Узбекистон олий ва урта махс
Download 2.66 Mb.
|
НИЗОМИЙ НОМИДАГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА tasviriy faoliayt 22
|
Tayanch tushunchalar: grafika-rassomlik, kolorit,kompozitsiya.
Maktabgacha ta’lim muassasasida bolalarni tasviriy faoliyatga urgatishda rasm turlari. Rasm chizish — predmet va xodisalarni grafika-rassomlik usulida tasvirlash bulib, uning asosi kolorit, shakl va kompozitsiyadir. Predmetni kuzatar ekanlar, bolalar rasmda uning xarakterli xususiyatlarini ifodalaydilar; badiiy obraz yaratar ekanlar, mazmunni aks ettirishni urganadilar; rasm chizish texnikasining boshlangich malakalarini asta-sekin egallab, nadshning ba’zi elementlarini uzlashtiradilar (dekorativ rasm chizishda): Maktabgacha ta’lim muassasasida bolalarni tasviriy faoliyatga urgatishda rasm asosiy urin egallaydi va uchta turni uz ichiga oladi: Aloxdda predmetlarni chizish. Mazmunli rasm chizish. Dekorativ rasm chizish. Tasviriy faoliyatga urgatishning asosiy vazifasi-tevarak-atrofdagi borlidni tasavvur dilishda bolalarga yordam berish. Ularda kuzatuvchanlikni rivojlantirmod, estetik guzallik xissini tarbiyalamod, xamda tasvirlab berish usullarini urgatmokdir. Bu bilan birga tasviriy faoliyatning eng asosiy vazifasi-ma’lum bir yosh uchun mos tasviriy materiallari bilan turli xil predmetlarning turli timsollarini yaratish kabi ijodiy bolalarda shakllantirish amalga oshiriladi. Maktabgacha ta’lim muassasasida aloxida predmetlarning rasmini chizishga urgatishning vazifalari Psixologlarning tadkikotlariga kura, bitta predmetni boshka predmetlar orasidan ajratib olish uchun bolaga shu predmetni idrok kilishda predmetning shaklini bilishga yordam berar ekan. SHakllarni tasvirlash jarayonidagi xatoliklar fakatgina bolaning notugri tushunchalari va kunikmalarning etarli emasligi emas, balki predmetni tugri idrok etishni bilmasligi bilan tushuntiriladi. Bolaning tasvirlay olish kobiliyati xali yaxshi rivojlanmagani uchun uning oldida fikr yuritib tasvirlash kabi kiyinchiliklari xam turadi. Rasmda shakl tugri kontur bilan chegaralab chikilgan, lekin shu bilan birga ishning 1-boskichlari chizikdarni tugri anik chizish va konturlarni (aniklash) tasviriy, rasmda ishlash jarayonining vazifasi bulib xisoblanmaydi. Agar umumiy shakl topilmagan bulsa, konturni tugri chizik bilan chizib bulmaydi, chunki u xar doim uzgaruvchan, shunga karab uni chizish xam uzgaradi, ya’ni nitijasi, rasmning oxiri yunalishi xam uzgaruvchandir. Rassom predmetni tasvirlayotganda avval asosiy shaklning belgilarini kogozda belgilab oladi. Maktabgacha tarbiya yoshdagi bolaga, ayniksa, 3-4 yoshli bolaga tasvirlashning bunday usuli juda kiyin, chunki u predmetni butunligicha tasavvur kila olmaydi. Unga predmetni asta-sekinlik bilan bir tomonga chizish osonrok. Tasvirlashning bu usuli bolaning ishini osonlashtiradi. oldin bitta bulagini tanlab, naturadagi keyingi bulagini eslab yoki kurib shu bulagini bulakka bulib, rasm chizishni davom ettiradi. Asta-sekinlik bilan bolalarga rasmning umumiy belgilarini kogozga tushurib chizishni urgatish zarur, chunki rasmni bulaklarga ajratib chizishning uziga xos kiyinchiligi bor. Bunda kerakli shaklning asosiy bulaklari va ikkinchi darajali bulaklarning uzaro joylashishlari va fazodagi urinlarini anik proporsional xolatda chizish, aniklash kiyin buladi. ^amma yosh guruxlar uchin rasm chizish faoliyatiga urgatishning asosiy umumiy vazifalari kuyidagilar: Predmetning shakli va tuzilishini tasvirlashga, ularning kismlarini uzaro proporsiyalashni kursatib berishga, xarakat natijasida ularda uzgatishlarda urgatish. Tasvirlashni obrazli yorkin kiladigan ba’zi bir xarakterli kismlarni tasvirlashga urgatish. Predmetning rangini, uning mazmuni va obraz xarakterini uzaro birlashtirib berishga urgatish. Buyok, rangli kalam va boshka materiallar bilan chizishda texnik kunikmalarni rivojlantirish. Kichik guruxda urgatishning mazmuni va vazifalari. Ikki yoshli bola kalam, muykalamni tugri ushlashi mumkin, lekin uning tajribalari kam, bajara olish va bilish kobiliyatlari yuk, kul xarakatlari etarlicha rivojlanmagan. SHuning uchun asosiy vazifalar bolalarga umumiy tarbiyaviy ta’sir kilish bilan boglikdir. Kichik guruxda urgatishning vazifalari kuyidagilar: Rasm chizish jarayoniga kizikishni uygotish. Rasm chizish materiallari “kalam, buyoklar” va ulardan foydalanish usullari bilan tanishtirish. Katta yoshli odam chizgan rasmni, predmetning tasviri deb tushunishni urgatish. Tugri va egri chiziklarni, shakllarni chizishni urgatish. Bu guruxning dasturi keyingi guruxlarning dasturidan boskichma-boskich murakkablashib borishi bilan farklanadi. Rasm chizishning birinchi mashguloti kogoz va kalam bilan tanishtirishdan boshlanadi. Bu materiallarning uyinchoklardan bolalarga ma’lum bulgan turli xil predmetlardan fark kilishini pedagog bolalarga tushuntiradi. Kalamlar bilan turli faoliyat turlarini bajarish mumkin. Kogoz toza edi, kalamning xarakatlanishidan unda izlar paydo buldi. Kalamning ochilgan uchi kogozda iz koldiradi. Ikki uchi esa, iz koldirmaydi. Agar sekin bosilsa, kogozda uning izlari kurinmaydi. Agar kattik bosilsa, kogoz yirtilib ketishi mumkin. Bunday tushuntirishni va