Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

 
 
24-rasm. Suyuqliklarning hajmiy kengayish koeffitsiyentini aniqlash uchun 
moʻljallangan tajriba qurilmasi. a) temperatura datchigidan foydalanilganda; b) 
termometrdan foydalanilganda. 
b) Suv va etanol hajmlarining kengayishini oʻlchash. 
Diqqat: Qizdirgich oʻchirilganidan keyin ham suyuqlikning qandaydir vaqt 
mobaynida qizishi davom etadi va shu sababli suyuqlik dilatometrdan toshib 
ketishi mumkin. 
Ayniqsa, kolba etanol bilan toʻldirilgan holatda ishlaganingizda, etanol toshib 
ketishining oldini olish uchun, qizdirgichni ancha ilgari oʻchiring. Tajriba 
qurilmasi 24-rasmda tasvirlangan 
- Dilatometrni qiziyotgan suvli vannaga shunday tushirikki, kapillyar trubka 
vannadagi suv sathidan chiqib tursin. 
- Qizdirgichni eng quyi qadam bilan oʻzgaradigan pogʻonada ulang va 
dilatometrdagi suyuqlikning sathi shkaladagi eng yuqoridagi belgiga yetganda uni 
oʻchiring. 
- Suyuqlikning sathi oʻzining maksimumiga yetguncha kuting va shundan soʻng 
suvli vannining taxminan 1-2 K ga sovushiga yoʻl bering.
- Keyin suvli vannaning sovushi davom etishiga yoʻl berib, kapillyar trubkadagi 
suv sathini h temperatura funksiyasi sifatida aniqlang (2-jadvalga qarang), 

---

77 
- Keyinchalik, toʻliq quritilgan dilatometrni etanol bilan toʻldiring va uni suvli 
vannada qizdirib, suyuqlik sathini h temperatura funksiyasi sifatida oʻlchashni 
takrorlang (3- jadvalga qarang). 
 
𝜗
ℎ
𝑠𝑚
𝜗
ℎ
𝑠𝑚
60
o
C
9.5
45
o
C
4.25
59
o
C
9.3
44
o
C
3.9
58
o
C
8.9
43
o
C
355
57
o
C
8.6
42
o
C
3.2
56
o
C
8.2
41
o
C
2.9
55
o
C
7.85
40 
o
C
2.6
54
o
C
7.5
39
o
C
2.3
53
o
C
7.1
38
o
C
2.0
52 
o
C
6.75
37
o
C
1.7
51
o
C
6.4
36
o
C
1.4
50 
o
C
6.0
35
o
C
1.1
49 
o
C
5.7
34
o
C
0.8
48
o
C 
5.3 
33
o
C 
0.5 
47
o
C 
4.9 
32
o
C 
0.3 
 
𝜗
ℎ
𝑠𝑚
𝜗
ℎ 
𝑠𝑚 
38
o
C
9.9
32
o
C
4.6 
37
o
C
9.1
31
o
C
3.7 
36
o
C
8.25
30 
o
C
2.7 
35
o
C
7.4
29
o
C
1.8 
34
o
C
6.5
28 
o
C
0.9 
33
o
C
5.55
Jadval 2. Toza suv sathi h temperatura 
𝜗 funksiyasi sifatida