi aniq sabablarni belgilash uchun tashkiliy-texnik tadbirlar rejasi, yetkazib berishlar rejasi, ishlab chiqarish me’yorlarini qayta ko‘rib chiqish, bajarilishini tekshirish talab qilinadi. Mehnat sig‘imining bunday tahlili mahsulot tayyorlashning me’yorlashtirilgan mehnat sig‘imi, norma-soatlarda asosiy ishchilar mehnat sarfi bo‘yicha ma’lumotlar asosida olib boriladi. 96 Bazis, reja va amaldagi hisobot davri me’yorlari bo‘yicha me’yorlashtirilgan mehnat sig‘imi o‘zgarishini tahlil qilish mahsulot mehnat sig‘imi kamayishi bo‘yicha ishlarni baholashga imkon beradi. Norma-soatlarda mehnat sig‘imining qisqarishi turli omillar ta’sirida sodir bo‘ladi. Ularga quyidagilar kiritiladi: yanada mukammal mehnat asboblari paydo bo‘lishini ta’minlovchi ilmiy-texnik taraqqi- yot, yangi texnik qarorlar, foydalanilayotgan mashina, uskuna va instrumentlarning qo‘llanilish sohasini takomillashtirish va kengay- tirish; mehnat va ishlab chiqarishni tashkil qilishni yaxshilash bilan bog‘liq chora-tadbirlar, ishchilar malakasi ortishi, ilmiy asoslangan ish- lab chiqarish me’yorlarini joriy qilish va mehnatni me’yorlashtirishni tartibga solish; sotib olinadigan yarimfabrikatlar ulushi o‘zgarishi.
Nazorat savollari 1. Korxonaning mehnat resurslari bilan ta’minlanganligi miqdoriy va sifat parametrlari bo‘yicha qanday tahlil qilinadi? 2. Ishchilar sonining rejadan mutlaq va nisbiy og‘ishlari nimani ko‘rsatadi? 3. Korxonalarda mehnat resurslari harakatlanishini tavsiflash uchun qanday ko‘rsatkichlardan foydalaniladi va ularning darajasi qanday aniqlanadi? 4. Ish vaqti fondiga qanday omillar ta’sir qiladi? Butun kunlik va smena ichidagi ish vaqti yo‘qotishlari qanday aniqlanadi? 5. Mehnat unumdorligining umumlashtiruvchi, xususiy va qo‘shimcha ko‘rsatkichlarini ayting. Ular qanday hisoblanadi? 6. Mahsulot strukturasi va assortimentining mehnat unumdorligiga ta’siri qanday hisoblanadi? 7. Bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishiga qanday omillar ta’sir qiladi? Ular qanday hisoblanadi? 8. Ishchining soatlik ishlab chiqarishiga mehnat sig‘imining ta’siri qanday hisoblanadi? 9. Ishga qabul qilish, ishdan bo‘shash, xodimlar qo‘nimsizligi bo‘yicha aylanma koeffitsiyentlarini hisoblagan holda ishchilar harakatlanish ko‘rsatkichlarini tahlil qiling.
97 Ko‘rsatkichlar Soni, kishi Ishga qabul qilingan ishchilar soni 297 Ishdan bo‘shatilgan ishchilar soni 329 Jumladan: - shartnoma muddati va ish tugashi munosabati bilan boshqa korxona, qurilish va tashkilotlarga o‘tkazilgan 21 - o‘qishga kirganligi, harbiy xizmatga chaqirilganligi, pensiyaga chiqqanligi munosabati bilan 103
- o‘z xohishiga ko‘ra 100
- sababsiz ishga kelmaganligi va boshqa mehnat intizomidagi qoidabuzarliklar uchun 105 Ro‘yxat bo‘yicha ishchilar soni 1337
10. Mehnat unumdorligi dinamikasi va rejasining bajarilishini tahlil qiling.
kichlar O‘tgan yil Reja Haqiqat O‘tgan yilga nisbatan reja, % da O‘tgan yilga nisbatan haqiqat, % da Rejaning bajari- lishi, % A 1
2 3 4 5 6 Mahsulot hajmi, ming so‘m 338360 357000 363860
Ishlab chiqarish xodimlarining o‘rtacha soni 1897 1878 1870
Jumladan ishchilar 1359 1320 1337
Ishlab chiqarish xodimlarining umumiy sonida ishchilarning ulushi
? ? ?
O‘rtacha yillik ishlab chiqarish, ming so‘m:
a) bir xodimning ? ? ?
b) bir ishchining ? ?
98 11. Quyidagi ma’lumotlar bo‘yicha bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishi rejasidan og‘ishga ta’sir qiluvchi omillarni hisoblang.
№ Ko‘rsatkichlar Reja Hisobot summa % da 1 Mahsulot hajmi, ming so‘m 357000 363860
2 Barcha ishchilar tomonidan bir yilda ishlangan kishi-kunlarning umumiy miqdori, ming kishi-kun 306240 304836
3
yilda ishlangan kishi-soatlarning umumiy miqdori, ming kishi-soat 2388672 2362479
4 Ishchilarning o‘rtacha soni, kishi 1320
1337
5 Bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishi
6 Bir ishchining bir yilda ish kunlari soni
7 Ish kunining o‘rtacha davomiyligi, soatlarda
8 Bir ishchining o‘rtacha soatlik ishlab chiqarishi , so‘m
12. Foizlar farqi usulida mehnat resurslaridan foydalanishni tav- siflovchi omillarning mahsulot ishlab chiqarish hajmiga ta’sirini hisob- lang (tahlil uchun 11-topshiriqdagi jadval ma’lumotlaridan foyda- laning).
