Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

URNAMA [urnomo], iş ady. Urnamak ýagdaýy.
URNAMAK [urnomok], işl. 1. Tikilýän geýime 
urna etmek, urna urmak, urna urup tikmek. Ýorgan 
daşlyga urna urnamak. 2. göç.m. Öňkiniň üstüne 
goşmak, öňkiň üstüne birikdirmek, artdyrmak, Üsti-
üstüne urnap paýlasak, her kime ep-esli ýetjek. 
URNAMAKLYK 
[urnomokluk], 
iş 
ady. 
Urnamak ýagdaýy. 
URNAMAZLYK [urnomozluk], iş ady. Urna 
urmazlyk.  
URNAŞDYRMAK 
[urnoşdurmok], 
işl. 
Hemmesine yzly-yzyna urnap çykmak, urna 
uruşdyrmak. 
URNAŞMAK [urnoşmok], işl. 1. Urna uruşmak. 
2. Öňkiň üstüne goşmaça bolmak. Wagt geçmän, söz 
söze, setir setire urnaşyp, ilki beýtler beýnide peýda 
bolupdy (G. Kulyýew). 
URNAŞYK [urnoşuk], at. Yzly-yzyna, gezekli-
gezegine baryş. Pylanynyň gowy gyzy barmyş, üsti 
uly urnaşyk diýýärler, sawçylaryň yzy üzülenokmyş. 
URNATMAK [urnotmok], işl. Urnamak işini 
başga birine etdirmek. 
URNAÝYŞ [urnoýuş], iş ady. Urnamak ýagdaýy.
URP-ADAT [urp-a:dat], at, Jemgyýetçilik 
ahlagynyň hemmeler tarapyndan kabul edilen, 
gadymdan däp bolup galan tertip-düzgüni, däp-
dessur. 
URPAK [urpok], at. Küpürsäp ýatan çägedir 
topur gatyşykly ýumşak ýer. Urpaklar sabap, maşyn 
düzlüge düşdi (B. Gurbanow). Ak urpaga berip 
ýanyn, Tüýdük çalýar çopan oglan (M. Seýidow).
URPAKLY [urpokly], syp. Urpakdan ybarat 
bolan. Urpakly meýdan. 
URPAKLYK [urpokluk], at. Urpak topragyň köp 
ýeri, tutuş urpak bolup ýatan ýer. Selinli, ownuk 
sazakly urpaklyk. 
URPAK-URPAK [urpoğ-urpok], syp. Köp 
urpakly, giden bölek-bölek urpakly ýer. Olar ýene 
ýarym sagat çemesi ýöränlerinden soň, urpak-urpak 
gumsalt meýdana çykdylar (B. Kerbabaýew).
URŞAGAN [urşoğon], syp., gepl.d., ser. 
Uruşgan  
URŞAGANLYK 
[urşoğonluk], 
at, 
ser. 
Uruşganlyk  
URŞUBERMEK [urşuvermek], işl. Urşup 
başlamak; urşa girişmek. 
URŞUJY,at. Urşa, söweşe gatnaşyjy, söweşiji. Ol 
ýaraly düşen urşujynyň sesidi (A. Gowşudow). 
UR-TUT,hal. Şol bada, salymyny bermän, 
haýdan-haý; ýüzüniň ugruna, birden, tiz, çalt. Men 
Aýsoltanyň gyzy Ogulhallyny ur-tut gelin edinjek-de 
oturyberjek (N. Saryhanow). 
URUG [uru:ğ], at. 1. Bir ata-babadan, bir 
nesilden gelip çykan, dörän adamlar topary. 
Garyndaşym – gara gazanym, Urugym – unly 
çuwalym (Halk döredijiliginden). 2. taryh. Adamzat 
ýaşaýşynda 
özara 
gan 
garyndaşlygy 
bolan 
adamlardan ybarat ilkinji esasy birleşik. 
URUGÇYLYK [uru:ğçuluk], 1. at. Adamzat 
ýaşaýşynda irki döwürlerdäki uruglar arasyndaky 
gatnaşyk. 2. Uruglara mahsus bolan, häsiýetli bolan 
(däp, garaýyşlar we ş.m.). 
URUGDAŞ [uru:ğdoş], syp. Bir urugdan bolan, 
urugy bir bolan. Urugdaşlar hemme zatda bir-
birlerine kömek bermeli bolupdyrlar. 
URUG-TAÝPA [uru:ğ-ta:ýpa], at, ser. Urug-tire. 
Urug-taýpa gatnaşyklary. 
URUG-TIRE [uru:ğ-ti:re], at. Urug we tire, bir 
ata-babadan emele gelen nesiller, garyndaşlyk 
toparlary, urug-taýpa. 
URULMAK [urulmok], işl. 1. Ýenjilmek, özüňi 
ýençdirmek, urdurmak. Sögülse-de, urulsa-da, kaýyl 
bolup otyrdy (N. Saryhanow). 2. Bir zat bilen 
tarkyldadyp 
kakylmak. 
Gapynyň 
urluşyndan, 
Çerkeziň çasly sesinden haýygan Sazak işigi içki 
geýiminde gelip açdy (B. Kerbabaýew). 3. Atylan ok
degmek. Görogly beg, saba söweş gurular, Ozal goç 
ýigidiň aty urular (

Görogly

). 4. Ýük basylmak, 
ýüklenilmek. 
...Kerweniň 
ýüki 
uruldy 
(H. 
Garabaýew). 5. göç.m. Ogurlanmak, talanmak. Gazna 
uruldy, öýi talandy, Ne anda bir akyl, ne-de huş galdy 
(Magtymguly). 6. Bat bilen bir zada degmek. Bürgüt 
baryp atyň kellesine uruldy (O. Ödäýew). 7. göç m. 
Tankyt edilmek, ýazgarylmak. 8. Başga bir zadyň 
hasabyna 
geçirilip 
galplaşdyrylmak. 
Satylan 
ýeralmalar çüýrän önümleriň hasabyna uruldy. 
URUNDYRMAK [urunnurmok], işl. 1. Güýçli 
agyry we ş.m. sebäpli çabalandyrmak, azap 
çekdirmek. 2. Bir sebäp bilen birini iki-baka 
elewretmek, aýlandyrmak. Bergisi ony gapy-gapy 
urundyrdy. 
URUNMAK [urunmok], işl. 1. Ýarawsyzlyk we 
ş.m. sebäpli çabalanmak, azap çekmek. Gözüniň 
yzasyna çydap bilmän urundy (O. Ödäýew). 2. göç.m. 
Bir işi ýerine ýetirmegiň ýa-da bir zady edinjek 
bolmagyň ugrunda howlukmaçlyk bilen çykalga 
tapjak bolup ylgamak, elewremek. Onuň elinde açar 
bar eken, ol şykyrdadyp, açjak bolup urundy (B. 
Seýtäkow). 
URUPGAÇDY [urupgaşdy], at. Oglan-gyzlaryň 
garyşyp oýnaýan milli oýny. Urupgaçdy kiçi ýaşly 
mekdep okuwçylary üçin niýetlenen çalt hereketli 
çaga oýunlarynyň biridir. 

---

406