Türkmenistanyň Bilim ministrligi
Download 1.51 Mb. Pdf ko'rish
|
wlüýägulyýew M Türki ýurtlaryň taryhy-2010`HTTU
|
GAZAGYSTAN RESPUBLIKASY
Türki döwletleriň arasynda eýeleýän topraklary taýdan iň ulysy bolan Gazagystanyň tutýan meýdany 2 717 300 inedördül kilometr bolup, Russiýa Federasiýasy, Türkmenistan, Özbegistan, Gyrgyzystan we Hytaý bilen serhetleşýändir. Şeýle- de Azerbeýjan we Eýran bilen Hazar deňzi arkaly goňşydyr. Russiýa Federasiýasy we Hytaý Halk Respublikasyndan soňra tutýan meýdany boýunça Gazagystan Aziýadaky üçünji döwletdir. Gyzylgum çöli Gazagystan we Özbegistanyň sebitindedir. Gazagystanyň esasy derýalary Syrderýa we Irtyşdyr. Bu döwletde ýerleşýän Balhaş köli 17 400 km²-lik tutýan meýdany bilen Aziýanyň dördünji kölüdir. Balhaş kölüniň iň çuň ýeri 26 metr bolup, gündogar tarapy duzly, günbatar tarapy bolsa az duzly-süýji suwlydyr. Aral köli Gazagystan bilen Özbegistanyň serhetlerinde ýerleşýändir. Gazagystanýn esasy şäherleri: Almaty, Çimkent, Karaganda, Saýram, Kyzylorda, Semeý, Türkistan we Öskemen. 1997-nji ýýla çenli paýtagty Almaty (Alma-Ata). Häzirki wagtda paýtagty Astanadyr (öňki ady Akmola). 2010-njy ýylyň maglumatlaryna görä Gazagystanyň ilatynyň sany 16 196 800-dir. Ilatyň 62 %-i gazaklar, 24 % ruslar, 3 % Özbekler, 2 % ukrainalylar, 1,5 % tatarlar, 1 % nemesler we beýlekilerden ybaratdyr.. Gazagystanyň dolandyryş ulgamy iki esasy şäher we on dört welaýatdan ybaratdyr: 183 № Sebitiň ady Merkezi Tutýan meýdany 1 Astana 710,2 км² 2 Almaty 324 км² 3 Almaty welaýaty Taldykorgan 224 000 км² 4 Gündogar- Gazagystan welaýaty Ust-Kamenogorsk 283 300 км² 5 Karaganda welaýaty Karaganda 428 000 км² 6 Jambyl welaýaty Taraz 144 000 км² 7 Günorta-Gazagystan welaýaty Çimkent 118 600 км² 8 Kyzylorda welaýaty Kyzylorda 226 000 км² 9 Aktübe welaýaty Aktübe 300 600 км² 10 Kostanaý welaýaty Kostana 196 000 км² 11 Demirgazyk- Gazagystan welaýaty Petropawlowsk 123 200 км² 12 Akmolla welaýaty Kokşetau 121 400 км² 13 Pawlodar welaýaty Pawlodar 124 800 км² 14 Günabatar- Gazagsystan welaýaty Uralsk 151 300 км² 15 Atyrau welaýaty Atyrau 118 600 км² 16 Mangistau welaýaty Aktau 165 600 км² |
