Узбекистон олий ва урта махс

Tayanch tushunchalar: rangdor mayda n,ism, illyustratsiya, ijodiy tashabbus.
Turli guruxlarda tasviriy faoliyat mashgulotlarini tashkil kilish.
Tasviriy faoliyat mashgulotlari - bu rasm chizish, loy, applikatsiya, kurish-yasash mashgulotlaridir. Bu mashgulotlar maktabgacha ta’lim muassasasining barcha guruxlarida anik bir vaktda, kun tartibi asosida uyushtiriladi.
Kichik guruxda yilning boshida uncha katta bulmagan guruxlar bilan, yilning ikkinchi yarmidan boshlab butun bir gurux bilan uyushtiriladi. Kichik guruxda mashgulotlar yilning birinchi yarmida 5-7 minutdan asta-sekin 10-15 minutgacha chuzilib boriladi.
Kichik guruxda 15-20 minutgacha;
Urta guruxda 20-25 minutgacha;
Katta guruxda 30-35 minut;
Tayyorlov guruxda 30-35 utkaziladi.
Tasviriy faoliyat mashgulotlarining muvaffakiyatli uyushtirish, unga zarur bulgan materiallarni uz vaktida tayyorlashga xam boglikdir.
Bu tayyorgarlik ishlari kuyidagilardan iboratdir:

1. 
   Tarbiyachi rasm va applikatsiya mashguloti uchun kerakli kattalikdagi va rangdagi kogoz varaklarini tayyorlaydi (tasvirlanadigan predmetning tuzilishiga kura). Kogoz varagiga oldindan orka tomoniga bolalarni ismi, familiyasi, mashgulot utkaziladigan sana yozib kuyiladi.
   
2. 
   Tarbiyachi oldindan kalam uchlarini ochib kuyadi (albatta 4-5 kalam ortikcha kilib tayyorlab kuyiladi).
   
3. 
   Katta tayyorlov guruxlarida bolalar kuprok akvarel buyogini ishlatadilar. Oldindan buyoklar xullangan bulishi lozim.
   

Muykalamlar yaxshilab yuviladi.

4. 
   Mashgulot uchun lattalar, idishchalarni tayyorlash zarur. Suv bankalarga mashgulot boshlanish arafasida kuyiladi.
   
5. 
   Applikatsiya uchun rangli kogoz yigmasi tayyorlanadi (ortikcha mikdorda).
   
6. 
   Elimster (undan tayyorlanadi), yoki elim.
   
7. 
   Loy ishi mashgulotlari xaftada bir marotaba tayyorlanadi, polietilen plyonkalarda saklanadi. Tarbiyachi xar bir bola uchun loy parchasini kuyish uchun taxtachalar, katta tayyorlov guruxlari uchun kurgazmalar, xarakatlanuvchi taxtachalar tayyorlaydi, xul yoki nam lattalar berilishi kerak.
   
8. 
   Plastin xam rangi buyicha tayyorlanib, rangdor mayda kismlarni yasash jarayonida beriladi. Kuprok katta guruxlarda beriladi, oldindan issikda yumshatib kuyiladi.
   
9. 
   Maktabgacha ta’lim muassasasidagi kurgazmali materiallar bulishi lozim. Masalan: predmetlar uyinchoklar, illyustratsiyalar, xalk amaliy dekorativ san’at namunalari.
   
10. 
    X,ar bir guruxda bolalar ishining taxlili uchun kurgazmalar bulishi kerak. Mashgulot uchun zarur bulgan materiallarning xar biri anik, bir joyda, faoliyat turlariga karab saklanishi kerak, navbatchilar bunda ularni mashgulot uchun tayyorlay olishlari lozim.
    
11. 
    Urta guruxdan boshlab bolalar xam tarbiyachi bilan birgalikda mashgulotga tayyorlanib, navbatchilikka jalb kilinadi.
    