xarakatlarni kursatib berish bolalarda rasm chizishga kizikishni uygotadi. Bulardan tashkari oddiy texnik kunikmalarni kalam, muykalamni tugri ushlash, ulardan tartibli foydalanish. Buyokni muykalamning uchiga olishni bilish kabilarni urgatishni dastur uz ichiga olgan Bu gurux bolalar (3 yoshli bolalar) psixologik jixatdan rivojlanadi, turmush tajribalari usadi. Tarbiyachi bu yoshdagi bolalar bilan rasm buyicha mashgulot olib borganda bolalarning rasmga nisbatan kizikitlarini orttiradi. Bu guruxda bolalarning rasm ishining sifati emas, balki ish jarayoni kiziktiradi. Rasm buyicha barcha gurux bolalari tarbiyachining ogzaki kursatmalarini tinglashga, tarbiyachining kursatib bergan usullarini bajarishga urganib boradilar. Bu yoshdagi bolalar rasm faoliyatida tezda uyin faoliyatiga utish bilan ajralib turadi. Masalan: doirachalar chizib, uni ichini kalam bilan urib chikib, uni kush don chukiyapti deb ifodalaydi. Bunda yosh bolalarning rang tanlash malakasi shakllanadi. Bolaning dikkatini ularga yokkan ranglar tortadi. Bolalar tasvirlash jarayonida suz bilan ifodalashga urganadilar. Rasmda tasvirlay olmagan vokealarni suz bilan tuldiradi. Bolalarda mustakillik, faollik usadi. Tarbiyachi bolalarga mashgulotda olgan bilim va kunikmalardan mustakil foydalanish imkoniyatini tugdiradi. Kichik guruxda bolalarni narsalarni tasvirlash usullariga urgatib boriladi. Bolalar turli shakldagi predmetlarni tasvirlashga urgatiladi, doyra, tugri turtburchak, uchburchak va turli yunalishdagi chiziklar tuplamidan iborat narsalarni chizadilar. Predmetlarni shaklini tugri tasvirlashga urgatish uchun bolalarni kullarini shakliy xarakat kilishga urgatish lozim. Bolalarni predmet shakli bilan kulning shakl xarakatlari urtasidagi bogliklikni urgatish lozim. Tarbiyachi predmetni tasvirlashga urgatishdan oldin, uni mashgulot oldidan kurib chikadi, ya’ni kuzatish olib boradi. Bolalar jonu-dili bilan turli rangdagi koptoklar, sharlar va archa munchoklarini tasvirlaydilar. Tugri turtburchak shaklini tasvirlashga bolalar bu guruxda kiynaladilar, shuning uchun bu shakl yilning 2-yarmida beriladi. Bolalar archa, daraxt tursa yikilmas kugirchok, aravachani tasvirlaydi. Ranglarni kizil, sarik, kuk, yashil, kora, oklarni bilishga urgatiladi. SHuningdek, rang aralashtirishlarni (pushti, xavo rang va zargaldok, jigarrang) tavsiya etish mumkin. Bu gurux bolalarini ranglarni tugri atash va tasvirlash anik talab etilmaydi, ammo tarbiyachi asta- sekin predmetlarni rang tusini xakkoniy tasvirlashga urgatib borishi kerak. Masalan: kum-kuk utlar usmokda, utlarda sap-sarik jujalar utlab yurishibdi va xokazo. Bu guruxda bolalarning mazmun jixatidan juda sust buladi, ya’ni ishlar mazmuni asosan suzda ifodalaniladi. Masalan: mashina chizib, suz bilan mazmun beradi, u bu mashina yurib ketdi yoki yuk olib kelyapti. Mashgulot davomida bolalar bir turdagi predmetlarni bir necha marta tasvirlashni urganadilar. Bu esa, bolalarni texnik kunikmalarini mustaxkamlaydi. Rasm davomida ishni tezda tugatgan bolalarga tarbiyachi rasm mazmunini kengaytirish maksadida yangi vazifalar berishi mumkin. Masalan: ut ustida yurgan jujalar yonida don yoki turli chuvalchanglarni chizishni tavsiya etish mumkin va bu bilan bolalar chizgan ishlarini mazmunan boyitib borish va bolalarni xam shunga urgatib borish lozim. Kichik guruuda urgatishning mazmuni va vazifalari. Xdyotni 4 yilida bola predmetni yaxshirok yoki yomonrok tasvirlay olishni xam bilmasalar xam, lekin ular rasm chizishning ma’nosini biladilar. Ular uzlari chizgan shaklsiz rasmlarni predmetning biror bir belgisiga asosan uxshatib chizadilar. pedagog bolalarning rasm bilan predmetning uxshash belgilarini topishga urinishni ragbatlantirib turishi va shu bilan bir katorda turli shakllarni tugri tasviriyga urgatib borish zarur. Bu yoshda tasviriy faoliyatni urgatish vazifalari bir rejaga kuyilgan. Sodda predmetlarni asosiy belgilari (rang, shakl) berib, turli xil tugri va aylanasimon shakllarini tasvirlashga urgatish. Rangni bilish sezgisi asosiy ranglarni ajratish va aytishni bilishni rivojlantirish. Kompozitsion kunikmalarni, kogozni urtasiga tasvirlarni joylashtirshni rivojlantirish. Texnik kunikmalarni uzlashtirish. Bu guruxda tugri va egri chiziklarni tugri chizishga urgatish birinchi vazifa bulib koladi. Bunda turli chiziklarni turlicha chapdan ungga, tepadan pastga, kesishgan chizikni chizishga urgatiladi. Bularni, masalan, tizimcha, yulakcha, kalam, yomgir shaklida chizish mumkin. Ikki kichik gurux bolalariga bir xil shakldan (korbobo, ikki yoki uch aylanadan iborat) yoki ikki xil shakldan iborat (kuyi bitta aylana va birgina tugri chizikdan iborat) bulgan predmetlarni ancha kiyin, chunki uch yoshli bolaning taxlil sintez kilib fikrlashi yaxshi rivojlanmagani uchun bu gurux dasturida fakat ikki xil shakldan iborat bulgan predmetni, masalan, (kuyoshning nurlari, archaning ignachalari) tasviri kiritilgan. SHakl kanchalik murakkablashsa rangdan foydalanishi xam shunchalik murakkablashadi. Bolalar rasmda anik predmetlarni tasviri uchun shu predmetga mos rangni ishlata olishni urganadilar. Masalan, kizil rang bayrok, yashil rang archa va boshkalar. Urta guruxda rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari Bu guruxda urgatishning vazifalari kuyidagilar: Tugri turtburchakli va aylanasimon shakldagi predmetlarni tasvirlash ularning tuzilishini, asosiy kismi va kismlarini berishga urgatish. Rangdan badiiy ifodalash vositasi sifatida foydalanishga urgatish. Kogoz markazida predmetni joylashtirishda kompozitsion ukuvini bilishda rivojlantirish. Rasmni kalam va buyok bilan buyashda texnik kunikmalarni mustaxkamlash. Bu guruxda bolalarga ritmik joylashgan predmetning kismlarini tasvirlash urgatiladi - yukorida, pastda, bir tomonda, boshka tomonda xamda bir kancha proporsional joylashgan kismlarni tasvirlash urgatiladi. Bu aloxida kismlarni uzaro solishtirish va taxlil kilish imkonini beradi. Masalan, Korbobo va archa 2 tomonlama joylashgan novdalari bilan. Bu guruxda tasviri kiyin bulgan ob’ekt - odamni rasmini chizish mashgulotlarga kiritiladi. Odamni chizishdan oldin bolalar soddarok shakllarni, korbobo, matryoshka, kugirchokdarini chizish edi. Katta guruxda rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari. Bu guruxda bolalarni tasviriy va yorkin obrazlarni yaratish kobiliyatlarini tasvirlash turli usullardan foydalanib chizishga urgatiladi. Kuyidagi vazifalar bor: Predmetning shaklini uning belgilarini, xajmini va kismlarining joylashishini urgatishni davom ettirish. Rasmda sodda xarakatlarni tasvirlashga urgatish. Rang kobiliyatlarini rivojlantirish va mustaxkamlash. Kalam (shtrixlash usullari) va buyoklar, muykalam xarakatlarining usullari bilan ishlashda texnik kunikmalarni rivojlantirish. Rangli burlar, kumirlar, akvarel buyok bilan chizish usullarini urgatish. Bu yoshda bolalar rasmda bir xil predmetni uxshash va farkli tomonlarini tasvirlash va topishga urganadilar. Masalan, 2ta turli olmalar shakli va rangi bilan farklanadi yoki lavlagi bilan turp, ular sabzavotlar uchun umumiy bulgan dumalok shaklda. Bu guruxda bolalar yana asosiy spektr ranglari bilan tanishib, rasmda ularning chiroyli turlanishlarini keltirib chikarishni urganadilar. Bolalar rangli kalamlardan tashkari oddiy kora kalam bilan predmetning umumiy belgilarini chizib olish uchun foydalanadilar. Tayyorlov guruxdda rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari. Bu gurukda tasvirlash kobiliyatiga va kunikmalarga urgatish yakunlanadi. Kuyidagi asosiy vazifalar bor: Naturadan va tasavvur kilishdan predmetning xarakterli belgilari tuzilishini, kajmini tasvirlashga urgatish. SHakl va buyoklarning boyligi tasvirlab berishga yorkin obrazlar yaratishga urgatish. Kompozitsion kobiliyatlarni rivojlantirish (predmetning kajmi va shaklsining xarakterini kisobga olib predmetni kogozda joylashtirish). Rang kobiliyatlarini rivojlantirish (1 rangni turli xosila rangni bera olish kobiliyati). Texnik kunikmalarni rivojlantirish (buyoklarni boshkacharok buyok olish uchun aralashtirish, predmet shakli buyicha kalamda shtrix utkazish). Olti yoshli bolalarda analitik fikrlash kobiliyati yaxshi rivojlangan buladi. Ulardan turga mansub predmetlar belgisini ajrata olganliklari kabi, ularning bir predmetni boshkasidan ajratib turuvchi individual xususiyatlarini kam tasvirlay oladilar. Bu esa ijodiy tasavvurni rivojlantiradi. Maktabgacha ta’lim muassasasida mazmunli rasm chizishga urgatishning vazifalari Mazmunli rasm chizishning asosiy maksadi bolaning atrof-mukitdan olgan taassurotlarini ifodalashga urgatishdir. Mazmunli rasm-bu bir necha mazmunning ma’lum rangda tasvirlanishini tushuniladi. Bolalar kaysi mazmun buyicha rasm chizadilar? Bolalar kichik kikoya, ertak asosida va bolalarni urab turgan tevarak-atrofni, tabiatni chizishga karakat kiladilar. Bolalar tomonidan chizilgan «Biz ta’tilda» va «Kech kuz» rasmlari bunga misol bula oladi. Bolalar bilan olib boriladigan bunday mashgulotlar ularning kar tomonlama kamol topishiga yordam beradi. Bunda bolalarning akliy kobiliyati rivojlanadi. Bu bolada asta-sekinlik bilan rivojlanadi, shuning uchun mazmunli rasm chizish urta gurukdan boshlab kiritilgan. Bunda kam yonma-yon turgan 2-3 ta predmetni tasviriy urgatiladi. Mazmunni tasvirlashda predmetlarning bir-biridan ajratish uchun uning ulchamini, fazodagi urinlariga karab, predmetlarning katta yoki kichikligini urgatish kerak. Maktabgacha yoshdagi bola uchun predmetlar orasidagi fazoviy munosabatlarni farklay olish juda kiyin. Mazmunli rasm chizitni, urgatishning umumiy vazifalari kuyidagilar: Mavzuning mazmunini ifodalashga uning asosini ajratishga urgatish. Ob’ektlar orasidagi uzaro alokani tasvirlashga urgatish. Ob’ektlar orasidagi proporsional joylashuvni tasvirlashga va ularning fazodagi urinlarini kursatishga urgatish. Urta guruuda mazmunli rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari. Urta gurux bolalariga rasm mashgulotlari asosan yil boshidan uta boshlanadi, sababi kichik gurux bolalariga Karaganda ular ma’lum mazmun asosida lunda kilib rasm ishlay olish kobiliyatiga egadirlar. Bolalarda rasm chizish malakasini rivojlantirish maksadida 2-3 predmetni kursatish mashklari bilan boshlash maksadga muvofikdir. Rasm ishlash mazmuni kuyidagilardir: Mazmuni jixatdan bir-biriga uxshash 2-3 predmetli rasm chizdirish. Bir necha predmetlarning joylanishini belgilash. Bola 4 yoshdan boshlab predmetlarning yonma-yon joylanishini odamlarning kurinishini fakat old tomondan, xayvonlarning kurinishini fakat yon tomondan bir yulda chiza olish kobiliyatiga egadirlar. Masalan: "Bolalarnig kishki uyinlari". Urta guruxlarda rasm chizish orkali bolalarning ogzaki nutkini ustirish bilan ularni urab turgan tevarak-atrof bilan xam tanishtirish maksadga muvofikdir. Bu yoshdagi bolalar uchun kuyidagi rasmlarni tavsiya kilish mumkin: “Kizcha uy atrofida uynayapti”. “Kish, bolalar korbobo yasayaptilar” “Bugirsok”, “CHipor tovuk”. Urta guruxdagi bolalar rasm chizishni fakat bir yunalishda chizishlaridan tashkari bir varakni tuldirib chizish malakalarini xam rivojlantirib boradi. Ma’lum narsani kurib tasavvur kilgan xolda rasm chizadi, uning akliy kobiliyati rivojlanadi, usib boradi. Kar bir mashgulot bolalarning akliy, estetik ruxda tarbiyalashga, jamoat ishlarini bajara olishiga asos buladi. Bu mashgulotlarni utkazish asosan bolalarning kuzatuvchanligi asosida olib boriladi, shunda ularning ogzaki nutki, mustakil fikrlay olishi, xar-xil mavzularda rasm chiza olish kunikmalari rivojlanadi. Bolalarida rasm chizish kunikmasi asosan ogzaki nutk orkali amalga oshiriladi. Masalan: bola bironta kiz, uy rasmlarini chizib, unga kichik ertak xam tukittti mumkin. Ma’lum maksadli rasm bolaga kursatilayotganda anik maksadga ega bulishi kerak. Bola kursatilayotgan rasmni anik kurib chiza oladi, lekin uni yon tomonini, ustini chizishni bilmasligi mumkin. Ishlangan rasmlar namunasidan kuyidagilarga aloxida e’tibor berishlarini eslatish kerak. Masalan: predmetlarning proporsional, simmetrik joylanganligi uylar, daraxtlar, samolyotning parvoz kilayotganini chizdirish orkali bolalarda taxlil-sintez usulidan foydalanish muximdir. YUkorida kayd kilinganidek, kuyidagilarga axamiyat berish kerak: Mavzuning mazmuni anik bulishiga; Ob’ektlar orasidagi boglanishga; Ma’lum maksadga yunaltirilgan mavzu bulishiga e’tibor berish kerak. Bu yoshdagi bolalarga rangli kogozlar berilib maksad aytiladi. Masalan, bola kuk rangda-utlarni, xavo rangda-suv, sarik rangda-kum kurinishida tasvirlay oladilar. Masalan, “Baliklar suzyapti”, “Jujalar ut ustida uynayaptilar”ni kursatish. Bolalarning akliy kobiliyatlarini tekshirish maksadida tarbiyachi bir predmet yoki jismni kursatib uning varak ustida joylanishini suroklar bergan xolda suxbat orkali anik maksad asosida rasm chizdirish kerak. Bunda albatta tarbiyachining bilimdonligi katta maxorat talab kiladi. Bolalarning bir yarim yilda chizishgan rasmlari ulchovlari asosan bir xil bola chizgan rasmlarini past va balandligini kursatish va farkini tushuntirish lozimdir. Turt yoshli bolalarda rasm chizish kunikmalari usib boradi, ular kattalar chizgan rasmlarni tomosha kilgan xolda taklid kilib rasm chizishga urina boshlaydilar. Xox ota-ona, xox tarbiyachi bola tomonidan chizilgan rasmlarni bola oldida baxolashi kerak. Bolalar urtoklarining chizgan rasmlarini yaxshi, yomon va xatolarini kursatishlari kerak. Kuyidagi vazifalari bor: Bir-biriga mazmunan boglik 2-3 ta predmetni tasvirlashga urgatish. Kompozitsion kobiliyatlarni ustirish (1 ta chizikda bir nechta predmetni joylashtirish yoki yonma-yon yoki butun varakda osmon va erni chizish). Bolalarga beriladigan mavzular kiyin emas: uy, uyning yonida daraxti usyapti, skameyka turibdi; uy yoki daraxt yonida kizcha sayr kilib yuribdi, utlokda jujalar sayr kilishyapti; ut, gullar, kuyosh nur sochyapti. Bu rasmlarda mazmunli rivojlanishni bolalar kursatishmaydi. Bolalar 2-3 predmetni yonma-yon chizishadi. ular orasida xech kanday xarakat boglanmagan. Katta guruxda mazmunli rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari. Bola besh yoshdan boshlab ma’lum mavzudagi rasmlarni chiza olish kobiliyatiga ega buladi. U tevarak-atrofni uzgarishlarini tasavvur kila oladi va chizishga karakat kiladi. Bu yoshdagi bolalarga kuyidagi mavzudagi rasmlar chizish tavsiya kilinadi: “Bolalarning kishki uyinlari” “Bogchada senga nimalar kizikarli, shularni chiz” “Men onamga guldasta sovga kilyapman” “Kuruvchilar yangi uy kuryaptilar” “Ona bolani bogchaga olib ketyapti” “Bolalar korbobo yasayaptilar” Katta gurukdagi bolalar badiiy asarlardan olingan taassurotlari asosida va ertak mazmunini tushungan kolda kuyidagi mavzuda rasm chiza oladilar. Masalan, “Ikki ochkuz ayikcha”, “Ayyor tulki va kulrang buri”, “Mushuk, xuroz va tulki” va boshkalar. Bu chizdirilgan rasmlar anik va konkret masalada bulishiga akamiyat berish kerak. Masalan, “14 yanvar - Vatan kimoyachilari kuni”, “8 mart-Onalar bayrami”, “21 mart-Navruz bayrami” Katta gurukda utkaziladigan rasm mashgulotlari kizikarli, savollarga javob olgan kolda, asarda katnashayotgan kar bir personajga tavsif bergan kolda ranglarni tanlay olish va varakka joylashtirish vazifalarini belgilash kerak. Bolalar tomonidan ishlanayotgan kar bir rasmda predmetlarning kajmi, ulchovlarini chamalash bilan birga uzok-yakin, oldinma-ketin, ustma-ust, ketma- ket joylash mumkinligini tushuntirish kerak. Bu yoshdagi bolalar ayniksa ertak multfilmlarni tomosha kilishni yaxshi kurganliklari sababli shu mavzudagi rasmlar chizishni yaxshi kuradilar. Bola rasm chizishni varakning eng chetidan boshlab chizish bilan birga predmetlarni joylanishini kursatishi kerak va buyoklarni tanlay olishi kam muxim akamiyatga egadir. Bolani rasm mashgulotiga tayyorlash uchun unga kerakli rasm anjomlarini kozirlagan kolda, bironta kuy eshittirib akvarel buyok berib ma’lum mavzu va maksad asosida rasm chizish ishini boshlash lozim. 