Türkmenistanyň Bilim ministrligi

V BÖLÜM
Özbegistan Sowet häkimiýeti ýyllarynda (1917-1991) 
 
Özbegistanda sosialistik rewolýusiýanyň ýeňmegi we
ilkinji sosialistik özgerişler 
Özbegistan XX asyryň başlarynda yza galak agrar ýurtlaryň 
biri bolupdyr.Özbek obalarynda feodal gatnaşyklary höküm 
sürüpdir.Musulman ruhanylary Özbegistanyň ykdysady we 
syýasy durmuşynda ep-esli rol oýnapdyrlar. XX asyryň 
başlarynda Özbegistanda ilkinji sosial-demokratik gurnaklar 
peýda bolýar.
Ýurduň ilatynyň esasy bölegini daýhanlar tutupdyr. Ýerli 
ilat bir tarapdan patyşa Russiýasy, beýleki tarapdan içerki 
feodal ezişlere sezewar edilipdir. Şeýlelik bilen, Türküstanyň 
zähmetkeş halkynyň hukugy ähli babatlarda basgylanyp, hemişe 
gedaýlykda, açlykda bolup, medeni taýdan yza galypdyr. 
Netijede, XX asyryň başlarynda daýhanlaryň feodallara 
garşy hereketi samoderjawiýä, imperializme garşy göreşe geçip, 
ol milli-azat edijilik hereketine getiripdir. XX asyryň başlarynda 
Merkezi Aziýadaky rewolýusion hereketliriň başynda
bolşewikler partiýasy durupdyr.Bu partiýa Türküstanyň 
zähmetkeş daýhanlaryň milli-azat edijilik hereketini rus 
daýhanlarynyň 
agrar-rewolýusion 
hereketi 
bilen 
utgaşdyrmaklyga ugrukdyrypdyr. 
Basybalyjylaryň öz ýurdundaky we baslyp alnan ýerlerdäki 
daýhanlaryň agrar hereketi işçiler hereketi bilen bileleşip 
1917-nji ýylyň buržuaz-demokratik rewolýusiýanyň ýeňmegine 
getiripdir. Özbegistanyň zähmetkeş halky rus işçiler synpy bilen 
ysnyşyp, patyşa somderjawiýesine we ýerli ezijilere garşy 
göreşlerini güýçlendiripdirler. 
Özbegistanda synpy gapma-garşylyklaryň güýçlenmegi 
1916-njy ýylda halk gozgalaňynyň başlanmagyna sebäp 

---

151 
bolupdyr. Şeýlelik bilen, 1917-nji ýylyň başlarynda tutuş 
Russiýada bolşy ýaly Türküstanda hem rewolýusiýa üçin ähli 
şertler döräpdir.
Türküstanyň zähmetkeş köpçüligi hem rus proletariaty we 
daýhanlary bilen bilelikde patyşa samoderjawiýesi we 
imperialistik buržuaziýa bilen aýgytly tutluşyklara taýýarlyk 
görüpdirler. 
1917-nji 
ýylyň 
güýzünde 
sosialistik 
rewolýusiýanyň ýeňmegi ugrunda rewolýusion hereketler 
özüniň aýgytly basgançagyna gadam basypdyr. Bolşewikler