Узбекистон олий ва урта махс
Download 2.66 Mb.
|
НИЗОМИЙ НОМИДАГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА tasviriy faoliayt 22
|
Tayanch tushunchalar: modellashtirish, konstruktiv uslub, uaykaltaroshlik
uslubi. Plastilin, loy ishi, chinni xamir tasviriy san’atning xaykaltaroshlik va amaliy san’atning muxim turlaridan bulgan kulolchilik, sopolduzlik xalk xunarmandchiligi san’atlari bilan mustaxkam boglikdir. Modellashtirish - badiiy ijodiyotning eng anik shaklidir. Bola yaratgan narsanini nafakat kuradi, kuliga oladi, paypaslaydi, kerak bulsa uzgratiradi. Modellashtirishning asosiy asbobi kaychi, kalam, muykalam emas balki kuldir, tugrirogi ikki kulidir, shu sababli maxorat darajasi uz kullarning egalik darajasiga boglik. SHu nuktai nazardan karaganda, modellashtirish texnikasi oddiy, sodda va uzini rivojlantirish uchun eng kulay vosita deb xisoblash mumkin. Modellashtirish, ya’ni loy ishi mashgulotlari, bola rivojlanishida kompleks ta’sir etadi: • SHakl, xajm, plastik, rangni idrok etish xissiyotini, sensor sezuvchanligini rivojlantiradi; Mayda kul motorikasini, fazoviy taffakurni va tasavvurni rivojlantiradi; ikkala kul ishini sinxronlashtiradi; ishni rejalashtirish, amalga oshirish, natijani bashoratlash va unga erishish, kerak bulsa uzgartirish kiritish ishlarida kunikma, malakalari shakllanadi; Loy ishida kullaniladigan usullar YUmaloklik - bir bulak loydan kaftda aylana xarakatlar bilan shar yasaladi. SHar yasash, sungra uzunasiga xarakatlar bilan uni tuxum, ustun kabilarga aylantirish. YAssilash - sharikdan yassi non yasaladi, kulning xolati doimo uzgarib turadi. CHuzish - sharikning bir kismi chuziladi. Surish (yamash) buyumning ayrim kismlarini uzaro biriktirish. Loy bilan ishlash mashgulotlarini tashkil etish va utkazishda ish joyini bekamu-kust jixozlanganligi muxim axamiyatga.
MODELLASHTIRISH TEXNIKASI Modellashtirish texnikasining usul va metodlarning xilma-xil, rang- barangligiga karamay maktabgacha yoshdagi bolalar oson egallab olishadi. Konstruktiv uslub Modellashtirishning bu uslubi konstruktor kismlaridan kabi aloxida kismlardan yaratiladi (nomi xam shundan kelib chikkan). Tarbiyachi dastavval bolalarning dikkatini usha predmetning yirik kismlariga, uning mayda kismlariga, shakliga, rangiga jalb etadi. Dastlabki mashfulotlarda tarbiyachi tasvirlashning texnik usullarini kursatib tushuntirib beradi. SHuningdek, tarbiyachi bolalarni loydan narsalar yasashda kuprok Uyin usullaradan foydalanadi. Bu guruxda loy mashfulotlari predmetli xarakterga ega buladi, ya’ni bolalar aloxida, yakka predmetlarni yasaydilar, bu guruxda bolalar ishiga yoki faoltyatiga baxo berish xam muxim usullardan xisoblanadi. Tarbiyachi albatta bolalarni, ular kanday ishlaganlarini va ishni kanday bajarganlarini aytib utish lozim. Bola uylab topgan obrazni tasavvur kilib, kanday kismlardan iboratligini aniklashtirib, yasaydi. Konstruktorlik uslubi bilan bolalar 23 yoshdan boshlab yasashni boshlaydilar va kupincha uzlariga bu "yangilikni" mustakil "ochishadi". Kup xollarda kichik yoshdagi bolalarda modellashtirish kuyidagi variantlarda namoyon buladi: - ikkita bir xil shaklni birlashtirish (munchox, devor); uxshash, ammo turli xajmdagi shakllarni birlashtirish (xalxachalar, piramida, xorbobo, sarak-sarak