Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

5. Pergam. Attalidlar davlati. Mil.avv. 287-yil Pergam Salav-
kiylar davlati tarkibiga kirdi. Makedon zodagoni Attalning o‘g‘li 
Fileter Salavkiylarning noibi edi. U Diadozlarning o‘zaro urush-
laridan foydalanib, Pergam va bu yerda saqlanayotgan xazinani 
bosib oldi. Fileter Pergamni 22 yil boshqarib, keyin hukm-
ronlikni jiyani Attalga topshirdi. Mil.avv. 240-yil Salavkiy lar
noibi hisoblangan Attal I Pergamni mustaqil deb e’lon qilib, 
podsholik tojini kiydi. Uning asosiy hududi Kichik Osiyoning 
shimoliy-g‘arbiy qismi va Misiya
 viloyatidan iborat edi. Attalid-
lar sulolasi hukmdorlarining faol tashqi siyosati hamda mohir 
diplomatiyasi sababli, Pergam davlatining hududi mil.avv. II 
asr boshlarida G‘arbiy Kichik Osiyoning Troada, Lidiya, Kariya
 
va Likiyani qo‘shib olinishi bilan kengaydi. Bu hududlarda qa-
dimdan rivojlangan yunon polislari mavjud bo‘lganligi sababli, 
rivojlangan iqtisodiyotga ega edi. 
Attalidlar tashqi siyosatda sharqda Salavkiylar podsholigi-
ga qarshi turib, g‘arbda kuchli ittifoqchi sifatida Rim davlati-

---

434
ga tayandilar va bu amalda Pergamni Rim respublikasiga tobe 
bo‘lishga olib keldi. Attal I (mil.avv. 241–197-yillar) galatlar us-
tidan g‘alaba qilib, Rim bilan ittifoq tuzdi. U 1- va 2-makedon 
urushlarida (mil.avv. 215-205-yillar va 200–197-yillar) rimliklar 
tomonidan ishtirok etdi. Rimliklarning homiyligi yordamida 
Pergam podsholigi Kichik Osiyodagi barcha Salavkiylar mulk-
larini egallab oldi va o‘zining eng qudratli davriga kirdi. Ammo 
Pergamning yuksalishi uzoq davom etmadi. Attal II va Attal III 
hukmronligi davrida Rim Pergam jamiyatining hukmron ta-
baqalariga kuchli ta’sir o‘tkazgan holda podsholik ning ichki 
va tashqi siyosatiga faol aralasha boshladi. Oqibatda Attalidlar 
sulolasining so‘nggi podshosi mil.avv. 133-yilda vafot etgan At-
tal III ning vorisi bo‘lmaganligi sababli, o‘z davlatini rimliklarga 
vasiyat qilishga majbur bo‘ldi.
Bunga javoban Pergam jamiyatining quyi tabaqalari pod-
sho Yevmen II ning noqonuniy o‘g‘li Aristonik boshchiligida 
qo‘zg‘olon ko‘tardilar. Qo‘zg‘olonni yunon shaharlari aholisi 
qo‘llab-quvvatlamadi. Natijada qo‘zg‘olonchilar yengildi. Aris-
tonik mil.avv. 129-yilda rimliklar tomonidan qatl qilindi. Vasi-
yat qilingan podsholik o‘rniga Rimning Osiyo provinsiyasi tash-
kil etildi.
Pergam ellin dunyosining iqtisodiy jihatdan rivojlangan 
markazlaridan biri edi. Qulay iqlim va tabiiy sharoit qishloq 
xo‘jaligini uzluksiz rivojlanishiga imkoniyat yaratdi. Pergam 
O‘rtayer dengizi hududi aholisi uchun qishloq xo‘jaligi mah-
sulotlari yetkazib beradigan markazlardan biriga aylandi. Qul 
mehnatidan unumli foydalanildi. Pergam shaharlari dengiz 
savdosi yo‘llarida turganligi uchun mamlakatning boy xom-
ashyolari (metall, yog‘och, smola, teri, jun), Pergam hunar-
mandchilik mahsulotlari, jumladan
, pergament qog‘ozi butun 
O‘rtayer dengizi ehtiyojlarini qondirdi.
Attalidlar sulolasi podsholari savdo-hunarmandchilikka 
homiylik qildilar. Yunon tipidagi yangi shaharlarga asos sol-
dilar. Bu shaharlar eski shaharlar bilan bir qatorda tezda iqti-
sodiyot va madaniyat o‘choqlariga aylandi. Attalidlar fan, ada-
biyot va san’atga faol homiylik ko‘rsatdilar. Podsholik poytaxti 
Pergamda galatlar ustidan g‘alaba sharafiga ulkan Zevs ibo-
datxonasi qurildi. Yevmen
II mashhur Pergamda kutubxona 
binosini barpo qildi. Bu kutubxona antik mualliflar asarlari 
to‘plami hamda filologiya maktabiga ega bo‘lib, mashhur Alek-
sandriya kutubxonasi bilan raqobat qildi.

---

435