Тупроқшунослик-ўқув қўлланма-лотин

Suspenziyalar
tuproq eritmasi va sizot suvlarida muallaq erigan 
holatda bo‘lib, o‘lchami 0,24-0,30 mk ni tashkil qiladi. Tuproq suspenziyasi 
odatda g‘ovaklar va yoriqlar devorlariga cho‘kib tushadi. Sug‘oriladigan suv 
tarkibida ham suspenziyalar organik moddalar, loy, chang va mayda qum 
zarrachalari sifatida loyqalarni hosil qiladi. Suv loyqalari sug‘orish 
shohobchalari - kanallar, ariqlar va jo‘yaklarda cho‘kib qoladi. 
Gidrozol
sifatida kolloidlar tuproq tarkibida kam uchraydi. Gidrozollar 
yomg‘ir yog‘ganda, qor eriganda, sizot suvlarning ko‘tarilishi va sug‘orish 
natijasida paydo bo‘ladi. Tog‘ jinslari tarkibidagi birlamchi minerallarning 
yemirilishi natijasida tuproq eritmasida temir va alyuminiy oksidlari hamda 
kremniyning ishqorli turg‘un birikmalari hosil bo‘ladi. Tuproq eritmasi va 
sizot suvlari ishqoriy muhitda (rN 8,5) organo-mineral, gumus va kremniy 
kolloidi (SiO
2
·nH
2
O) harakatchan gidrozol holatiga o‘tadi. Gidrozollar 
suspenzoid va emulsoid holatda bo‘ladi. Tuproqdagi suspenziyalar mayda 
dispers kaolinit, kvars va illit minerallarining zarrachalaridan iborat bo‘lib, 
tezlik bilan koagulyatsiyaga uchraydi. Tuproqdagi emulsoidlarga ammoniy 
va natriyli gummatlar, kremniy oksidi va ishqoriy eritmalar shaklida uchrab, 
ancha turg‘un amorf holatda bo‘ladi. Emulsoid kolloid birikmalari suvga 
nisbatan gidrofil, ammo suspenzoidlar gidrofob hisoblanadi. Bu toifadagi 
kolloidlar tuproq kesmasida elyuvial, illyuvial va akumulyativ yaralmalardan 
iborat qatlamlarni hosil qiladi. 
Gidrogellar
tuproq tarkibida gumat, kremniy, temir, alyuminiy 
gidrooksidlari sifatida amorf holatda bo‘lib, koagulyatsiyaga uchrab 
allofanoidlarni hosil qiladi. Amorf holatdagi organik va organo-mineral gellar 
tuproq agregatlari, birlamchi minerallar, zarrachalar yoriqlarini qoplab, yupqa 
pardalar hosil qiladi. Mineral tuproq gellari va koagellari yashirin kristallik 
holatiga o‘tishi mumkin. Agar tuproq tarkibida smektit minerallari va amorf 
holatdagi kremniy birikmalari uchrasa, kesma qatlamida amorf-
kriptokristallik gellar hosil bo‘ladi. Tuproq kolloidlari gidrofil mineral, 
organo-mineral, organik holatda bo‘lib, qurigandan keyin poligonal yorilgan 
taqirli qatlamlarni hosil qiladi. Bu toifadagi kolloidli tuproqlar namlanishi 
tufayli hosil bo‘ladi va suv o‘tkazuvchanligi kamayib, qovushqoqlik holati 
kuchayib ketadi.