xugirchox, minora); turli shakllarni birlashtirish (xuzixorin, kapalak, xush) Xdykaltaroshlik uslubi Bu uslubni yana plastik yoki butun bulakdan modellashtirish deb atashadi. Bolalarni loy bulagining mayda kismlarini chuzib chikarishga, barmok bilan chukurcha x,osil kilishga, buklashga, biriktirilgan kismini markam kilib yopishtirishga urganadilar. CHimdib chnkarishga bolalar juja, kushlarni yasashda urganadilar. SHu jarayonda bolalar predmetlarni, ularning kismlarini, shakl kattali jixdtdan takkoslashga urganadilar. Masalan: balikni oldin tanasini oval shaklida yasab oladilar, sung balikning bir tomonini salgina chuzib va dumaloklab, boshini, karama-karshi tomonini kuprok chuzib chikarib, yapaloklab, uning dumini yasaydilar, suzgichlarini chimdib chikaradilar. SHuningdek bolalar loy bulagini bir necha bulakka bulishga urganadilar Masalan, kushni yasashda yukoridagilardan tashkari idishlar yasashga urganadilar. Ular idishlarni yakka usulda: ya’ni yumaloksimon va silidrsimon shakllarni barmok bilan bosib chukurcha x,osil kilish, bandini esa alox,ida loy bulagidan yoki asosiy loy bulagidan chuzib chikarib yasash mumkin. Bolalar olgan bilim va malakalarni ustirib mustax,kamlaydilar. Bolalar tarbiyachi bilan birga tipratikan, sichkon, meva solingan idishcha, kuzikorin solingan savatcha kabilarni x,am loydan yasashga urgatib boradi. bolalar boshlagan ishlarini oxiriga etkazishga mustakil ishlashga, uz ishlarini yangi kismlar bilan boyitib borishga urganadilar. Kombinatsiyalashgan uslub Bu uslub ikkita uslubni uz ichiga oladi: konstruksiyalash va xdykaltaroshlik uslublaridir. Bola xdyotining 6-chi yilida uning tevarak- atrof xdkidagi bilimlari, turmush tajribasi kengaya boradi. Uning kul muskullari mustax,kamlanib tarakkiy etadi. U kul barmoklari bilan nozik xdrakatlarni bajara oladigan buladi. Uning psixikasida x,am sifat uzgarishi yuz beradi. Xotirasi usadi, barkaror buladi, dikkat x,am tobora barkaror buladi. Bolalar oldin predmetni yasashda uning kismlarini va kismlarning shakli, uning xususiyatlarini anik tasavvur eta oladilar. SHu bilan birgalikda bolalar predmetlarni kuprok xdrakatda tasvirlashga xdrakat kiladilar. Bolalarni loy ishlariga urgatishda kuyidagi vazifalar turadi: predmet shaklini, proporsiyasini, uning tuzilishini, xarakterli kismlarini xdrakatini tasvir etish va ва boshkalard ir. Bolalar idishlar yasab, sung uni buyaydilar, dekorativ plstinkalar yasab ularni bezaydilar. Bu guruxda bolalar syujet mazmun asosida yashlaydilar. Texnik usullar x,am bu guruxda murakkablashadi. 4 yoshli bolalar kismlardan yasashsa, 5-6 yoshga kelib butun bir loy bulagidan yasaydilar. SHu bilan birga stek bilan ishlashga x,am keng imkoniyat yoki urin ajratiladi. Bolalar dastavval uzlariga tanish bulgan sodda predmetlarni yasaydilar. Ular loy bilan ishlashning ikki usuli: konstruktorlik va xdykaltaroshlik usullaridan foydalanib, turli xil meva va sabzavotlar yasaydilar. Bodring, lavlagi, sabzi, olmaning ikki xil sorti. Bolalar shu ikki usulda odam; figurasini va xdyvonlarni yasaydilar. Bu ishlarning mazmuni asosan x,ali uyinchoklaridan olinadi. Obrazni ji^ozlash, dekoratsiyalash vosita va usullari Plastik materiallar bilan ishlashda turli yordamchi usul va metodlardan foydalaniladi. Bolalarni predmetning sifatlarini loydan tasvirlashga urgatib boriladi. Masalan: uzun, kiska, ingichka, kalta, shuningdek, predmetlarni vertikal, tik xrlatda urnatadilar, kismlarni markam biriktirishga, birlashtirilgan kismlarni silliklashga urganadilar. Bolalar asta-sekin uz ishlariga mazmun berishni keng tadbik etadilar, asosan bir butun loy bulagidan xaykaltaroshlik usulida yasaydilar. Masalan: mushuk, kuchuk, kuyon va boshkalar. Butun bir loy bulagidan lentasimon usuli bilan idishlar yasaydilar, sung ularni bezaydilar. Bolalar uzlariga tanish texnik usullar yordamida turli narsalarni yasaydilar. Masalan: xuroz, tovuk, urdak, juja va boshkalarni yasab, parrandalar shaklini mazmunida ishlaydilar. Kuprok natura asosida, ixtiyoriy loy ishlarini bajaradilar. Dastavval predmetni yoki naturani kuzatib, kurib chikiladi. predmetnning shaklini, kismlarini, proporsiyasini barmok xarakatlari bilan kurib chikishlari mumkin. Agarda bolalar yasash usulini bilishsa, unda mustakil yasaydilar, agarda bilishmasa, unda tarbiyachi kisman kursatib berishi mumkin. Ishlarni bajarishda turli vostilardan foydalasa buladi. Flomaster, turli idishlarning kalpokchalaridan yasalgan balikning “tangachalarini” iz koldirish uchun ishlatish tavsiya etiladi. Stek yordamida kup xarakatlar bajarish mumkin. Masalan: yasalgan buyum ustida shtrixlar, “kanotchalarni” burttirib chikarsa buladi. YAsalgan uyinchoklarga munchoklar, tugmalar, kushlar patlari, chiganoklar yordamida mayda kismlarni bezaklar berib kombinatsiyalshatirsa buladi. Nazorat savollari Plastilin, loy ishi, chinni xamir bilan ishlash kaysiamaliy tasviriy san’atning turlari bilan boglik? Modellashtirishdagi plastik materiallarni afzalliklari xakida ma’lumot bering. Loy ishida kullaniladigan usullar xakida suzlab bering. Maktabgacha yoshdagi bolalarni loyishi mashgulot tuzilmasiga izox bering. ADABIYOTLAR RUYXATI Takomillashtirilgan "Bolajon" tayanch dasturi. T.: 2016. Maktabgacha ta’limga kuyiladigan davlat talablari. T.: 2017 "Bilimdon" dasturi. T.: 2014 Amirova. G.A., Sulaymonov A.P., Djuraeva B .R. Maktabgacha ta’lim muassasalarda applikatsiya mashgulotlari. T., 2014. D.T Sabirova. Maktabgacha yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish. (13.00.01.-Pedagogika nazariyasi va tarixi ixtisosligi buyicha yozilgan dissertatsiyaning avtoreferati). T.2007 Sakulina N.P. Risunok, applikatsiya, rabota s glinoy v detskom sadu. M.: Prosveщenie. 1993. Sakulina N.P. Risunok, applikatsiya, rabota s glinoy v detskom sadu. M.: Prosveщenie. 1993. M.Nurmatova, SH.Xasanova. D.Azimova. Ustaxonada amaliy mashfulot. «CHulpon». T.., 2010 y. Djalalova D.X. Osnovnыe tendensii razvitiya sovremennoy yaponskoy shkolы. Avtoreferat dis.k.p.n. 2004. Titov V.A.Pedagogika zarubejnыx stran (sravnitelnaya pedagogika). A-Prior, 2010. Ishmuxamedov R., va boshk,. Ta’limdainnovatsion texnologiyalar (ta’lim muassasalari pedagog-ukituvchilari uchunamaliy tavsiyalar). - T.: "Iste’dod" jamfarmasi, 2008. mavzu: Maktabgacha tashkilotlarida applikatsiya ishlariga o’rgatishning ahamiyati. (2 soat) Reja Kichik guruxlarda applikatsiya kilishga o’rgatish. Urta guruxda applikatsiya kilishga o’rgatish. Katta guruxda applikatsiya kilishga o’rgatish. Tayyorlov guruxida applikatsiya kilishga o’rgatish. Download 2.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||