Тошкент молия институти “молия-кредит” кафедраси

3. Ўзбекистон иқтисодиётига чет эл инвестицияларини жалб этиш ҳолати таҳлили
Мамлакатимизда шакллантирилган инвестиция фаолиятининг меъёрий-ҳуқуқий базаси йиллар давомида такомиллаштирилиб келинмоқда. Ҳозир у инвестиция киритишдан тортиб, инвесторларнинг ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва кафолатларигача бўлган жараёнларни қамраб олган. Миллий қонунчилигимизда маҳаллий инвесторлар қатори хорижий сармоялар ҳамда хорижий сармоядорларга ҳам кенг имтиёзлар ва кафолатлар тизими таклиф қилинган. Бу база ўзининг муҳимлиги ва қамров доираси бўйича таснифланган.
“Инвестиция фаолияти тўғрисида”ги Қонунимизнинг мақсади айни соҳадаги муносабатларни тартибга солишдан иборат. Унда инвестициянинг турлари, уларни амалга ошириш шакллари, инвестиция лойиҳаси ва ресурслари, инвестиция фаолияти объектлари ва субъектлари, инвесторнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари, инвестиция фаолиятини давлат томонидан тартибга солиш ва рағбатлантириш, Ўзбекистон Республикасининг Инвестиция дастури, инвестиция лойиҳалари экспертизаси ҳамда инвестиция фаолиятини чеклаш, тўхтатиб туриш ёки тугатиш тартиб-қоидалари ёрқин ифодасини топган.
Инвестиция муносабатларининг моҳияти ушбу фаолият иштирокчилари доирасида ва даражасида ўз ифодасини топади. Инвестиция фаолияти ривожланишининг объектив шароитларини акс эттирадиган алоҳида инвестиция муносабатларининг мавжудлиги тартибга солишнинг мустақил предмети бўлишини тақозо қилади. Ҳуқуқий нуқтаи назардан ёндашганда, инвестиция фаолиятини молиялаштиришни тартибга солиш умумий ҳуқуқий ва хусусий ҳуқуқий тартибга солиш меъёрларини қамраб олади. Бу меъёрларнинг бирлиги ижтимоий ва алоҳида инвестиция муносабатларининг ўзига хос хусусияти ва моҳиятини ифодалайди ҳамда уларни тартибга солиш усулига айланади. Тартибга солиш усуллари ҳуқуқ меъёрларининг ҳам алоҳида, ҳам ижтимоий зарур инвестиция муносабатлари характерига ўзига хос тарзда таъсир кўрсатиш йўлларидан иборатдир.
Юртимизда инвестиция фаолиятини амалга оширишнинг зарурий ҳуқуқий асослари яратилгани бунинг амалий ифодасидир. Хусусан, “Чет эл инвестициялари тўғрисида”ги, “Чет эллик инвесторлар ҳуқуқларининг кафолатлари ва уларни ҳимоя қилиш чоралари тўғрисида”ги, “Инвестиция фаолияти тўғрисида”ги қонунлар, давлатимиз раҳбари ва ҳукуматимизнинг қарорлари ва бошқа қонун ҳужжатлари унинг ҳуқуқий негизи бўлиб ҳизмат қилади.
Инвестиция фаолиятини давлат томонидан тартибга солиш, биринчи навбатда, давлатнинг иқтисодий, илмий-техникавий ва ижтимоий сиёсатини амалга ошириш мақсадларини кўзлайди. Ҳозирги даврда инвестиция муносабатлари капиталларга эгалик қилиш, улардан фойдаланиш ва уларни тасарруф этиш борасидаги муносабатларни қамраб олади ҳамда нафақат миллий иқтисодиёт, балки халқаро иқтисодиёт даражасида ҳам ресурсларни тақсимлаш ва қайта тақсимлаш жараёнларини акс эттиради.