6 yoshli bolalar rasmlarining mazmuni ancha boy buladi. Bunda bolalar fakat predmetlarni chizishmaydi, balki predmetlarning atrofdagi sharoitni kam tasvirlaydi. Kuyidagi vazifalari bor: Ob’ektlar orasidagi uzaro mazmunan boglikdikni tasvirlashga urgatish. Kompozitsion kobiliyatlarni rivojlantirish (bunda kogozda gorizontal chizigini belgilab chizish). Rang kobiliyatlarini rivojlantirish. Bu yoshdagi bolalarda xar bir mavzuning mazmuni oldindan konkret aniklangan bulishi kerak. Ularga masalan, “Bayram” mavzusini berish kerakmas, chunki bola yo mavzuga alokador bulmagan narsani chizish, yo uzining imkoniyatiga tugri kelmaydigan, kuchi etmaydigan masalani kuyish mumkin. Tayyorlov guruxda syujetli rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari. Katta guruxda bolalar orkali egallangan kunikma va malakalar tarbiyachiga 6-7 yoshli bolaga urgatish vazifalarini murakkablashtirishi imkoniyatini beradi. Buning uchun kuyidagilar kerak: berilgan mavzu buyicha rasmlarning syujetini boyitish va bolalarga syujetni mustakil xolda aniklashga urgatish; xarakat natijasida predmetning shaklini uzgartirishga urgatishi (masalan, engashishni, yugurishni); kompozitsion kobiliyatlarni rivojlantirish; predmetlarning joylashishi, yakindagilarni kogozning pastga, uzokdagilarni tepasiga (xajmlarini uzgartirmaslik). Rang kobiliyatlarini rivojlantirish mustakil xolda syujetga mos rangni berishga urgatish. Bu yoshda bolalarning analitik fikrlashi yaxshi rivojlangani uchun tarbiyachiga berilgan mavzuga mos mazmunni mustakil xolda tanlashga bolalarga imkoniyat yaratib beradi. Masalan, “Uy kurish” mavzusi bulsa, bolalar uzlari kanaka uy, kim kuryapti, kaerda kabi savollarga javob beradilar. Bolalar xarakatdagi predmetning shakli uzgarishini bilishadi shu uzgartirishlarni tasvirlay oladilar. Maktabgacha ta’lim muassasasida dekorativ rasm chizishga urgatishning vazifalari Dekorativ rasm chizish tasviriy faoliyatning boshka turlari kabi bolada estetik tuyguni rivojlantiradi. Bolalarni xalk amaliy san’ati namunalari bilan tanishtirishda tarbiyachi ularda vatanparvarlik ruxini shu san’at asarlarini yaratayotgan odamlarning mexnatiga xurmat kabi tuygularni tarbiyalash kerak. Dekorativ rasm chizish kuyidagi umumiy vazifalarni uz ichiga oladi. Nakщning turlicha shakllarini boglik xolda kompozitsion xisni bolalarda shakllantirish. Rang kobiliyatlarini rivojlantirish. Xalk amaliy san’atining stillarining farklashga va ularning aloxida elementlarini bolalarning uz ijodida foydalanishga urgatish. Kalam va muykalam bilan chizishning texnik kunikmalarini mustaxkamlash. Bolalarni dekorativ rasm chizishga urgata turib, pedagog bolalarda butun naksh komponentlari, ranglari, kompozitsiyalari, shakl elementlari urtasidagi botliklikni kura olish malakasini rivojlantirishi zarur. Bola predmetni shakliga va nima maksadda ishlatilishiga karab, uni bezaydigan ornamenti, nakttti uzgarishini xis kilishi va albatta, tushunishi zarur. SHundan kelib chikkan xolda, u naksh bilan bezashning axamiyatini, maksadga muvofikligini, shakl bilan mazmun urtasidagi botliklikni bilib, tushunib boradi. Bolalarni dekorativ rasm chizish bilan tanishtira turib, ritm nima va simmetriya nimaligi xakida tasavvur xosil kilishga urgatish zarur. CHunki dekorativ san’at olami ritm va simmetriyasiz mavjud bula olmaydi. Dekorativ rasm chizishda asosiy vazifalardan biri - rangni xis kilishni rivojlantirishdir. Rang - naksh ornamentida kompozitsiya bilan chambarchas boglangan, naksh bezagida ularni bir-biridan ajratib bulmaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar ranglarning bir-biriga mos kelib uygunlashishining barchasini uzlashtira olmaydilar. Lekin, rang xissi ularda bogchagacha bulgan yoshdan boshlab rivojlana boshlaydi. Dekorativ rasmda ranglardan foydalanish vazifasi xar bir guruxda murakkablashib boradi: yorkin, kontrast ranglarning moslashuvidan boshlab, ilik va sovuk ranglar jilosi (ottenok) ning turli uytunlashuviga kadar. Bu vazifani amalga oshirishni bolalar eng sodda tasviriy shakllarni chizishni urganib bulganlaridan keyingina, bolalar dikkatini yangi vazifaga konsentratsiyalash, ya’ni karatish lozimdir: bu - shu oddiy - sodda shakllarni naksh xosil kilish uchun ma’lum bir ketma-ketlikda joylashtirishdir. Boshlangich tasvirlash kunikmalarga bolalar birinchi va ikkinchi kichik guruxda ega buladilar. Ikkinchi kichik guruxda ayrim vazifalar dekorativ xarakterga ega. Masalan: “Rumolchaning chetini chiziklar bilan beza” Lekin bunday mashtulotning asosiy maksadi - naksh xosil kilish emas, tutri chiziklarni turli yunalishda utkazish malakasini mustaxkamlashdir. Urta guruxda dekorativ rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari. Dekorativ rasm chizish bolalarga 4 yoshdan boshlab urgatiladi. Urta guruxda dekorativ rasm chizishga urgatishning vazifalari kuyidagilar: CHizikda, kvadratda, doirada shakllarni ritmik joylashtirishning kompozitsion malakasini rivojlantirish; Ranglar xissini rivojlantirish,ya’ni kontrast, yorkin ranglarni chiroyli moslashtirish; Turli yirik va mayda shakllarni - nakshning sodda elementlarini chiza olish malakasini rivojlantirish; Muykalamdan foydalanishning texnik kunikmalarini rivojlantirish, kogozga engil tekkazib, nuktalar xosil kilish; Muykalamning boshchasidan tugri chiziklar utkazishda xamda dogchalar xosil kilish usulida muykalamdan tulik foydalanish; rang - naksh ornamentida kompozitsiya bilan chambarchas boglangan, naksh bezagida ularni bir-biridan ajratib bulmaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar ranglarning bir-biriga mos kelib, uygunlashishini albatta, barchasini uzlashtira olmaydilar. Lekin, rang xissi ularda bogchagacha bulgan yoshdan boshlab rivojlana boshlaydi. Dekorativ rasmda ranglardan foydalanish vazifasi xar bir guruxda murakkablashib boradi: yorkin, kontrast ranglarning moslashuvidan boshlab, ilik va sovuk ranglar jilosi (ottenok) ning turli uygunlashuviga kadar. Bu vazifani amalga oshirishni bolalar eng sodda tasviriy shakllarni chizishni urganib bulganlaridan keyingina, bolalar dikkatini yangi vazifaga konsentratsiyalash, ya’ni karatish lozimdir: bu-shu oddiy-sodda shakllarni naksh xosil kilish uchun ma’lum bir ketma-ketlikda joylashtirishdir. Boshlangich tasvirlash kunikmalarga bolalar birinchi va ikkinchi kichik guruxda ega buladilar. Ikkinchi kichik guruxda ayrim vazifalar dekorativ xarakterga ega. Masalan: «Rumolchaning chetini chiziklar bilan beza». Lekin bunday mashgulotning asosiy maksadi - naksh xosil kilish emas, tugri chiziklarni turli yunalishda utkazish malakasini mustaxkamlashdir. Urta guruxda dekorativ rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari. Dekorativ rasm chizish bolalarga 4 yoshdan boshlab urgatiladi. Urta guruxda dekorativ rasm chizishga urgatishning vazifalari kuyidagilar: chizikda, kvadratda, doirada shakllarni ritmik joylashtirishning kompozitsion malakasini rivojlantirish; ranglar xissini rivojlantirish, ya’ni kontrast, york,in ranglarni chiroyli moslashtirish; turli yirik va mayda shakllarni - nakshning sodda elementlarini chiza olish malakasini rivojlantirish; muykalamdan foydalanishning texnik kunikmalarini rivojlantirish, koyuzga engil tekkazib, nuktalar xosil kilish; muykalamning boshchasidan tugri chiziklar utkazishda, xamda dogchalar xosil kilish usulida muykalamdan tulik foydalanish; urta guruxda dekorativ rasm chizishning kompozitsion vazifasi tayyor shakllarni elimlashga uxshashdir. Boshlangich mashgulotlarda, bolalar muykalam bilan tekis chiziklar chizib, ularning orasida muykalam yordamida dogchalar xosil kilishni, nuktalar xosil kilishni urganadilar. Bunda dofchalarning ranglarini va naksh murakkablashgan sari, urnini uzgartiradilar. Muykdlam yordamida dofchalar x,osil kilish usuli (mazok) bajarish uchun engil bulgan dekorativ elementdir. Bu anik bir xdrakatni talab kilmaydi va muykalamni K0f0zga botirib olishdan x,osil buladi. SHuning uchun naksh chizishda avval botirib olish usuli kiritiladi, sung nukta x,osil kilish usuli kiritiladi. Nukta x,osil kilish muykalam bilan ishlashda yangi usulni talab kiladi: muykalamni vertikal x,olatda ushlash lozim, shu bilan birga bolada koordinatsion xdrakat etarlicha rivojlangan bulishi kerak, chunki muykalam koyuzga fakatgina uchi bilangina tekkiziladi. Boshlan^ch rasmlarning kompozitsiyasi x,am soddadir: birgina elementni ritmik kaytarib, naksh chizish. Fakatgina insonlar uchun xos bulgan kulning ritmik xdrakati ana shu mashkdarni kdytarishni engillashtiradi va tasviriy shakldagi ritmni etkazib berishga yordam beradi. Almashinuv - kompozitsiyaning murakkablashgan usulidir. CHunki u bir nechta shakllarning uzaro moslashuviga asoslanadi. Urta guruxdagi bolalar uchun ikkitagina elementni shakli va rangi bilan navbatma-navbat almashtirish etarli buladi. Dasturdagi materialning mukammallashib borishi murakkabrok kompozitsiya bilan nakshda yangi tasviriy elementlarni kiritish xisobidan xosil buladi. Nuktalar chizish va muykalamni botirib olish usulidan tashkari, bolalar nakshda doirachalar, xalkalardan foydalanib chizishni urganadilar. Bu elementlarni bolalar kichik guruxlarda tasvirlashni urganganlar. Dekorativ rasmda bu shakllarni chizish ancha uzgaradi: ular ancha kichik xajmda, chizayotganda shakllar bir-biriga xajmi jixatdan mos bulishi kerak; undan tashkari, bu shakllar predmet obrazi bilan boglik emas, bu albatta bola uchun tasviriy jarayonni murakkablashtiradi. Bolalar yana nakshni fakat bir chizikda emas, balki turtburchak shaklida, doirada xam joylashtirishni urganadilar. Bu shakllar nakshda boshka kompozitsiyani talab kiladi. Kvadratda, tugri chizikda joylashtirilgan naktttni chizish yaramaydi, chunki kvadratning turtta tomoni, burchagi, markazi mavjud; doirada esa markaz bilan chekka aylana chegarasi bor. Kuyidagi vazifalarni uz ichiga oladi. Aylana, kvadrat, t^ri turtburchak ichiga naksh chizishda shakllarning ritmik joylashtirishda kullanadigan kompozitsion kobiliyatni rivojlantirish. Rang kobiliyatini rivojlantirish, kontrast ranglarni mos x,olda ishlatishni urgatish. Nakshning oddiy elementlarini chizishga urgatish. Muykalamdan foydalanishning texnik kunikmalarini rivojlantirish (kogozda engil yurfizish, nuktalar kuyish, chiziklar chizayotganda muykalamning butun usti bilan chizish). Avval bolalar muykalam bilan tufri chiziklarni chizishni va ularni orasiga nuktalar kuyishi, ranglarni ketma-ket almashtirib chizishni urgatadilar. Undan tashkari bolalar, dumalok va aylana shakllarni chizishga urganadilar. Katta guruxda dekorativ rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari. Besh yoshdagi bolalar uchun dekorativ rasmda ancha murakkabrok topshiriklarni berish mumkin. CHunki bu yoshda bolalarning estetik xissiyotlarining rivojlanish darajasi ancha yukoridir. Bolalarga kuyidagilarni urgatish zarur: K,oyuz shakliga yoki x,ajmli predmetga nisbatan nakshni simmetrik joylashtirish; Nakshda turli xil tufri, doirasimon chiziklardan, shakllardan x,amda usimlik elementlaridan foydalanish; Asos (fon)ga nisbatan ranglarning chiroyli moslashuvini topish; Muykalamdan mayorat bilan foydalanish (uchi bilan chizish, boshchasi bilan tulik chizish, muykalamni turli yunalishda xdrakatlantira olish). Boshlan^ch mashfulotlarda urta guruxda x,osil kilingan malakalar mustax,kamlanadi. Ular kuyidagilardan iborat: turli shakllarda muykalam yordamida tufri chizik chizish, botirib olish usuli bilan chizish, nuktalar chizish. Bu - urta gurux, materialini oddiygina kaytarish emas. Bolalarning ixtiyoriga bir necha xil ranglar xdmda nakshda bir-biriga moslashadigan elementlarning turli xdjmlari xdvola kilinadi. Yilning boshida bolalarga doira ichida nakshni chizishning yangicha usuli urgatiladi, ya’ni markaz x,amda konsentrik aylana buylab simmetrik elementlar chiziladi. Doira va kvadratdan tashkari nakshni tuzish uchun bolalarga-oval, uchburchak, rozeta (tupbarggul shaklidagi bezak), oltiburchak kabi shakllar beriladi. Katta gurukda kompozitsion usul sifatida elementlarni navbat bilan almashib chizish prinsipidan foydalaniladi; bunday usul nakshni yanada dekorativlashtiradi. Navbat bilan almashib chizishda naksh uz ichiga turli xil shakldagi va rangdagi 2-3 xil elementni olishi mumkin. Nakshning bezak elementi sifatida bolalar turli chizik shakllaridan (enli va ensiz chiziklar, botirib olib chizish, nuktalar, doirachalar, aylanalar chizish) va murakkabrok bulgan - usimlik shakllari (barglar, mevalar, gullar) dan foydalanishni urganadilar. Bunday usimlik shaklidagi elementlarni bir necha marta kaytarib chizish bolalar uchun ancha murakkablik kiladi. Bolalarga yana muykalamdan foydalanishning yangicha usuli kursatib beriladi, ya’ni kogozga muykalamni yon tomoni bilan botirib olish usulidir. Bunday botirib olish natijasida kosil buladigan bosmalar barg shaklida buladi va ulardan gullarning, barglarning nakshini chizishda foydalanish mumkin. (muykalamning rakamini inobatga olgan kolda: № 3, № 5, № 6.) Katta gurukda bolalar rangli fonga moslashtirgan kolda turli ranglar jilosidan foydalanishni urganadilar. Dekorativ rasmda mazmunli rasmga nisbatan fonning rangi juda kam turli xil bulishi mumkin. YOrkin ranglarning moslashuvidan tashkari, bolalar ranglarning chiroyini ma’lum bir ranglar majmui (gamma) da (kuk, kavo rang, ok, kizil, olov rang, sarik va kokazolar) kurishni urganadilar. Bolalar bir xil rangdagi, sidirga nakshlarni kis kilish layokatiga egalar. Masalan: kor parchasining nakshi, turning jimjimador nakshi. Katta gurukda bolalarni kajmli buyumlarda nakshlarni kosil kilishga urgatiladi. Bunday rasm chizishning murakkabligi shundaki, naksh kompozitsiyasini kuzatish kiyin, negaki chizuvchi uni kisman kura oladi va naksh elementlarining shakli buyumning yuzasi kavarikligidan ozmuncha uzgaradi. Masalan: kuzani yoki biror uyinchokni bezatish. SHuning uchun bolalarga naksh bilan bezash uchun beriladigan kajmli buyumlar sodda shaklga ega bulishi kerak. Masalan: Xdmro buvi uyinchoklari namunasi asosida loydan yasalgan - kushlar, otlar. Xdmro buvi uyinchoklarining nakshi sodda va ritmikdir - turli kenglikdagi tugri va tulkinsimon chizikdar bilan nuktalarning, doirachalarning, xalkachalarning moslashuvidan iborat. Bu ornamentlar rangi jixdtdan ok fonning bir necha asosiy yorkin ranglar bilan oddiy kontrast (keskin) moslashuvini beradi. Bolalarni kuyidagi vazifalarga urgatish kerak. - Varak,ning shakliga mos k,ilib nak,shni simmetrii chizish. - Nakshda turli tugri, egri chizik va shakllardan usimlik elementlaridan foydalanish. Fondan kelib chikib, ranglarning turli jilolaridan foydalanish. Muykalam bilan ishlash (uchi bilan, butun uchi bilan, turli yunalishlarda erkin xdrakatlantirish). Bolalar tugri turtburchakka, aylanaga, kvadratga nakshni chizishni urganib boradilar. Bulardan tashkari oval, uchburchak va oltiburchak ichiga naksh chizishni urganadi. Tayyorlov guruxda dekorativ rasm chizishga urgatishning mazmuni va vazifalari. Olti yoshdagi bolalarni dekorativ rasm chizishga urgatish vazifalari kuyidagicha: Kompozitsiyalash x,issini rivojlantirish: yassi va xajmli shakllarda predmetning axamiyatliligiga va belgilangan maksadiga nisbatan nakshlarni tuzish. Ranglar x,issini rivojlantirish: turli xildagi ranglardan, ularning nozik rang jilosi (ottenok) dan turli moslashuvlarda foydalanish.