Университетларнинг филология, журналистика, роман-герман шилологияси факультетлари студентлари учун қулланма


§. Таржимашунослик фанларининг таснифи


Download 1.57 Mb.
bet13/25
Sana01.01.2023
Hajmi1.57 Mb.
#1074224
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   25
Bog'liq
Tarj Naz Kirish Salomov

26-§. Таржимашунослик фанларининг таснифи
Таржима масаласи, у билан шугулланувчи фанлар учунги­на тадзизот объекта булиб золмасдан, бошка, узаро язин ва бир-биридан узоз фанлар учун зам турли базсларга сабаб булади, уларнинг тараззиётида музим азамият касб этади.
Фаннинг зозирги тараззиёт босзичида «дурагай» ил мл ар борган сайин кенг тармоз ёйиб бормозда. Ф. Энгельс фанлар- нинг айни туташган еридан «энг катта натижаларни кутиш мумкин», деб таъкидлаган эдиI.
Директива зужжатларида табиий, техникавий ва ижтимоий фанлар созаларида иш олиб бораётган олимларнинг узаро Замкорлигини мустахкамлаш зарурлиги тугрисида гапири- ладиII.
Хозирги вазтда таржимашунослик мустазил фан сифатида таркиб топган, унинг асосий тушунчалари ишлаб чиқилмокда. Бироз турли ихтисосликдаги олимларнинг таржима борасида- ги замкорлик ишлари зуйидаги сабабларга кура ханузгача огир силжияпти: 1) бу олимларнинг купчилигида урганилаёт- ган объектнинг мозияти тугрисида Я330.1 тасаввур йузли- ги; 2) таржимашунослик предметини тушуниб етмаслик; 3) таржимага унга «хизмат курсатувчи» фанлар томонидан ёндашувнинг узига хослиги.
Филология фанлари доктори, профессор Б. Тозирбоевнинг (Боку) кузатишларига зараганда, эстетиклар тилшунослардан Зафсаласи пир булиб, «таржимон-автомат»дан фавзулодда юз берадиган муъжизани кутмоздалар; автоматик таржима мута- хассислари эстетик назарияларни самарасиз зисоблаб, элек- трон-зисоблаш техникаси билан муомала зилиш учун махсус тил уйлаб топмоздалар (зозир бундай сунъий «тиллар» табиий тиллардан зам куп булса керак, боз устига-устак, улар мур- малахдай ошиб боряпти*); тилшуносларнинг купчилиги абс- тракцияни тасвирлаш билан банд булиб, уз фанларининг объекти — инсонларнинг реал муомаласи жабзасини ташлаб Зуйганлар; адабиётчилар, низоят, таржима натиясаси билан таржима жараёни уртасидаги тафовутларни зис этиб, шу Золларга тегишли булган икки масала — бир томондан, ори­гинал ва таржима адабиёти масаласини, иккинчи томондан, бадиий ижод психологияси масаласини музокама зилишга киришдилар; психологлар зозирча индивиддан (шахе психо­логияси ёки умумий психологиядан) социумга (ижтимоий ёки социал психологияга) ута олмаяптилар ва уз эътиборларини таржима ишининг феноменологик хусусиятларига (фавзулод­да узига хос томонларига) заратганлар; файласуфлар бу фаннинг методологик зийинчиликларини билибми-билмайми инкор этиб, таржимашуносликнинг гносеологик проблемати- касини «сезмаяптилар».
Таржимонларнинг узлари эса уз ёгларига зовурилиб иш курмоздалар: улар таржима зилмоздалар.
«Хозирги вазтда Совет Иттифоқида (боища мамлакатларда Зам) галати вазият юзага келган,— деб ёзади озарбайжон оли- ми,— амалда таржимонлик ихтисоси (анизроги, бутун бошли касблар мажмуаси) мавжуд (зеро, мавжуд булмаслиги зам мумкин эмас). Бу — де-факто; расман эса: бундай ихтисос гуё йуз (олий узув юртларида мутахассислар тайёрланишига, тегишли кафедралар, булимлар, факультетлар булишига, тур­ли йуналишдаги таржима курслари узилишига зарамай). Бу — де-юре. Илмий даражалар бериладиган ихтисослар ичи- да зам таржимашуносликни курмаймиз. Бизнингча, бир занча ихтисосликлар ичида, диссертациянинг мазмунига Зараб, узаро язин ва язин булмаган фанлар буйича илмий унвонлар берилгани каби, фалсафа, психология, педагогика, филология, санъатшунослик, математика, техника (бу руйхат- ни яна давом эттириш мумкин) буйича илмий даража бериш ЗУЗУЧИ булган «Таржима тарихи, назарияси ва амалиёти» ихтисослиги зам булиши керак»1.
Таржимачилик ишининг жадал тараззиёти суз санъати- нинг бу узига хос турини назарий жизатдан жиддий, асосли ва чузур тадзиз этиш замда уни такомиллаштиришни талаб Зилади. Узбекистонда, куп тиллилик, билингвизм ва интер- национализмнинг чузур илдизи, тарихий анъаналари азалда мавжуд булган куп миллатли республикада, таржима созаси­даги назарий фикрларни умумлаштириш учун барча асослар, энг зулай шарт-шароитлар музайёдир.
Таржимашунослик фанини зуйидаги зисмларга булган зол­да тараззий эттириш мумкин:

