Туракулов э. Педагогик технологиялар ва махорат

Ривожланган ақл учун, кузатиб борилган фактлар негизида шароитни 
синчиклаб таҳлил қилиш ва мантиқий асосланган синтездан иборат 
мантиқий тафаккур хосдир. 
Г.Селевконинг таъкидлашича, тафаккур атроф-муҳитдаги обектлар вал 
ҳодисалар, улар орасидаги боғланишлар, ҳаётий муҳим вазифаларни ечиш, но-
маълумни ахтариш, келажакни кўра олишдаги инсоннинг билиш жараёнларини 
билдиради. Г. Селевко томонидан тавсия этилган ақлий фаолият таснифил 
қуйидагилардан иборат: 
• фикрлаш воситалари характерига кўра: предметли, ҳаракатли, 
кўргазмали, образли, абстракт,ҳиссий; 
• 
мантиқий схема жараёнига кўра: қиёс, таҳлил, абстраксиялаш умум-
лаштириш, синтез, тасниф, индукция, дедукция, инверсия, рефлекция, антиси-
пация, гипотеза, эксперимент ва б.; 
• 
натижа шактига кўра: янги намуна яратиш, тушунчани аниқлаш ҳукм, 
хулоса чиқариш, теорема, қонуният, қонун,
назария; 
• 
мантиқий фикрлаш типига кўра: ақлий-ҳиссий ва фахмий-назарий ёкиМ 
В.В.Давидов белгилашига кўра, диалектик-мантиқий. 
И.С.Якиманская «ўқув ишлари усуллари»ни ишлаб чиққан. Бу тушунчал 
ўрганиш жараёнининг самарадорлигини белгилайдиган малака жараёнига оид 
соҳани ўз ичига олади. Шундан келиб чиққан ҳолда ишларнинг умум таълим 
усулларини фарқлайди: 
• 
ўқув фаолиятини режалаштириш малака ва кўникмаси; 
• 
ўқув фаолиятини ташкил этиш малака ва кўникмаси; 
• 
ахборотни идрок қилиш малака ва кўникмаси; 
• фикрлаш фаолияти малака ва кўникмаси; 

---

42 
• 
ўқув фаолияти натижаларини баҳолаш ва англаш малака ва кўникмаси 
Талабаларнинг фикрлаш фаолияти жараёнида бош натижа билим, малака ва 
кўникмаларнинг шаклланганлигидир. 
Г.Селевко тавсия етган таснифда билим акс этиш шакли, ёритилишни чега-
ралаш, билиш соҳаси ва предмети, психологик ва умумлаштириш даражасига 
кўра ажралиб туради.