Университетларнинг филология, журналистика, роман-герман шилологияси факультетлари студентлари учун қулланма


Download 1.57 Mb.
bet15/25
Sana01.01.2023
Hajmi1.57 Mb.
#1074224
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   25
Bog'liq
Tarj Naz Kirish Salomov

Бир тадцицотчи ёзади: «Таржимада асл нусха вазни сазланишидан ташзари, шеърий жанрлардаги зофиялаш системаси ҳам тула берилган».
Боинга тадкицотчи айтади: «Таржимон форс-тожик тилида ёзилган асл нусха синтаксисини узбек тилига зурлаб забул зилдирмозчи булади. На- тижада маъно гализлиги ва услуб дагаллигини юзага келтиради».
Бир олим ёзади: «Мулла Муродхужанинг таржимасида формализм элементлари бор, таржимаси буш экан деган маъно чикмаслиги керак. Маз- кур таржиманинг узига хос ажойиб фазилатлари бор».

Иккинчи киши даъво цилади: Муродхужа таржимасида «шеърларнинг вазни, зофияланувчи сузлар, затто мисралардаги суз тартиби зам узгар- тирилмаган. Бирок энг асосий нарса — шеър ва мусикийлик Узгартирил- ган. Муродхужа байтларида Саъдийники сингари завз берувчи маъно, таъ- сирчан зарорат йУз. Саъдий шеъриятидаги усталик бунда куринмайди. Табиий шеърий-мусикий равонлик, фикрий бурролик урнини узаро манти- Зан ёпишмайдиган сузлардан тузилган нозулай мисралар эгаллаган».
Фавзулодда зодиса. Айни бир таржимани бир тадзикотчи санъат о б и д а с и деб зисобласа, бошкалар — хижжалаб таржима зи­лиш намунаси деб биладилар; бири — уша таржиманинг а ф з а л- л и к л а р и деб билган хусусиятларни бошзалари — унинг з а и ф томонн деб талзин зиладилар; бири — таржимада Саъдий Шерозикнинг с и й м о- си зайта шкланган деб даъво зилса, колганлари — бу таржима­да Саъдий йУзолган деб ташвиш чекадилар; бири — таржиманинг айрим жузъий камчиликлари деб билган нарсани бошзала- ри — бадиий асарнинг бутун бисоти: услуби, шираси, нафосатини зимдан емирган чузур иллат деб таърифлайдилар.
Кимга ишонмоз керак?
Албатта, айни бир бадиий асар: у хоз китоб булсин, хоз кинофильм бУлсин, хоз тасвирий санъат ёхуд актёрлик ижроси намунаси булсин — хар кимда зар хил таассурот тугдириши мумкин. Бировга жуда маъзул булган нарса бошза кишига, эзтимол, мутлазо ёкмас. Хеч ажабланадиган жойи йуз. Негаки, бундай зиддиятлар купинча Уша асар зандай субъектга таздим этилаётгани, Узувчи, томошабин, тингловчининг завзи, диди, би- лими, зандай музштда тарбия тоиганига кара б зар хил намоён булади. Субъектив зодисанинг бундай объектив томонларинн зисобга олмаслик мумкин эмас.
Лекин бу ерда ran тамомила бошза нарса устида боряпти. Чунончи, муайян таржима асарини илмий тадзиз зилаётган кишилар, аввало, анойи Узувчи, тингловчи ёки томошабин эмас, балки махсус филологик тайёргар- лик курган юзори ихтисосли мутахассислардир. Бундан ташзари, текши- риш объекти жуда аниз, тадзизот мезони бор, илмий методологик омиллар мавжуд. Зотан, дудмал, мавзум мулозазага урин йуз — бир эмас, иккита матн: асл нусха билан тазлил зилинаётгак таржима текстлари музайё. Бу икки текстдан ташзари, музокама зилиш учун яна зушимча турт тар­жима матни зам зулимиэда турибди. Таржима зилишдан мазсад нима эканлиги, таржимада нимани бериш шарт-у, зандай нарсаларнинг базри- дан утса зам булишини мутахассислар яхши биладилар. Таржима зилиш принциплари, унинг зонун-коидалари аён.
Дамма ran шундаки, тадзизотчиларнинг бири «Шавзи Гулистон» тар- жимасини тазлил зилишда интуицияга, таъриф-тавсифга купроз берилган. Долбуки, таъриф, туйгу, интуиция бадиий ижодда катта роль Уйнагани зол­да, фанда асосий нарса — факт, тазлил, текшириш, тажриба ва исботдир.

Рус шоираси Татьяна Гнедич жазон адабиётининг энг йирик асарла- ридан бири «Дон Жуан»ни ёдаки таржима зилган экан, буни заззоний ра­вишда цаурамонлик деб атайдилар. Бундай ижодий жасоратни бопщача таърифлаб зам булмайди. Араб мутафаннин олими Сулаймон ал-Бустоний Гомернинг «Илиада» достонини уз тилига таржима зилиш учун задимий юнон тилини урганган ва бу ажойиб асарни угиришга бутун умрини сарф- лаган экан, академик И. 10. Крачковский буни буюк жасорат деб таъриф- лайди. Бу зам тугри. Музаммад Ризо Огазийнинг таржимонлик мазорати- ни тадзиз зилган олим Н. Комилов унинг дазосига чузур зурмат бажо кел­тиради, бу инсонни атозли маданият арбоби, классик шеъриятнинг мозир устаси, буюк тарихнавис олим, истеъдодли таржимон деб тилга олади. Бун- га барча асослар борI. Н. Комилов узини «фазир» деб атагаи бу алп инсон- нинг буюклигини таърифларкан, Комил Хоразмийнинг сқзларини келти­ради:
Улки Огазқларнинг огазқидур, Фазқму дониш спезфининг мазқидур. Сузи ортиздурур гузқардан зсам, Фазлу донишда олам ичра олам.
Бадиий ижод аҳли ичра таржимоиларимиз шаънига илиз сузларни топиб айтиш жуда зарур. Чунки таржима иши билан шугулланиш учун ижодкор фазат истеъдод эгасигина эмас, балки асл фидойи ҳам булиши лозим. Бироз ана ШУ илиз сқзни топиб, урнига зуя билмоз керак.
Валерий Брюсов Г. Шенгелининг Верхарн ижодидан зилган гализ, сифатсиз таржималари хусусида ёзган эди: «Китобхон Зулида Давлат нашриёти тамгаси билан чоп зилинган асар: китобхон Верхарнни рус тилида узиётибман, деб уйлашга заз- Зи бор. Лекин китобни узий туриб: нима сабабдан бу Верхарн­ни буюк шоир деб таърифлашар экан-а?— деб хуноб булади. Гохо гояси зизиз булса-да, лекин (асл нусхадан билиб олмаса) тушунарли булмаган, купинча сийқа, огир ва мужмал, нузул суюз ва, умуман, зерикарли бу шеърларнинг нимаси «буюк»? Китобхонга ким дарак беради, уни огоқлантирадики, бу — Вер­харн эмас?.. Холбуки, бу хусусда китобхонни огоз зилиб зуй- MOI-J лозим».
Китобхонни огозлантирмоз лозим. Вахоланки, узувчини уни кутаётган хавфдан огоз зилиш урнига, баъзан сохта «тар- жимапарварлик» билан факат китобхоннигина эмас, золавер- са, таржимоннинг узини зам чалгитаётган булмайлик тагин? Баъзи холларда таржима деган ном остида бир неча ун ва юз минглаб нусхаларда халзимизга таздим зтилаётган адиблар, чиндан зам, Шайх Саъдий, Хужа Хофиз, Робиндранат Т.агор, Прем Чанд, Ф. М. Достоевский, Теодор Драйзер, Жек Лондон- микан? Башарти, тасдиз жавобини бериш мумкин булган хол- да хам: цанчалик? деган савол тугилади.
Бу саволга фазат таржимоннинг манфаати мавзеидангина эмас, балки асари кенг китобхонлар оммасига таздим зили- наётган ёзувчининг мавзеидан туриб жавоб бермоз даркор.
Таржимашунослик фаяи мана шу карсани оыдинлаштириш- га даъзат зтилган.

Download 1.57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling