Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi
Download 3.16 Mb. Pdf ko'rish
|
Ravshan Rajabov Jahon tarixi
3. Iqtisodiy-ijtimoiy hayot. Kritning ijtimoiy-siyosiy muno-
sabatlari to‘g‘risida aniq ma’lumot yo‘q. Qadimgi Krit jamiyatida qullar bo‘lgani taxmin qilinadi. Kritda qul mehnatidan podsho xo‘jaliklarida foydalanilgani, uy qulchiligi mavjud bo‘lgani faraz qilinadi. Mil.avv. III ming yillikka borib taqaladigan Messara vodiysida mavjud bo‘lgan guruhiy qabrlar, Vasilikadan topilgan ikki qavatli uylar jamoa munosabatlarining uzoq vaqt mavjud bo‘lganligidan dalolat beradi. Knoss saroyining o‘zida bir vaqt- da 10 ming kishi yashagan. Orolda qishloq xo‘jaligi yaxshi rivojlangani ko‘rinadi. Topilgan qishloq qo‘rg‘onlari yirik yer egaligi va boy dehqonlar bo‘lganidan 335 dalolat beradi. Fest shahri yonidan topilgan ko‘zaning sirtida, odatda, pishgan zaytun mevalarini urib tushiradigan pansha- xasimon tayoq ko‘tarib kelayotgan bir to‘da dehqonlar mohirona tasvirlangan. Podsho saroylarining ko‘p sonli xonalaridan hu- narmandchilik ustaxonalari topilgan. Kritda asosan uch soha: kemasozlik, kulolchilik va qurilish rivojlangan. Kritliklar mohir me’mor bo‘lib, ko‘p qavatli saroylar, ustaxonalar va omborlar qurganlar. Kulolchilik yuqori darajada rivojlanib, kulollar turli shakldagi buyumlar yasagan. Kulollar odam bo‘yidan baland qalin devorli xumlardan tortib, devori tuxum po‘chog‘idan ham yupqa nafis ko‘zalar yasaganlar. Ko‘zalarda rangli tasvirlar, ayniqsa, gullar, sakkiz oyoqlar (dengiz hayvoni) ustalik bilan tasvirlanadi. Kemasozlar mil.avv. XVI–XV asrlarda suvda uzoq masofaga suzadigan dengiz kemalarini qurganlar. Knoss hukmdorlari- ning kuchli dengiz floti O‘rtayer dengizining sharqiy qismi – Sitsiliyadan Suriyagacha, Misrdan Atlantikagacha suzar edi. Kritliklar Misr, Suriya va Sharqiy O‘rtayer dengizining boshqa shaharlari bilan keng dengiz savdosini olib bordilar. Krit hu- narmandchilik mahsulotlari namunalari Mesopotamiyadagi Mari shahridan topilgan. Misr devoriy tasvirlarida Krit (Kef- tiu) elchilari tasvirlanadi. Krit orolida esa Misr va Suriya hu- narmandchilik mahsulotlari topilgan. Italiyaning Sitsiliya oroli va Kampaniya qirg‘oqlaridan topilgan Krit buyumlari g‘arbiy yo‘nalishda kritliklar qizg‘in savdo qilganlaridan dalolat beradi. Mil.avv XV asr o‘rtalarida Kritning ichki va tashqi ahvo- li o‘zgaradi. Krit o‘zining Sitsiliya va Egey havzasidagi mavqe- yini yo‘qotadi. Dengiz davlati yemiriladi. Shu vaqtda Fera oro- lida Kritdan 100 km shimolda (mil.avv. 1470-yil) vulqon otilib, uning natijasida ulkan to‘lqin – sunami 30 metr balandlikda qirg‘oqdagi shaharlarni yuvib, gullab-yashnagan Krit sha- harlariga shiddat bilan yopirilib kelgan, deb faraz qilinadi. Mil.avv. 1450-yillarda Kritni zaiflashganidan foydalangan Yunonistonning janubida yashagan axey qabilalari orolga bostirib kirib, Kritning siyosiy yetakchiligiga chek qo‘ydilar. Egey havzasi ikki asr mobaynida doriylar kelganlariga qadar axeylar hukmronligi ostida qoldi. Axeylar krit sivilizatsiyasi ning ajoyib yutuqlarini o‘zlashtira olmadilar. Ular krit san’ati ning yuqori badiiy qiymatini, go‘zallligini his qilishdan ojiz edilar. Aholi soni kamayadi, shaharlar bo‘shab qolib, sivilizatsiya epit- sentri Egey dengizining boshqa havzasiga ko‘chdi. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling