Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

ÝAPMAKLYK, iş ady. Ýapmak ýagdaýy. 
ÝAPMAZLYK, iş ady. Ýapmak hereketini 
etmezlik. 
ÝAPON [ýapo:n], at, ser. Ýaponlar. Ýapon dili. 
Ýapon halky. 
ÝAPONLAR [ýapo:nlor], at. Ýaponiýanyň esasy 
ilaty, halky. 
ÝAPRAK [ýapyrak], at. 1. Ösümlikleriň 
pudaklarynda we çybyklarynda ýazda açylyp, güýzde 
düşýän, dürli şekilli, ýaşyl reňkli ýasy bölegi. 2. 
Gelin-gyzlaryň köýnekleriniň öňüne dakynýan 
ýapraga meňzeş gulply kümüş şaýy, apbasy.
ÝAPRAKLAMA 
[ýapyraklama], 
iş 
ady. 
Ýapraklamak ýagdaýy. 
ÝAPRAKLAMAK [ýapyraklamak], işl. Ýaprak 
çykaryp başlamak, ýaprak emele gelmek. 
ÝAPRAKLAMAZLYK [ýapyraklamazlyk], iş 
ady. Ýaprak çykarmazlyk. 
ÝAPRAKLAÝYŞ [ýapyraklaýyş], iş ady. 
Ýapraklamak ýagdaýy. 
ÝAPRYK [ýapyryk], syp.1. Ýapyrylyp duran,
pessejik. Çep tarapymyzdaky ýapryk tamlardan bolsa 
şaňk-şaňk çekiç sesleri eşidilýärdi (B. Kerbabaýew). 
2. Pes boýly, gysga. Ýagyrnysy tüňňüräk, ýapryk bir 
adam sesini sandyradyp gepledi (B. Kerbabaýew).
ÝAPY I, at. Depäniň we beýikligiň ýapgyt ýeri, 
aşak inýän ýüzi. Ol jaý kiçiräk ýapynyň üstündedi. 

 Ýapa degirmezlik ýalan sözlemek, çypdyrmak. 
Halypa, batyr, gaty görme, myçansyň, asyl ýapa-da 
degren dälsiň (B. Kerbabaýew).  Ýapy ýaly dolmuş, 
gerdenlek, daýaw, göwresi uly. Annaguly söwedeň, 
garaýagyz, burunlak, ýapy ýaly pyýada bolup ýetişdi 
(A. Durdyýew).
ÝAPY II, at. 1. Bir zadyň üstüni, agzyny ýapmak 
üçin gerek bolan zat. 

Tamdyryň agzy ýapysyz 
galypdyr

diýip zeýrendi (A. Gowşudow). 2. Ýara 
ýapylýan melhem, melhemli daňy. Bu ýapylary näme 
üçin ýapdyňyz? 
ÝAPYK, syp. 1. Ýapylyp goýlan, ýapylan. Ýapyk 
gapy. 2. Gulply, bagly. Häzir arakesme wagty, gazly 
suw satýan dükançalar ýapykdyr. 3. Üsti örtülen, 
basyrylan. Aşaky gatynda ýapyk bazar hem bardy 
(

Edebiýat we sungat

). 4. Kesekiler üçin barmak 
gadagan edilen, gizlin. 

Ýapyk bogun dil b. soňy çekimsiz ses bilen 
gutarýan bogun. 
ÝAPYKLYK, at. Ýapyk halda bolmaklyk. 
Içeriniň dymyklygy aýnalaryň ýapyklygyndan eken. 
ÝAPYLMAK, işl. 1. Biriniň ýa-da bir zadyň üsti 
örtülmek, basyrylmak. Hyýarlaryň üsti ýörite örtgi 
bilen ýapyldy. 2. Baglanmak, beklenmek. Agşam 
sowugy düşende, penjireler ýapyldy. 3. Bişirmek üçin 
gyzan tamdyryň iç ýüzüne ýelmenmek. Çörek 
ýapylmak. 4. Kärhananyň, edaranyň işi bes edilmek. 
Netijesiz 
işleýän 
kärhanalar 
ýapyldy. 
5. 
Tamamlanmak. Ýygnak ýapyldy. 6. Sylag-hormat 
edip, halat atylmak, peşgeş berilmek. Egnine halat 
ýapylan, 
Gelende 
aty 
tutulan... 
(Halk 
döredijiliginden). 7. göç.m. Biriniň üstüne günä 
ýüklenmek, töhmet atylmak. Bigünä töhmet ýapylsa, 
adama agyr deger. Kimdir birine ogurlyk ýapylmak. 
ÝAPYNJA, at. 1. Egne atmak üçin ýörite 
taýýarlanýan ýeňsiz daşky eşik; ýapynja edinilýän 
çäkmen, don. Ýaz ýapynjaňy ýanyňdan goýma, gyşda 
halanyňy et (Nakyl). Çadyryň kölegesine ýapynja 
düşäp berdiler (

Görogly

). 2. Ýorgan, üstüňe ýapar 
ýaly zat. Üstüniň ýeňil ýapynjasyny serpdi, ýerinden 
turdy (B. Kerbabaýew).