  1. Таржима тарихи.

  2. Таржима назарияси.

  3. Таржима танзиди.

  4. Синхрон таржима.

  5. Автоматик таржима асослари.

Назарий таълим курсини ана шу йуналишлар буйича олиб бориш лозим.
Таржима тарихи — адабиёт тарихи билан тенгдош. Узбек таржимачилиги бой, задимий тарихга эга. Узбек классик ада­биётининг шаклланиши ва ривожида таржима адабиётининг роли катта булган. Шарзнинг улуг бадиий обидалари асрлар давомида халзимизнинг маънавий-эстетик камолоти учун хизмат зилиб келди. 1қутб ва Гайдар Хоразмий, Сайф Саройи, Хомуший, Музаммад Темур, Диловархужа, Огазий, Алмаий, Сирожиддин Сидзий Хондайлизий каби атозли таржимон- адибларнинг номи маданиятимиз тарихида фахрли уринни ишгол этади. Айнизса, XIX асрда Хоразмда уз анъаналарига эга булган катта таржима мактаби ташкил топиб, куплаб шеърий, насрий ва тарихий асарларнинг узбек тилига угири- лиши сезиларли адабий воқеа булди. (Улканинг бошза музофотларида зам шундай таржима мактаблари зарор топ­тан). Узбекистонда таржима тарихи икки даврга булинади: 1) Октябрь инцилобига задар булган давр ва 2) Октябрь рево- люциясидан кейинги давр. Инқилобдан олдинги даврда форс- тожик ва араб тилидан зилинган таржималар асосий уринни эгаллайди, рус адабиётидан илк таржималар филина бошлан- ган. Революциядан кейинги йилларда рус классик ва совет адабиёти, зардош халзлар адабиёти ва жазон прогрессив ада­биётининг энг яхши намуналари куплаб таржима зилинди.
Таржима назарияси — таржима зонуниятлари, таржима Зилиш принципларини урганадиган филологик фан. Бадиий таржима назарияси уз хусусиятларига зга. У таржимачилик тажрибаси, йирик таржимонларнинг мазоратини тазлил зи­либ, умумий хулосалар ишлаб чизади ва таржима амалиёти- нинг равназига ижобий таъсир курсатади.
Чет элларда таржима назарияси икки йуналиш буйича ривожланмозда. Ж. Кэтфорд (Англия), Ю. Найда (А1қШ) ва бошзаларнинг ишлари лингвистик аспектда бормозда; Ж. Му- нен (Франция), И. Левий (ЧССР), А. Курелла (ГДР) каби олимларнинг асарлари таржима назариясининг адабий-эсте- тик ироблемаларини ёритишга багишланган.
Таржима назарияси ёки таржимашунослик совет даврида янги мазмунда ривожланади. Совет таржима мактаби маркс- ча-ленинча таълимотга асосланган реалистик методга суянади.
Совет Иттифозида зам таржима назарияси икки йуналиш буйича ривожланмозда: К. Чуковский, Г. Гачечиладзе, И. Кашкин, В. Россельс (адабиётшунослик аспекти), А. Фёдо­ров, В. Комиссаров, Л. Бархударов, А. Швейцер, Я. Рецкер (лисоний аспект). Айрим олимлар таржиманинг барча пробле- маларини комплекс золда олиб зарайдилар. Иржи Левий билан Байрам Хорун угли Тозирбоевнинг тадзизотлари мето- дологик жизатдан бир-бирига язин.
Узбекистонда зам таржимашунослик фанлари тез ривож­ланмозда, таржима тарихи ва назариясини тадзш? этувчи унлаб монографиялар, юзлаб мазолалар чоп этилган. Бу ишда республика Фанлар академияси Тил ва адабиёт институтининг таржима назарияси сектори билан Тошкент университета таржима назарияси кафедраси олимлари муносиб зисса зуш- моздалар.

