Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

2. Qadimgi Arabiston tarixi manbalari va tarixshunosligi. 
Arabiston yarim orolining qadimgi tarixiga oid manbalar to‘rt 
asosiy qismdan iborat: 1.Epigrafik ma’lumotlar. 2.Ashyoviy
yodgorliklar. 3.Yozma manbalar. 4.Antik mualliflar ma’lumotlari.
Janubiy Arabistonning tosh, jez, sopolga yozilgan va o‘z maz-
muniga ko‘ra, ikki guruhga bo‘linadigan davlat hujjatlari (pod-
sho farmonlari, podsholarning harbiy va ichki siyosatga oid 
yozuv lari) va xususiy-huquqiy qabrtosh lavhalari, sun’iy sug‘or-
ish inshootlaridagi yozuvlardan 2500 tasi saqlanib qolgan. 
Arxeologik qazishmalar bizga boy ma’lumotlar beradi. Qa-
dimgi Saba podsholigining bosh shahri Marib xarobalari 
(Yaman Arab Respublikasi poytaxti Sanaga yaqin joy) o‘rganildi. 
Shahardan saroy qoldiqlari, devorlar va haykallar topildi. Sha-
harning g‘arbidagi ulkan Marib to‘g‘oni qoldiqlari kishini hayratga 
soladi. Kataban poytaxti Timna shahri ibodatxonalari, nekropol 
va qal’a qoldiqlari qazib ochildi. Nabatey podsholigi poytaxti Pe-
tra shahridan me’morchilik inshootlari va haykallar topildi. 

---

173
Bundan tashqari, Arabiston va arablar to‘g‘risidagi qisqa 
ma’lumotlar Osuriya, Yangi Bobil, Eron manbalari va Bibliya-
da uchraydi. Antik tarixchilar Gerodot (mil.avv. V asr)ning
«Tarix» asarida, Feofrastning (mil.avv. IV asr) «O‘simliklar tari-
xi», Diodor ning (mil.avv. I asr) «Tarixiy kutubxona» va Strabon-
ning (mil.avv. I asr) «Geografiya» kabi asarlarida qadimgi Ara-
biston to‘g‘risida qator ma’lumotlar bor. 
Yevropada Daniya qiroligining 1760-yilda olim Karsted Ni-
bur boshchiligidagi ilmiy ekspeditsiyasi Yamanni tekshirdi. 
K.Nibur bu sayohat to‘g‘risida «Arabiston va unga qo‘shni 
mamlakatlarga sayohat tasviri» asarini yozadi. Qadimgi Ara-
biston tarixi XIX asrdan boshlab atroflicha o‘rganila boshlan-
di. Dastlab epigrafik yozuvlar tadqiq qilindi. XX asrda Belgiya, 
Fransiya, Avstriya va AQShda Arabiston xalqlarining geografi-
yasi, madaniyati, dini va xronologiyasiga bag‘ishlangan qator 
tadqiqotlar e’lon qilindi.