X,ar bir guruxda, xar bir bola yoki navbatchilar vazifalarni tarbiyachi tomonidan rejalashtiriladi.
Kichik guruxda. Tarbiyachi guruxda bolalarni mashgulotdan keyin uz joyini tartibga solishga, ya’ni kolgan loyni, muykalamni, salfetkani, kalamni tarbiyachiga berishga urganadilar. Yilning boshida tarbiyachining uzi materiallarni tayyorlaydi, sung aloxida bolalarni materiallar tayyorlashga jalb etadi. Bu navbatchilik emas, balki ba’zi bolalar uchun topshirikdar berish xisoblanadi. (yil davomida tarbiyachi xamma bolalarni mexnat topshiriklarini bajarishga jalb etishi lozim). Mashgulotdan sung bolalar, xar bir uz stollaridagi narsalarni oldin umumiy stolga olib kelishga urganadilar, sung tarbiyachi uz yordamchilari bilan muykalamlarini yuvadi, salfetkalarni yigib oladi.
Urta guruxda. Urta guruxda xam yilning boshida xuddi kichik gurux kabi topshiriklar beriladi. Yilning ikkinchi yarmida tarbiyachi bolalarni navbatchilikka jalb etadi. Ular bankalarga suv kuyadilar, buyoklarni kuyib
chikadilar va boshkalar. Mashgulotdan sung buyoklarni joyiga olib borib, suv
va muykalamlarni yuvib, joyiga kuyadilar.
Katta guruxda. Katta guruudagi navbatchilar stol va stullarning kay tarzda turishini nazorat kilib, mashgulotdan sung stollar ustini artib chikadilar, ular loy, buyokni, muykalamlarni stol ustiga kuyib chikadilar. Elim uam kuyib chikadilar. Taxtachalarni yigib, bankachalarni yuvib joyiga kuyadilar, kaychilarni tarkatib, mashgulotdan sung yigib chikadilar.
Tayyorlov guruxida. Bu guruuda navbatchilikka katta mustakillik beriladi. Tarbiyachi bolalarga, navbatchilarga mashgulot uchun nimalar kerak bulishini aytadi, navbatchilar ularni tayyorlaydi.
Tarbiyachining mashFulotga tayyorgarligi.
Mashgulotni boshlashdan avval, tarbiyachi albatta uzi tanlagan natura, uyinchok, illyustratsiya va uzi bolalarga nisbatan kaerda turishi kerakligini anikdab oladi. Mashgulotdan oldin tarbiyachi albatta chizishni, loydan yasashni, kirkishni mashk kilishi lozim. Bu esa tarbiyachiga uni tasvir etishning yil va vositalarini anikdab olish va kay bir murakkab kismi ustida kuprok ishlashni va bolalarning dikkatini uam shu erga kuprok tortish imkonini beradi. Mashgulotga tayyorlanish jarayonida tarbiyachi metodik adabiyotlarga murojaat etadi, kay bir metod va usullarni kullash mumkinligi ustida ishlaydi. Tarbiyachi mashgulotni tashkil etishga tayyor bulgach, bolalarni uyin faoliyatidan asta ta’limiy faoliyatga kuchirib utadi. Mashgulotni tashkil etish davri bir ikki dakikani tashkil etadi. Bu kism mashgulotga karab turlicha uyushtirilishi mumkin.
Masalan: bolalarni tasvirlashlari kerak buladigan predmet yoki illyustratsiyalarni kurishni, kichkintoylarga esa, usha narsa bilan uynashi, kuli bilan tegishi mumkin buladi. Kichik guruudan boshlab bolalarni sekin asta, shovkinsiz, stol atrofiga utirishga urgatiladi. Mashgulotning turiga va mazmuniga karab, bolalar turlicha utkazilishi mumkin. Masalan: kichik guruuda yarim oysimon shaklda utkazish mumkin. Bunda tarbiyachi uar bir bolani kuradi va yordam kursatish maksadida uar birining oldiga borishi mumkin.
^amma mashgulotlar uch kismga bulinadi:

• 
  mashfulotning boshlanishi-topshirikni tushuntirish;
  
• 
  mashfulotning borishi-topshirikni bolalar tomonidan bajarilishi;
  
• 
  mashgulotning yakuni-bolalar bilan bajarilgan topshirikni taxlil
  

kilish.
I va II kismlar bolalar yoshi va topshirikka karab 2-5 minutgacha davom etishi mumkin, 1-kismda tarbiyachi bolalarga ular bajaradigan topshirikni xabar etadi. Tarbiyachining tushuntirishi emotsional, ijodiy kayfiyat tugdirishi lozim. 2-kismda tarbiyachi bolalarni berilgan topshirikni bajarishga kirishishlarini tekshiradi. Bola ishi urtasida pauza bulmasin, bola bir topshirikni bajardimi, keyingisiga darxol utishlari, bajarishlarini kuzatish lozim. Mashgulot davomida bolalar tinch ishlashga, uz Urinlaridan suroksiz turmaslikka urganadilar. Katta guruxdagi bolalar dastavval tarbiyachi ruxsati bilan, keyin uzlari suvni, muykalamni uz joyiga kuyadilar. Kichik guruxda bolalar mustakil bulmaganlari uchun kuprok tarbiyachining uzi bolalar oldiga kelib turadi. Urta guruxdan boshlab bolalar tarbiyachiga kullarini kutarib, murojaat etishga urganadilar. Bolalarni asta- sekin mustakil ishlashga urgatib boriladi. Bor bulgan kiyinchiliklarni uzlari xal etish yullarini urganib boradilar. Mashgulotni yakuniga 5 minut kolganda bolalar ogoxlantiriladi. Bu narsa kichik gurux bolalari uchun ortikcha xisoblanadi, chunki ular xali bu alokani egallamagan buladilar. Kichik guruxdan boshlab bolalarga ishini oldinrok tugatgan bulsa, uzi yana rasmni element bilan boyitishni taklif etiladi.
MashFulotning yakuni-bolalar bilan bajarilgan topshirikni taxlil kilish.Tarbiyachi ishni tugatishni kat’iyan taklif etsa, bolalar xammasi ishni tugatishi va tarbiyachi kunning ikkinchi yarmida bolalarga uz ishlarini tugatib olishga imkon yaratishi lozim. Bolalar ishini taxlil kilish muxim metodlardan biri bulib xisoblanadi. Bolalar ishlarini taxlili ta’limiy- tarbiyaviy axamiyatga ega. Bolalar ishlari devoriy ruznoma kilib osiladi. Bolalar devoriy ruznomadagi ishlarini yaxshilab kurib chikadilar. Tarbiyachi bolalarning fikrlarini suraydi va bolalar ishlariga umumiy baxo beradi. Mashgulotdan sung bolalarga uz ishlarini kurib chikish uchun yana bir bor imkoniyat yaratib beradi. Agar mashgulot chuzilib, vakt kolmasa, sayrdan keyin yoki kunning ikkinchi yarmida amalga oshirish mumkin. Bolalar ishlarida tarbiyachi ota-onalar uchun burchak tashkil etadi va bolalar ishlarini u erda keyingi mashgulotgacha koldiradi. Albatta, ular dastavval yaxshilab bezatiladi. Ularni turlicha bezatish mumkin. Agar burchak tashkil etishni iloji bulmasa, bolalar ishidan albom kilinadi. Bittadan varak bir kishiga ajratiladi va varak ustiga konvert yopishtiriladi. Bolaning ismi yozib kuyilib, shu konvertga bolaning xar bir bajargan ishi kuyiladi. Aralash yosh guruxlarda mashgulotni tashkil etish uziga xos xususiyatga egadir. Bu guruxni 2-3 yukori guruxga bulib, xar biri uchun uzining dastur mazmuni aniklanadi. (bolalarning xammasi, birgalikda, bir vaktda, bir faoliyat bilan shugullansa xam).
Ta’lim-maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni elementar bilimlar tizimini bilan tanishtirishda, maktabgacha ta’lim muassalari uchun ishlab chikilgan dasturlarda nazarda tutilgan kunikma va malakalarni shakllantirishda etakchi rolni uynaydi. Ta’lim jarayonida bolalarga yangi bilimlarni muntazam berib borish, ular jamgargan tasavvurlarni aniklash va tizimlashtirish, bolalarning bilish jarayonlari xamda tafakkur faolliklarini rivojlantirish amalga oshiriladi. Ta’lim - ikki tomonlama jarayon: mashgulotlar kuzatilar ekan, tarbiyachining ta’lim berish faoliyatini, uning bolalarga ta’sir etish imkoniyatlarini xamda bolalarning javob berish reaksiyalarini, ukuv xarakatlari sifatini xam baxolash muximdir.Ta’lim jarayoni bolalarning jismoniy, ma’naviy, mexnat va estetik rivojlanishlariga xar tomonlama ta’sir kursatadi. Ta’lim jarayonining muxim vazifasi uning bolalarga tarbiyaviy, umumta’lim ta’sirini (kuzatuvchanlik, zexnlilik, akliy, nutkiy va xarakat faolligi, mustakillik, ijodiy tashabbusning rivojlanishini) aniklashdir. Pedagog xar bir mashgulotda ta’lim va tarbiyaning uzaro boglangan vazifalarini amalga oshirishni esda saklashi muximdir. Masalan, bolalarga rasm chizish usullarini tushuntirar ekan, u bolalarga predmetni izchil taxlil kilishni, kurganlarini tasvirlashni, xarakat usullari xakida gapirishni, buyokdan tartibli foydalanishni, urtogiga xalakit bermaslikni oxirida xamma narsani uzi joy-joyiga olib kuyishni urgatadi. Tasviriy faoliyat mashgulotlarida bolalarning tashki dunyo xakidagi tasavvurlari kandayligini, ular uz fikrlarini erkin bayon kila olishlarini, ularning lugat boyliklari kandayligini aniklash mumkin. Bolalardagi ma’naviy tasavvur darajasini bajarilgan ishlarni baxolashi va shu kabilardagi fikrlari xamda lukmalaridan bilib olish mumkin. Demak, kurilgan xar bir mashgulotlarda dasturning barcha bulimlari buyicha bolalar bilan olib borilgan ishning darajasi xuddi kuzgudagidek aks etadi. Tarbiyachi utkazadigan mashgulotlarning muvaffakiyati uch shartga: dasturni yaxshi bilishga, ta’lim metodikasini egallaganlikka, uz guruxidagi bolalarning yosh va individual xususiyatlari xamda imkoniyatlarini bilishga boglik buladi. Tarbiyachini nazorat kilish va unga yordam kursatish uchun maktabgacha ta’lim muassasasi mudirasi barcha yosh guruxlarining dasturini xamda ta’lim metodikasini bilishi, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning psixo­fiziologik xususiyatlarini tushunishi, yangi ilmiy tadkikotlar va ilgor pedagogik tajribadan xabardor bulishi kerak.
Nazorat savollari

1. 
   Turli yosh guruularda tasviriy faoliyat mashgulotlarini utkazish vaktini ayting?
   
2. 
   Tasviriy faoliyat mashgulotlarining muvaffakiyatli uyushtirishda tarbiyachi tayyorgarligining afzalliklari uakida ma’lumot bering.
   
3. 
   Tasviriy faoliyat mashgulotlarining kismlari uakida izou bering.
   
4. 
   Tarbiyachi utkazadigan mashgulotlarning muvaffakiyati nimalarga boglik?
   

ADABIYOTLAR RUYXATI

1. 
   Takomillashtirilgan "Bolajon" tayanch dasturi. T.: 2016.
   
2. 
   Maktabgacha ta’limga uuyiladigan davlat talablari. T.: 2017
   
3. 
   "Bilimdon" dasturi. T.: 2014
   
4. 
   Amirova. G.A., Sulaymonov A.P., Djuraeva B .R. Maktabgacha ta’lim muassasalarda applikatsiya mashgulotlari. T., 2014.
   
5. 
   D.T Sabirova. Maktabgacha yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish. (13.00.01.-Pedagogika nazariyasi va tarixi ixtisosligi buyicha yozilgan dissertatsiyaning avtoreferati). T.2007
   
6. 
   Loginova V.I, Samarukova T.G. tauriri ostida. Maktabgacha tarbiya pedagogikasi. 2 uismli. 1- uism. T., Uuituvchi. 1991. 127
   
7. 
   T.S.Komarova. Metodika obucheniya izobrazitelnoy deyatelnosti i konstruirovaniyu. M.: Prosveщenie. 1991.
   
8. 
   Djalalova D.X. Osnovnыe tendensii razvitiya sovremennoy yaponskoy shkolы. Avtoreferat dis.k.p.n. 2004.
   
9. 
   Titov V.A.Pedagogika zarubejnыx stran (sravnitelnaya pedagogika). A-Prior, 2010.
   
10. 
    Ishmuuamedov R., va boshu. Ta’limdainnovatsion texnologiyalar (ta’lim muassasalari pedagog-uuituvchilari uchunamaliy tavsiyalar). - T.: "Iste’dod" jamgarmasi, 2008.
    

9. 
   Xasanova SH.T.Estetik tarbiya metodikasi..Ma’ruzalar
   

matniNizomiy nomli TDPU., 2014.

3. 
   mavzu: Maktabgacha yoshdagi bolalarning rasm chizishga urgatish.
   

(2 soat)
Reja:

1. 
   Maktabgacha ta’lim muassasasida bolalarni tasviriy faoliyatga urgatishda rasm turlari.
   
2. 
   Maktabgacha ta’lim muassasasida aloxida predmetlarning rasmini chizishga urgatishning vazifalari.
   
3. 
   Maktabgacha ta’lim muassasasida mazmunli rasm chizishga urgatishning vazifalari.
   
4. 
   Maktabgacha ta’lim muassasasida dekorativ rasm chizishga urgatishning vazifalari.