(K,izil- pushti rang; kuk-moviy rang; yashil-och yashil rang; kora-kul rang). -Xalk dekorativ nakshlarining turli kurinishlarining axamiyatini kura olishni urgatish; rasmlarda xalk nakshining aloxida elementlaridan foydalanish; -Kalam va buyoklar bilan chizish texnik kunikmalarini takomillashtirish. Maktabga tayyorlov guruxiga yumalok tugri burchakli shakllarda naksh chizishning asosiy prinsiplari bilan tanish bulgan bolalar keladi. Ularga yangi shakllar - tugri turtburchak va kupburchak, xamda turli xildagi yassi shaklli predmetlar - vazalar, kuza (kuvshin) lar, piyola (chashka) lar, kulkoplar, shapkalar va xokazolar tavsiya kilinadi. Bu predmetlar tugri geometrik shaklga ega emas, va ularda naksh chizish turli prinsiplardan foydalanishni talab kiladi. (Masalan: kuzacha buynining chetiga-chizikli ornament (naksh) chizilsa, yumalok kismi esa-markazda chiziladigan nakshdan foydalaniladi). Undan tashkari simmetriya xakidagi tushuncha xam murakkablashadi. Bir xil shaklni chap va ung tomonga joylashtirish bilan tanishadilar. Undan sung bolalar tursimon bezak prinsipi asosida bir turdagi naksh bilan- elementlarni shaxmat ketma-ketligida kaytarib, galma-gal chizish bilan butun shaklni tuldirish usulini egallaydilar. Bolalar matolar uchun, kugirchokding kuylagi uchun turli nakshlarni chizadilar. Uchburchakdagi naksh fakat chetlarida, burchaklarida bulmay, balki bir burchakdan boshlanib, butun uchburchak buylab tarkalishi mumkin. Bunday xollarda teng tomonli uchburchak shakli emas, balki yon tomonlari teng bulib, tugri yoki utmas burchakli uchburchak shakli olinadi. Bolalar ularda uchburchak shaklga ega bulgan rumolcha nakshini chizadilar. Nakshni chizish uchun bolalar turli tabiiy shakllardan (usimliklar, xayvonlar) foydalana boshlaydilar. Maktabga tayyorlov gurux bolalari xalk dekorativ naksh bezaklarining elementlaridan uz nakshlarida foydalanishlari mumkin. Bunda asosiy usul saklanib kolishi kerak. Tarbiyachi bolalarni xalk san’atining namunalariga karab, naksh jimjimalarini, mayda va yirik shakllarni uzaro moslashtirishni, ularni utsimon bezak bilan bezashni, berilgan nakshga xos ravishda ranglardan ma’lum moslashuvda foydalanishni urgatadi. Xamro buvi uyinchoklari namunasida loydan yasalgan uyinchoklarni bezashdan tashkari, bolalar yana pape- mashedan yasalgan katta-kichik likobchalarni, piyolalarni nakshlar bilan bezashlari mumkin. Tayyorlov guruxda bolalar fakat buyokdan emas, balki rangli kalamlardan xam foydalanishni urganadilar. Kichikrok guruxlarda rangli kalamlardan fakat mazmunli rasm mashgulotlarida foydalanilar edi, chunki bolalar kalam bilan kerakli ranglarni me’yoriga etkaza olmasdilar; bu esa dekorativ rasmda juda katta axamiyatga ega. Ozoda, bir tekisda yorkin shtrixlash kabi texnik kiyinchiliklar kupgina dikkatlarini va kuchlarini olib kuyar edi. Tayyorlov guruxidagi bolalarda ma’lum kunikmalar mavjud bulib, ular kalamdan turli rang jilolarini xosil kila oladilar. Masalan: gulning xar bir gulbargini markazdan kalam bilan turli xil bosimda shtrixlanadi. Bolalar fakat yorkin ranglarning moslashuv guzalligini emas, balki nozik, sokin va bir vaktning uzida kuzlar uchun yokimli bulgan ranglarning guzalligini kurishga urganadilar. Tayyorlov guruxida bu vazifa kalam xamda buyokdar bilan chizishda xal kilinadi. Dekorativ rasmda barcha guruxlarda fakatgina guashdan foydalaniladi, chunki guashda bir rang ustiga boshka rang bilan chizish imkoni bor; dekorativ rasmda kupincha bunday ustma-ust chizish talab kilinadi va akvarel buyok bunday imkonga ega emas. Nazorat savollari Rasm chizishga izox bering. Maktabgacha ta’lim muassasasida rasm chizish turlari xakida ma’lumot bering. Maktabgacha yoshdagi bolalarni rasm chizishga urgatishda mashgulot tuzilmasiga izox bering. Kichik guruxda urgatishning mazmuni va vazifalari xakida suzlab bering. ADABIYOTLAR RUYXATI Takomillashtirilgan "Bolajon" tayanch dasturi. T.: 2016. Maktabgacha ta’limga kuyiladigan davlat talablari. T.: 2017 "Bilimdon" dasturi. T.: 2014 Amirova. G.A., Sulaymonov A.P., Djuraeva B .R. Maktabgacha ta’lim muassasalarda applikatsiya mashgulotlari. T., 2014. D.T Sabirova. Maktabgacha yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish. (13.00.01.-Pedagogika nazariyasi va tarixi ixtisosligi buyicha yozilgan dissertatsiyaning avtoreferati). T.2007 Sakulina N.P. Risunok, applikatsiya, rabota s glinoy v detskom sadu. M.: Prosveщenie. 1993. Djalalova D.X. Osnovnыe tendensii razvitiya sovremennoy yaponskoy shkolы. Avtoreferat dis.k.p.n. 2004. Titov V.A.Pedagogika zarubejnыx stran (sravnitelnaya pedagogika). A- Prior, 2010. Ishmuxdmedov R., va boshk,. Ta’limdainnovatsion texnologiyalar (ta’lim muassasalari pedagog-ukituvchilari uchunamaliy tavsiyalar). - T.: "Iste’dod" jamfarmasi, 2008. Xasanova SH.T.Estetik tarbiya metodikasi..Ma’ruzalar matniNizomiy nomli TDPU., 2014. 5-mavzu: Maktabgacha ta’lim muassasalarida loy ishi mashFulotlari. (2 soat) Reja. Modellashtirish-badiiy ijodiyotning anik shakli. Loy ishida kullaniladigan usullar. Modellashtirish texnikasi. Download 2.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|