Республикамизда таржимашунослик созасида узига хос ички ихтисослашув юзага келмозда. Чунончи, таржима тарихи созасида Ж. Ш. Шарипов, Ш. М. Шомузамедов, Н. Комилов, А. Хожиазмедов, Х- ХамиД°в> В. Размоновлар илмий текшириш олиб борадилар. Таржима назария-
си юзасидан Н. Владимирова, М. Расулий, Ю. Пулатов, Г. Fa- фурова, Р. Файзуллаева, С. Очилов, М. Сулаймонов, Б. Отабе- кова, К. Мусаев, А. Нарзизулов, А. Клименко, С. Саломова, М. Исроилова, Ш. Рузиев, К. Жураев, С. Зокирова, Я. Эгамова, П. Усмонов, Н. Отажонов, О. Кузин, Т. Жураев, М. Каримов, М. Каримова, Л. Абдуллаева ва бошқаларнинг ишлари маъ­лум. Номлари зикр этилган мутахассислар Гарб ва Шарз тил- ларидан таржималар буйича замда таржимашуносликнинг турли аопектлари юзасидан илмий иш олиб борадилар. Бу эса таржимашунослик созасида тиллар, даврлар, проблемалар, объектлар буйича янада ички тармоцланиш зарор топаётгани- дан дарак беради.
Таржима танзиди — таржима жараёнини кузатиб, чоп этилаётган асарларни базолаб боради, таржималар сифатининг яхшиланишига кумаклашади. Таржима танзиди таржимачи­лик ишининг амалий ва ташкилий масалаларини кутариб чизади, адабий танзид билан замкорликда ривожланади. Таржима танзидининг адабий танзиддан фарз зиладиган та- лаблари, хусусиятлари мавжуд.
Узбекистон бой таржима тарихига эга, бу тарихни схема­тик тарзда зуйидагича тадзиз зилиш мазсадга мувофиз:

    1. созалар ва жанрлар буйича — аниз ва гуманитар фан- ларга дойр китоблар таржимаси; таржима ва лугатшунослик (икки тилли ва куп тилли лугатлар тузиш тажрибаси);

    2. тил принциплари буйича (арабча-узбекча, форсча-узбек- ча, туркча-узбекча, русча-узбекча ва зоказо таржималар); билингвизм ва таржима;

    3. тарихий анъаналар ва мазаллий шароитга оид типик белгилар буйича (Хоразм таржима мактаби, Тошкент таржима мактаби ва зоказо);

    4. даврлар буйича (XI—XII асрлар таржима тарихи, XV аср таржима тарихи, XIX аср таржима тарихи...).

Таржимани назарий ва адабий-танзидий жизатдан ёритиш мухим вазифа зисобланади, бунда зуйидагиларга эътибор бе- риш зарур:

      1. созалар буйича тадзиз зилиш: бадиий адабиёт, ижтимо- ий-сиёсий ва узув-педагогика адабиёти, илмий-техникавий китоблар таржимаси; терминология;

      2. жанрлар буйича тадзиз зилиш: проза, поэзия, драма­тургия ; дубляж;

      3. тил беягилари буйича: русча-узбекча, узбекча-русча тар­жималар; Гарбий Европа адабиёти асарлари таржимаси; зар­дош (туркий) тиллардан таржималар; билингвизм ва таржима;

      4. даврлар буйича: йигирманчи ва уттизинчи йиллар; Улуг Ватан уруши даври таряшмалари, эллигинчи, олтмишинчи, етмишинчи йиллар таржималари;


      5. 163
        таржима китобларнинг адабий-танзидий тазлили (давр­лар, жанрлар, вазтли нашрлар буйича);




      1. синхрон таржима (тиллар ва сохалар буйича);

      2. автоматик таржима асослари:

а) созалар буйича — структурал лингвистика, лингвистик математика; алгоритм; тескари ва миздорий (частотали) лугатлар тузиш замда автоматик таржима масалалари. Прог- раммалаштириш. Табиий тилдан сунъий тилга таржима Зилишнинг узига хос хусусиятлари;
б) тиллар буйича—инглизча-русча-узбекча; немисча-рус- ча-узбекча; французча-русча-узбекча; русча-узбекча; узбек- ча-русча;
в) фанлар буйича — текст характерига кура: электротехни­ка, кимё, медицина ва зоказо буйича матнларни автоматик таржима зилиш.
27-§. Таржимашунослик методологияси (интуиция ва тах,лил)
Таржима усули зар бир даврнинг маданий эзтиёжларидан пайдо булади ва шунинг тазозоси улароз ташкил топади, ривожланади. Бирон таржимага базо берганда буни инобатга олмоз керак. Масалан, А. С. Пушкин ижодидан инзилобдан илгари зилинган илк таржималар билан Чулпон, Элбек, Мир- темирларнинг кейинги таржималари турлича усуллар билан амалга оширилган, уларнинг зар бири муайян даврнинг мада­ний функциясини бажарган.
Таржима сифатини анизлашнинг асосий воситаси — киёс- дир. Фараз зилайлик, агар таржима зилинаётган китобда уз ифодасини топган тасвир заёт зазизатига тугри келмаса, бунга таржимон жавоб бермайди, негаки, у асл нусхада нимаики булса, шуни уз тилига угиради, холос. Лекин таржима тахли- лида «зиёс — зиёс учун» булиб золмаслиги керак.
Таржима тазлилига багишланган бир занча ишларда зиёс масаласида икки хил хатога йул зуйилади.
Биринчи зол — бунда бирон хорижий ёки рус тилида ёзилган китобнинг узбекча таржимасини урганишда икки то- монлама (агар асл нусха хорижий тилда ёзилган булса, зару- рат тугилган чозда — уч томонлама) зиёс жоиз булса-да, баъ- зан уша асарнинг 30303, зиргиз, туркман, татар тилларидаги таржималари зам чогиштирилади. Чогиштириш мизёсининг кенгайиши, умуман олганда, ижобий 30л. Лекин агар бундай Зиёс бемацсад булмасагина тегишли илмий хулосалар олишга имкон тугдиради. Аслида эса бирон китобнинг русчадан узбек- чага зилинган таржимаси билан уша китобнинг, айтайлик, туркий тил булса-да, бопщирдчага ёки туркманчага зилинган таржималари уртасида музаррар равишда фарз булади. Буни Зисобга олиш керак. Мабодо масаланинг шу каби нозик томон- лари инобатга олинмасдан, турли-туман зиёслар фазат тадзи- Зотчининг зизизиш доираси ёки унинг нечта тил билишини- гина намойиш этишга заратилган булса, бундай золда таржимашуносликнинг жуда зарур, фойдали методологии ЗУроли зуруз, ортизча ва затто, эзтимол, зарарли натижа бериши зам мумкин.
И к к и н ч и зол — бунда тадзизотчилар бирон чет эл адабиёти асарининг узбек тилига зилинган таржимасини, айтайлик, асл инглизча, немисча, французча нусхаси билан чогиштириб, анизланган барча «номувофизликлар» учун тар- жимонни койий бошлайдилар. Афсуски, факт ва далиллар, купинча, умумий контекстдан юлиб олиб тазлил зилинади. Гарчи умумий мазмундан ажратиб олиб зараганда хато экан- лиги, чиндан зам, Я330Л куриниб турса-да, лекин контекст ичида, уша суз ёки иборанинг тугри, жоиз эканлиги хдаълум булади. Ёмони шуки, гозида тадзизотчи, узи сезмагани золда, тажрибасизлигиданми, узи таржима кучасидан утиб курмага- ниданми, таржиманинг фазилатларини... нузсонга йуйиб, ижодкорга дашном бермозчи булади.
Умуман, таржимадан «хато» топишдан осони йуз: асл нусха билан таржимани чогиштирдинг дегунча зар хил «ному­вофизликлар», «номузобилликлар» урмалаб чизаверади. Ле­кин таржиманинг сифатини текширувчи киши зар гал уз-узи- га: аслига тугри келмаган замма нарса— «хато»ми? Мабодо узим тушуниб етмаётган булмайин? Менинг ношудлигимдан шурлик таржимон жабрланиб золмасмикан? деган саволларни бериши даркор.
Дунёда бир огиз ширин суз эшитишга лойиз эзгу иш учун... дашном еб золишдан ёмони йуз!
Ёш тадзизотчилардан X• Умаров «Суна» узбек тилида» номли мазоласидаI зизиз бир фактни зайд этади (унинг суз- лари айнан келтирилади):
«Агар таржимон (Мирзакалон Исмоилий! — F. С.) масъулиятни ҳис килганда, хона ичига «чириган дарахт»ни (40- бет) олиб кирмаган ёки Ар- турнинг улими олдидан Жеммага ёзган хатида цизнинг сочини «крысиный хвостик — каламуш думи»га (208- бет) Ухшатмаган булар эди. Бу ерда шу- ни айтиб Утиш керакки, инглиз тилида чқшма отдан иборат «pig-tail» сузи «соч урими»ни билдиради. Лекин рус таржимони тилнинг грамматик чоидалари билан зқисоблашмагани зқолда, шошма-шошарлик билан мазкур Чушма сузни 1{исмларга ажратиб таржима зилган, яъни «pig» (чучқа) ва «tail» (дум) деб угирган. Сунгра, асарнинг бош қазфамони — Жемманинг сочини «чуч1{а думи»га ухшатишни купол деб билган таржимон уни «ка­ламуш думи» билан алмаштирган. Натижада, икки хатога йқл 1{уйилган. Биринчидан, оригиналда автор ишлатган образ узгартирилган, иккинчидан, ижобий цаздзамон портретига нисбатан бундай ухшатишнинг ишлатилиши китобхон тушунчасига салбий таъсир этади» (94).
Шунга ухшаш яна бир 1қанча далил ва фактчаларга таянган мақола муаллифи — зқаваскор таржимашунос 1қуйидаги сузлар билан жуда мубо- лагадор «илмий» хулоса чиқаради: «Демак, таржима ишига чУл ургаи ҳар бир таржимоннинг суз бойлиги максимал даражада булиши, она тили- даги синонимларни бир-биридан эқтиётлик билан фарқлай олиши ва маъ- цулипи танлаб уз урнида ишлата билиши керак. Бунинг учун таржима жараёнида турли лугатлардан қам фойдаланиш керак» (99).
Рус таржимони инглизчадан зандайдир бир идиомани тушунмай, сузма-суз таржима зилибди ва бу нарса узбекчага Зам утиб золибди, дейлик. Бу ерда узбек таржимонининг «айби» нимада? Ахир, у романни инглиз тилидан эмас, русча таржимасидаи угирган-ку.
Адабий танзид — муназзиднинг «билагон» киши эканли- гини курсатувчи зурол эмас, балки суз одоби, фикрни нозик ифодалаш, юксак нутз маданияти дегани.
Хуб эл била суҳбат тутубон хуб улгил, Яхшини талаб қилгилу матлуб улгил; Ширин суз ила халвда маргуб Улгил, Юмшо1қ де қадисингнию мазқбуб Улгил.
Хар кимки чучук суз элга изҳор айлар, Хар нечаки агёр дурур ёр айлар; Суз 1{аттиги эл кунглини озор айлар, Юмшоги кунгилларни грифтор айлар.
(«Алишер Навоий шеъриятидан», 87—88).
Тугри гапни дуруст айта билиш керак. Мирзакалон Исмои- лий узбек ёзувчилари орасида тили бой, суз сезрини нозик зис этувчи танизли адибдир. Унинг оригинал ва ажойиб таржима асарларининг тили замда ранго-ранг услуб товланишлари, мафтункор лисоний кашфиётлари пухта урганилиб, шу асосда «Мирзакалон лугати» тузилса, бу нарса ёш заламкашларга катта ибрат булар эди. Албатта, айтилган бу гаплар таржима- ларда учрайдиган хато-камчиликлар, услубий гализликлардан «одоб юзасидан» куз юмиш, уларни хасиушлаш лозимлигини асло билдирмайди. Гаи бирон таржима асарининг сифатига базо берганда унга — муаллиф ва унинг асари, таржимон ва унинг мезнатига — ишнинг кузини билган золда, холис, объ­ектив ёндашиб, уша таржиманинг барпо этилишида юз берган барча шарт-шароитларни куздан зочирмаслик устида бормоз- да. Умуман олганда эса, шубзасиз, тазлил этилаётган мазола- нинг хулосасини,— унда тил фактларини урганишнинг бир ёзламалиги, сохталиги, юзакилигини назардан созит зилган- да,— агар ёш мутахассис ишнинг методик йул-йуризларини пухта узлаштириб, тадзизот калитини топганида, хорижий тил билгичлигидан фойдаланиб, таржимашунослик фанининг тараззиётига узи танлаган соза буйича анча самарали зисса Зуша олиши куриниб турибди.
Хулоса шуки, тадзизотда асосий эътиборни ижодкорнинг шахсига эмас, балки предметга, таржимачилик амалиётининг умумий азволини яхшилашга заратмоз керак.
Айтилган гаплардан хорижий адабиёт асарларининг воси- тали тилдан зилинган узбекча таржималарини инглизча ёки французча асл нусхалари билан зиёс зилмаслик керак экан, деган маъно зам англашилмайди. Масала тадзиз этилаётган проблеманинг табиатини тушуниб, мавжуд азволни яхшилаш юзасидан озилона, умумлаштирувчи, истизболли хулоса чиза- ра билишдадир.
Таржимашунослик созасига тобора куплаб келиб зушила- ётган тилмоч мутахассислар бирон хорижий тилнинг лугатини узлаштириб, грамматикасини эгаллаш билан Гафур Гулом, Абдулла 1қаззор, Мазсуд Шайхзода, Мирзакалон Исмоилий, Эркин Возидов, Абдулла Ориповлар даражасида сузшунос булиш, инсон рузининг турли нозик золатларини тасвирлай олиш мазоратини зосил зилиш уртасида безиёс катта масофа ётгани, бу созага камарбаста булган одамни, тил билишдан ташзари, сон-санозсиз бадиий ижод инжизликлари кутиб ётганини билишлари лозим.
Тажриба занчалик куп булса, назарий фикр шунчалик Заётий, ишонарли ва объектив булади, дейди ижодкор, ёш тадзизотчи Абдулла Шеров. Масалан, Жорж Байрон залами- га мансуб «Дон-Жуан» шеърий романининг рус адабиётидаги Г. Шенгели таржимасиI ёки Михаил Лермонтов яратган «Демон» поэмасининг узбек адабиётидаги М. Бобоев таржима­сиII асл нусхаларга солиштирилса, бу таржималарда мазкур асарларнинг аслига нисбатан хийла куп камомат содир бул- ганлиги равшанлашади. Лекин фикрларимиз янада асосли, хулосалар пухта булиши учун чогиштириш мизёсини янада кенгайтириш мумкин. Чунончи, «Дон-Жуан »нинг Т. ГнедичIва «Демон»нинг У. НосирII таржималари зам куриб чизилса, яъни тазлил объектлари (шартли равишда):
1. Г. Шенгели — Байрон 2. М. Бобоев — Лермонтов
Т. Гнедич — Байрон У. Носир — Лермонтов
Г. Шенгели — Т. Гнедич М. Бобоев — У. Носир
тарзидаги схемада урганилса, у золда Татьяна Гнедич ва Усмон Носир таржималарининг савияси бенизоя юксаклиги дарзол англашилади. Тазлил объектларини уч ёзлама солитп- тириш натижасида, биринчидан, таржималарга зиёсий таъриф бериш имконияти тугилади, иккинчидан, бу таржималар зази­да нисбатан чузур назарий фикрлар баён этишга йул очилади, нисбатан объектив хулосалар чизаришнинг иложи топила- ди. Табиийки, бу хулосалар аввалгиларига зараганда заётий- роз булади, купгина шеърият таржимонлари учун умумий азамият касб этади, уларга купроз фойда келтиради.
Фа1{ат амалиётдагина эмас, балки катта назарий ишлар, илмий моно- графиялар, диссертацияларда ҳам баъзан таржима сифатини анизлаш ме- зони бир хил булмайди.
Шайх Саъдийнинг «Гулистон» асари узбек тилига беш марта таржима зилинган. Дастлабки Сайф Саройи таржимаси (XIV аср) билан Муқаммад Ризо Огазқий таржимаси (Хоразм) Уртасида беш аср вацт утган булса, Ога- зқий билан мулла Муродхужа таржимаси (Тошкент, 1910—11 йиллар) урта­сидаги BaijT масофаси ярим асрни ташкил этади. Шуниси цизиқки, му- таржимлар асарнинг олдинги таржималаридан хабардор булмаганлар. Вулардан ташцари, яна Музқаммад Сайд Азқмад Жалил таржимаси зқам мав­жуд (Петроград, 1915). Низқоят, 1963 йилда бу китоб Гафур Гулом, Шоис- лом Шомузқамедов ва Рустам Комиловлар тажимасида чоп цплянди.
Огазқий ва Муродхужа таржималарига тадқицотчилар зқар хил базқо берадилар. Уларнинг ишларида баъзан ҳатто уз фикрини узи инкор цилиш зқоллари зқам учрайдиIII.
Бир олим «Гулистон»нинг мулла Муродхужа таржимасини «уз даври- да катта роль уйнаган», «узбек халчининг бебазқо адабий ёдгорликларидан бири», «таржимон жазқонга машҳур булган асарни таржима этиш ишига астойдил киришган» деб зқисоблайди. Унинг фикрича, Муродхужа «шеър, 1{итъа, маснавий, байт, рубоий каби шеърий жанрларни рз вазнида берган, шоирнинг афоризм, 1?анотли сузларига узбек либосини кийдириб, асл нус- хадаги образларни тугри акс эттирган». Ана шу таърифлар 1{Уйидаги анча пухта мисоллар билан тасдиқланади:

Download 1.57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling