Узбекистон республикаси адлия вазирлиги 100047, Тошкент шахри, Сайилгох куча си, 5-уй
Download 0.98 Mb. Pdf ko'rish
|
Маркшейдерлик йурикномаси 88 бет
|
n
n 16 ёки теодолит юришлар билан аниқланади. Тўғри бурчаклар чўққисининг ҳолати створлар усули билан аниқланади. Тўр чизиғи чўққилари аниқланганда, визир нурининг узунлигини 800 м ортиқ қилмасдан қабул қилинади. Тўр чизиқни ажратишнинг тўғрилиги тўр чизиқлари диагоналлари йўналишлари бўйича текширилади. 97. Пунктлар баландлиги тригонометрик нивелирлаш орқали аниқланганда вертикал бурчаклар теодолитнинг типига қараб бир ёки икки усул билан ўлчанади. Асбобнинг баландлиги ва визирли нишон сантиметргача яхлитланиб ўлчанади. 98. Тригонометрик нивелирлаш юришлари маркшейдерлик таянч тармоғи пунктларига таянади, уларнинг баландлиги эса IV туркумдан паст бўлмаган аниқликда геометрик нивелирлаш билан аниқланади. Тригонометрик нивелирлаш юришларининг узунлигини 2,5 км ортиқ қилмасдан қабул қилинади. Юришнинг ҳар бир томони учун ортишлар тўғри ва тескари йўналишдарда аниқланади. Ортишлар тафовути 0,04l, см, ортиқ бўлмаслигига йўл қўйилади, бунда l – томон узунлиги, м. 99. Маркшейдерлик таянч тармоғи пунктлари оралиғида ётқизилган тригонометрик нивелирлаш юришларининг номувофиқликлари 0,04 L ортиқ бўлмаслигига русхат этилади, мм, бунда L – юришнинг узунлиги, м; n – томонларнинг сони. 100. Геодезик кертиклар усули билан ёки учбурчаклар занжирларини ётқизиш орқали аниқланадиган съёмка тармоғи пунктига баландликларни узатиш учун, тригонометрик нивелирлашдан тўғри ва тескари йўналишларда ёки бир йўналишда, бироқ камида икки бошланғич пунктлардан, пунктлар орасидаги ортишлар аниқланади. Қутбли усулда ортишни такрорий аниқлаш нишон ёки асбобнинг баландлигини ўзгартирган ҳолда бажарилади. Бошланғич ва аниқланаётган пунктлар орасидаги масофа вертикал бурчакларни Т30 типидаги теодолитлар билан ўлчанганда 1 км ортиқ эмас, Т15 типидаги теодолитлар билан ўлчанганда - 1,5 км, анча аниқ теодолитлар билан аниқланганда эса 2 км ортиқ бўлмасдан қабул қилинади. Икки пункт баландлигини аниқланмаси оралиғидаги тафовут (Ер эгрилиги учун тузатишларни ва рефракцияни ҳисобга олган ҳолда) 1 км.гача бўлган масофаларда 0,03l ортиқ эмас, см, 1 км.дан ортиқ масофаларда - 0,02l, см, йўл қўйилади, бунда l – томон узунлиги, м. Агар пункт баландлиги аниқланмаларининг сони иккитадан ортиқ бўлса, ўртача арифметик ҳар қандай арифметик қийматдан оғиши 20 см ортиқ бўлмаслигига йўл қўйилади. 101. Электрон тахеометрлардан фойдаланиб ётқизилган тригонометрик нивелирлаш юришларининг узунлиги10 км ортиқ бўлмасдан қабул қилинади, тўғри ва тескари ошишларни аниқлаш тафовути - 0,01l, юришдаги номувофиқлиги - 0,01 L/ , бунда l ва L томон узунлиги ва юришнинг узунлиги, м, тегишлинча; n – томонлар сони. 102. Бошланғич пунктдан аниқланаётган пунктгача бўлган масофа 700 м ортиқ бўлса ва бир томонлама тригонометрик нивелирлашда, ортишларга Ернинг эгрилиги ва рефракцияси учун тузатишлар киритилади. 103. Техник нивелирлаш учун берилган аниқликни таъминловчи нивелирлар ва рейкалар қўлланилади. 104. Техник нивелирлаш юриши бошланғич реперлар оралиғига бир йўналишда ётқизилади; тўғридан тўғри ва тескари йўналишларда осилиб турадиган юришлар ётқизишга йўл қўйилади. Рейкаларгача бўлган масофа иложи борича тенг қилиб қабул қилинади ва 150 м ошмайди. Рейкаларнинг қора ва қизил томонлари бўйича аниқланган n n 17 ошишлар тафовути ёки асбобнинг горизонти иккита бўлса, 5 мм ортиқ бўлмаслигига йўл қўйилади. Юришлар номувофиқлиги 50 ортиқ эмас, мм бунда n – юришдаги станцияларнинг сони. 105. Таҳлилий фототриангуляциядан фойдаланганда, съёмка қилиш пунктлари координатлари ва баландлиги координатлар аниқлигини ва аниқланаётган пунктлар баландлигини баҳолаган ҳолда фототриангуляцион тармоқнинг қатъий тенглаштириш дастурлари (фотосъёмканинг доимий равшда бузилишларини ўзини-ўзи калибрлаш услуби билан бартараф этиш боғланмаси усули) бўйича ҳисобланади. 106. Аэросъёмка қилиш параметрлари (съёмкалар масштаби ва расмга олиш баландлиги), фототриангуляцион тармоқнинг конструкцияси (аэросъёмкалаш йўналишларининг йўналиши ва ўзаро ёпилиши, таянч нуқталарининг сони ва жойлашуви, координатлар ва съёмкаларни мўлжалга олиш элементларини аниқлаш аниқлиги ва ҳ.к.) лойиҳа ҳужжатларига биноан белгиланади. Фототриангуляцион тармоқ лойиҳаси тузилганда, аниқланаётган нуқталар координатларининг хатоликлари стандартларини ҳисоблаб, уни моделлаштириш ва моделни “тенглаштириш” бажарилади. Хатоликларнинг ҳисобланган стандартлари сифатида - қийматлари мазкур Йўриқноманинг 60-бандида келтирилган рухсат этилган қийматларнинг ярмидан ортиқ бўлмаган қисми қабул қилинади. 107. Фототриангуляцион тармоқ қурилиши лойиҳа ҳужжатига биноан бажарилади. Унинг қурилишида барча босқичлардаги тармоқнинг сифати баҳолаш параметрларини визуаллаштириш орқали назорат қилинади: съёмкаларнинг ички мўлжали олингандан сўнг координатли белгилар тасвирлари координатларининг номувофиқлиги; стереожуфтлик съёмкалар ўзаро мўлжалга олинганидан сўнг нуқталарнинг қолдиқли параллакслари; Йўналиш тармоғининг қўшни моделлари ўртасидаги боғланиш нуқталари координаларининг номувофиқлиги; тармоқ геодезик мўлжалга олингандан сўнг таянч нуқталари координаларининг номувофиқлиги; тарози бирлигининг ўртача квадратик хатолиги; аниқланаётган нуқталар (танланма асосда) координалари хатоликларининг стандартлари. 108. Карьерларни съёмка қилиш аэро- ёки ерусти фотограмметрик съёмка қилиш, тахеометрик съёмка қилиш, мензул съёмка қилиш перпендикулярлар усули бўйича бажарилади. 109. Қуйидагилар карьерни съёмка қилиш объектлари саналади: Кон қазилмалари (камарлар, қияликлар, хандаклар, блокларни портлатишда пайдо бўладиган дарзлар линиялари, ағдармалар, дренажли қазилмалар, қудуқлар, сув чиқариш зовурлари, маҳкамланган қияликлар участкалари ва ҳ.к.); ички жинслар ағдармалари; натура кўринишидаги конларнинг геологик тузилиши элементлари ва қидирув қазилмалари; хавфли зоналар чегаралари (ёнғинлар, сув босган кон қазилмалари, кўчкилар, қулашлар зоналари); L 18 карьердаги ва ички ағдармалардаги транспорт йўллар, лентали конвейерлар ва улар орқали ўтиш жойлари, камарлар орасидаги зиналар; иншоотлар (эстакадалар, юк кўтаргичлар, осма арқонли йўллар, электр нимстанциялар, электр узатиш доимий линиялари,гидромеханизация қурилмалари, тўғонлар, сувни пасайтиргичлар, қувур ўтказгичлар, нанос ва ер сўриш қурилмалари хоналари). 110. Съёмкада пикетлар контурлар ва юзаларнинг барча ўзига хос нуқталарида тўпланади. Агар 1:1000 масштабли съёмкада камарларнинг жўяклари мураккаб, ва 30 м, жўяклари тўғри чизиқлиларига яқин чўзилган бўлса, камарлар жўякларидаги пикетлар оралиғидаги масофа 20 м ортиқ эмас; 1:2000 масштабли съёмкада тегишлинча 30 ва 40 м ортиқ эмас, жўяклари катта масофада тўғри чизиқли бўлса - 50 м қилиб қабул қилинади. Очиқ жинслар ағдармалари 1:5000 масштабда съёмка қилинганда, пикетлар оралиғидаги масофа 100 м ортиқ эмас; портлатилган жинслар юзалари съёмка қилинганда 1:1000 - 10 м масштабда, 1:2000 - 20 м масштабда қабул қилинади. 111. Маркшейдерлик съёмкаси назорат қилинганда, камарлар жўякларида тўпланган пикетлар кон қазилмаларининг планидаги жўяклари ҳолатидан оғишлари, оғишларнинг тасодифий хусусиятида 1 мм ортиқ бўлмаслигига йўл қўйилади. 15тадан кам бўлмаган назорат пикетлари ва ушбу жўякнинг ўртача қиймати бўйича ҳисобланган, жўягиининг ўртача белгиси ўртасидаги тафовут 0,4 м ортиқ бўлмаслигига русхат этилади. 112. Съёмка қилиш даврийлиги ишлаб чиқариш заруратидан келиб чиққан ҳолда, бироқ уч ойда камида бир марта, умумий тарқалган фойдали қазилмаларни қазиб олиш ҳоллари учун эса – камида олти ойда бир марта қилиб белгиланади. Агар съёмка қилиш экскавация ва тоғ массасини ташиш учун ҳақ тўлаш мақсадида чуқурчанинг ҳажмларини аниқлаш учун назарда тутилган бўлса, у ҳолда камида ҳар ойда бир марта бажарилади. 113. Карьерлар ер ости дренажларини съёмка қилиш, очиқ кон қазилмаларини съёмка қилиш масштаблари бўйича бажарилади. 114. Аэрофотограмметрик съёмка қилиш кон қазилмалари, очиқ усулда қазиб олинадиган ағдармалар ва фойдали қазилмалар омборлари планларини тузиш, карьернинг рақамли моделини тузиш ва тўлдириш учун қўлланилади. Аэрофотосъёмка қилиш материаллари, шунингдек карьернинг ва унга туташ ҳудудларнинг фотопланлари ва фотосхемаларини тузиш ва тўлдириш учун, карьернинг съёмка қилиш тармоғининг координатлари ва баландлигини аниқлаш учун қўлланилади. 115. Маркшейдерлик ҳужжатларини тузиш учун аэрофотосъёмка, қуйидаги талабларга риоя қилинган ҳолда, йирик масштабли аэрофототопографик съёмка учун мўлжалланган аэрофотоаппаратлар ёрдамида бажарилади: съёмкаларни берилган бўйлама тўсиш - 60 ёки 80%; съёмкаларнинг қиялик бурчаклари - 4°гача; парвоз баландлигининг бир йўналиш доирасида ўзгариши - 50 м ортиқ эмас; расмли съёмка қилишда ҳисобли линиявий мойлашнинг катталиги - 0,05 мм ортиқ эмас. 116. Кон қазилмаларини 1:1000 масштабда съёмка қилинганда ва чуқур ҳажмини назоратли аниқлаш учун икки йил ва ундан узоқ давр учун съёмка қилинганда, 1:15000 – кон қазилмалари 1:2000 маштабда съёмка қилинганда, 1:5000 – фойдали қазилма 19 омборлари съёмка қилинганда, 1:25000 – очиқ жинсларнинг ташқи ағдармалари съёмка қилинганда - расмга олиш масштаблари 1:10000 майда қилмасдан қабул қилинади. 117. Кон қазилмалари планларини тузиш учун, 60% берилган бўйлама қопламага эга бўлган планни тузишдан аввал бевосита аэрофильмдан қирқиб олинган негативларда ёки шишадаги диапозитивлардан фойдаланилади. Фойдаланиладиган аэронегативлар, улардан тайёрланган шишадаги диапозитивлар ва контакт излари бутун майдони бўйлаб шиддатли ва яхшилаб ишлов берилган съёмкаланишга эга бўлади. 118. Чуқурлиги 200 метргача бўлган карьерлар ҳар ойда съёмка қилинганда, ҳар бир стереожуфтлик, унинг бурчакларида жойлашган тўртта планли-баландлик нуқталари билан таъминланади; чуқурлиги 200 метрдан ортиқ бўлган карьерлар ҳар ойда съёмка қилинганда, шунингдек узоқ давр учун чуқурлик ҳажмларини назоратли аниқлаш мақсадида бажариладиган съёмкаларда, карьер тубида баландлик таянч нуқтасининг мавжудлиги таъминланади. Планли ва планли-баландлик таянч нуқталари эса русумланади. 119. Ўхшаш фотограмметрик ускуналарининг асбобли аниқлиги 0,2 мм ортиқ эмас ва баландлиги учун 01% Н, бунда Н – ускунадаги лойиҳалаш баландлиги, съёмка текислигидаги ўртача квадратик хатоликка эга моделлар нуқталарининг координатларини аниқлаш таъминланган бўлиши керак. Съёмкаларга ишлов бериш учун фойдаланиладиган ускуналар, агар уларнинг асбобли аниқлиги кўрсатилган талабларга жавоб бермаса, фойдаланиш бўйича Йўриқномага биноан текширилади ва мослаштирилади. 120. Расмга олиш грамметрик моделининг тузилиши ва геодезик мўлжал олиниши, қуйидаги талабларга риоя қилинган ҳолда бажарилади: Съёмкани ушлаб турадиган кассеталардаги диапозитивлар (негативлар) марказлаштирилганда, координатли белгилар съёмкаларининг съёмка ушлаб тургичнинг хатарлари билан мувофиқсизлиги 0,1 мм ортиқ бўлмаслигига йўл қўйилади; Таҳлилий ва рақамли фотограмметрик иш станцияларида съёмкаларнинг ички мўлжали олингандан сўнг, координатли белгилар съёмкалари координатларининг номувофиқликлари 0,02 мм ортиқ бўлмаслигига йўл қўйилади; Съёмкалар ўзаро мўлжалга олинганидан сўнг, модел нуқталаридаги рухсат этилган қолдиқ параллакслар ускуна ўлчов русумининг ярмидан ортиқ бўлмаслиги мумкин; Моделни ташқи мўлжалга олиш тўрттадан кам бўлмаган таянч нуқталари бўйича бажарилади, улардаги рухсат этилган номувофиқликлар бир белгили бўлиши ва планда 0,4 мм ошиб кетмаслиги, баландлиги бўйича эса – расмга олиш баландлигидан 0,03% ошиб кетмаслиги керак. 121. Фотограмметрик жиҳознинг техник имкониятларига қараб, камарлар жўякларининг ҳолати, фотограмметрик моделига кўриниб турадиган ускунанинг ўлчов русуми узлуксиз олиб борилганда ёки алоҳида пикетлар тўплами билан қайд этилади. Сўнгги ҳолатда жўякдаги ёки портлаган жинслар юзасидаги қўшимча линиялардаги пикетларнинг сони 15тадан кам бўлмаган ҳолда қабул қилинади. Агар камарларнинг қияликлари мураккаб шаклга эга бўлса, унда жўяклардан ташқари горизонталлар (тахминан қияликнинг ўртасидан) ўтказилади ёки тўкилма чегаралари киритилади. Жўяклар ва тўкилмалар контурларида ўзига хос нуқталарда пикетлар тўпланади. 20 Портлатилган жинсларнинг юзаси ҳар 2,5-5,0 м оралаб ва горизонталлар ёки пикетлар билан съёмка қилинади. Пикетларнинг баландликлари ҳар бир дециметригача яхлитланади. Камарлар жўякларидаги пикетлар орасидаги ёки портлатилган жинслар юзасидаги масофа, мазкур Йўриқноманинг 89-банди билан белгиланган қийматларга тенг қийматларда қабул қилинади. 122. Аэрофотоматериалларга ишлов бериш натижасида карьернинг уч ўлчамли модели яратилади (тўлдирилади), унинг асосида эса график маркшейдерлик ҳужжати тузилади, чиқариб олинган тоғ жинсларининг ҳажмлари ҳисобланади, бошқа амалий масалалар ечилади. 123. Ер усти стереофотограмметрик съёмкаси мустақил ёки тахеометрик съёмка билан биргаликда қўлланилади. 124. Съёмка 100-300 мм фокус масофали фотокамералар билан бажарилади. Олислик планининг жойлашиши тегишлинча 300, 200 ва 100 мм фокус масофали фотокамералардан фойдаланган ҳолда 4, 3 ва 1,5 км ортиқ бўлмасдан қабул қилинади. Расмга олиш базисининг узунлиги ҳисоблаш орқали аниқланади. Базис икки марта ўлчанади, ўлчовлар оралиғидаги рухсат этилган тафовут унинг узунлигидан 1:2000 ортиқ бўлиши мумкин эмас. 125. Узоқ план масофаси 2 км ортиқ бўлмаганда ва 200-300 мм фокус масофали фотокамерадан фойдаланилганда съёмка қилишнинг нормал ва тенг оғиштирилган турлари назарда тутилади. 2 км ортиқ масофада, шунингдек 100 мм фокус масофали камерада съёмка қилинганда, фақат нормал турдаги съёмкадан фойдаланилади. 126. Ер усти стереофотограмметрик съёмкаси материалларига ишлов бериш учун, ўхшаш фотограмметрик ускуналардан, шунингдек рақамли ва таҳлилий фойдаланиш учун фотограмметрик ишчи станциялардан фойдаланишга йўл қўйилади. Ўхшаш фотограмметрик ускуналардан фойдаланилганда ўзгартиришларни автоматик тарзда рўйхатдан ўтказиш ва уларга кейинчалик таҳлилий ишлов бериш учун компьютер технологиялари ёрдамида уларнинг бириктирилишини бажариш тавсия этилади. 127. Фотограмметрик моделни тузатиш учун ҳар бир стереожуфтлик узоқ планда учта таянч нуқталар билан таъминланади: уларнинг бири ўртада, бошқа иккитаси эса – стереожуфтликнинг четларида жойлаштирилади. 128. Таянч нуқталари ва базис чап нуқтасининг координатлари ва баландликлари съёмка қилиш тармоғи пунктлари каби аниқланади. Қўшимча базисдан олинган фотограмметрик моделни тузатиш учун зарур бўлган таянч нуқталарини, асосий стереожуфтлик бўйича қурилган модел тузатилгандан сўнг пикетлар каби аниқлашга йўл қўйилади. 129. Моделни тузатиш, таянч нуқталаридаги номувофиқликларни бартараф этиш орқали бажарилади. Номувофиқликлар H баландлиги бўйича ва Y Download 0.98 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|