1 Ishchilarning o‘rtacha soni
2 Ishlangan kishi- kunlarning umumiy miqdori
3 Ishlangan kishi- soatlarning umumiy miqdori
4 Mahsulot hajmi
99 V bob. MODDIY RESURSLAR BILAN TA’MINLANGANLIK VA ULARDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGI TAHLILI 5.1. Moddiy resurslar bilan ta’minlanganlik hamda ulardan foydalanish samaradorligi tahlilining vazifalari va axborot ta’minoti Ishlab chiqarish jarayoni mehnat vositalari va mehnat predmet- larining uzluksiz doiraviy aylanishini o‘zida aks ettiradi. Buning natijasida ular shaxsiy iste’mol predmetlariga aylanadi va ishlab chiqarish sohasini tark etadi yoki ishlab chiqarishning yangi vositalari sifatida yana uning tarkibiga qo‘shiladi. Uzluksiz ishlab chiqarish jarayonida korxonani mehnat predmetlari bilan ta’minotini tashkil qilish samaradorligi, ulardan ishlab chiqarish jarayonida oqilona foydalanish ulkan ahamiyat kasb etadi. Mehnat predmetlariga quyidagilar kiritiladi: xomashyo va materiallar, qo‘shimcha materiallar, yonilg‘i va energiya, ta’mir uchun ehtiyot qismlar va boshqalar. Moddiy resurslarni iste’mol qilish jarayonida ularning moddiy xarajatlarga o‘zgarishi sodir bo‘ladi, shuning uchun xomashyo, materiallar, yonilg‘i va energiyadan tejamkorlik bilan foydalanish mahsulot tannarxini pasaytiradi. Material sig‘imi, mehnat sig‘imi, fond sig‘imi, kapital qo‘yilmalar darajasi, mahsulot tannarxi va korxona foydasi o‘rtasida o‘zaro cham- barchas aloqa mavjud. Boshlang‘ich materiallarning material sig‘imi kamayganda chiqindilar kamayishi hisobiga jonli mehnat tejamkorligi vujudga keladi, mahsulot tayyorlash mehnat sig‘imi kamayadi. Ayni vaqtda material sig‘imining kamayishi bir xil dastgohda bir xil miqdordagi materillardan foydalangan holda vaqt birligida ko‘proq miqdorda tayyor mahsulot olishga imkon beradi. Bu esa mehnat unumdorligi, fond qaytimi ortishiga, fond sig‘imi kamayishiga olib keladi. O‘z navbatida, muayyan hajmdagi mahsulot yaratish uchun fond sig‘imini kamaytirish korxonalarda kapital qo‘yilmalar hajmini nisbatan qisqarishini keltirib chiqaradi.
100 Mahsulotlar tannarxini kamaytirgan holda moddiy resurslardan oqilona foydalanish rentabellik va foyda o‘sishi omili sanaladi. Lekin moddiy resurslardan tejamli foydalanish faqatgina ishlab chiqarish samaradorligini tavsiflovchi iqtisodiy ko‘rsatkichlar oshishiga olib kelmaydi. Mavjud texnologik tizimlarda inson ehtiyojlarini qondirish uchun ishlab chiqarish hajmining o‘sishi shunga olib keldiki, tabiiy resurslarning tugash sur’ati va atrof-muhitning ifloslanish darajasi yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan chegaraga yetib qoldi 2 . Atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha yirik mutaxassislar E. fon Vaytszekker, Eymari B. Lovins, L. Xanter Lovins texnologik tizimlarning rivojlanish tendensiyalari tahlili asosida quyidagi xulosaga keldilar: Resurslar mahsuldorligini to‘rt karra oshirish mumkin va shunday qilish lozim. Boshqacha aytganda, tabiiy resurslarni qayta ishlash hisobiga olinayotgan boyliklar to‘rt karra oshishi darkor. Shuning evaziga biz ikki hissa yaxshi yashab, ikki hissa kamroq sarflashimiz mumkin bo‘ladi 3 .
variantlarini izlash tahlilning asosiy mazmunini tashkil qiladi. Moddiy resurslar tahlilining asosiy bosqichlari: – moddiy resurslardan foydalanish samaradorligini baholash; – moddiy resurslardan foydalanish samaradorligining moddiy sarflar miqdoriga ta’sirini baholash; – korxonaning moddiy resurslar bilan ta’minlanganligini tahlil qilish; – materiallarni sarflash me’yorlari asoslanganligini tahlil qilish; – moddiy resurslarga optimal ehtiyojni asoslash. Moddiy resurslar tahlili uchun axborot manbalari sifatida moddiy resurslar mavjudligi va ulardan foydalanish haqida va ishlab chiqarish xarajatlari haqida statistik hisobot, ta’minot bo‘limining tezkor ma’lumotlari, moddiy resurslar kirimi, sarfi va qoldig‘i haqida analitik buxgalteriya hisobi ma’lumotlari, shuningdek, moddiy-texnik ta’minot rejalari, xomashyo va materiallar yetkazib berish shartnomalari kabilar xizmat qiladi.
2 Иноземцев В.Л. За пределами экономического общества. М.: Academia- Наука, 1998. C. 578. 3 Мидоуз Донелла, Мидоуз Денис, Рандерс Й. За пределами допустимого: глобальная катастрофа или стабильное будущее? Новая постиндустриальная волна на Западе. Антология / Под ред. В.Л. Иноземцева. М.: Academia, 1999. C.600. |
