Узбекистон республикаси халк таълими вазирлиги у. Файзиева, Д. Назарова, Ф. Цодирова


Download 7.62 Mb.
Pdf ko'rish
bet84/143
Sana30.10.2023
Hajmi7.62 Mb.
#1734276
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   143
Иккинчи босцичда -
талаффуз устида иш олиб борилади 
ва укувчиларда муайян малакалар шакллангач, атрофдагилар 
нуткини бармоклар, юз, лаб харакати ёрдамида кабул килишга 
ургатиш ишлари бошланади. Бу даврда укувчилар дактил- 
огзаки мулокот оркали мулокот килишни эгаллайдилар.
Ушбу даврда укувчилар нуткий мулокотни эгаллайдилар, 
сузлашув нутк оркали мулокот килишга тайёрланадилар. Бу 
даврда укувчиларнинг сузни дактил-огзаки равишда укиб. ёзиш 
ва огзаки равишда айтиш имкониятига эга булишлари кузда 
тутилади. Шунингдек бу даврда расмга караб мос сузни кесма 
харфлардап тузиш, босма харфларда ва 1-синфнинг охирида 
ёзма харфларда ёзишга ургатиш ишлари амалга оширилади. 
Укувчиларнинг ёзув малакаларини шакллантириш, чиройли 
ёзишга ургатиш буйича махсус машгулотлар утказилади.
Кар ва заиф эшитувчи болаларда чиройли ёзув малака­
ларини шакллантириш буйича топшириклар тизими У.Файзиева 
тамонидан ишлаб чикилган ва амалиётга тадбик этилган. Ушбу
186


давр вазифасига кура, укувчилар атрофдагилар нуткини 
тушунишга ургатилиши кузда тутилади.
Бу давр сузловчининг нуткини куриб-эшитиб кабул 
килиш, уз фикрини дактил назоратида огзаки талаффуз оркали 
ифодалашга ургатиш даври хисобланади.
Учинчи босцичда
огзаки ва ёзма нутк етакчилик килиб, 
умумий нуткий харакат (огзаки-дактил, графика) тизими 
урнатилди ва бу тизим асосида ёзма нутк-ёзув малакалари 
амалга оширилди, яъни укувчилар уз фикрини ёзма равишда 
ифодалаш буйича топширикларга тайёрландилар. Укувчиларда 
ижодий матн тузиш ва уни ёзиб ифодалаш куникмалари таркиб 
топади. Ушбу давр нуткий ахборотни огзаки ёки ёзма кабул 
килиш ва узатиш
эркин мулокотга киришиш
даври булиб 
хисобланади.
Бу боскичлар бир-биридан катьий чегараланмаган, узаро 
боглик жараёнлардир, чунки мазкур жараёнда хали дактил нутк 
мустахкамланмаган холда, огзаки нутк (талаффуз) устида иш 
бошланади. Ёзма нуткка укигиш эса, огзаки нутк устидаги иш 
кетидан бошланади. Сузни дактиллаб, унинг таркибини тузиш
хавода бармок харакатлари билан ифодалаш эса уз мазмунига 
кура, ёзма нутк куникмаларини мужассам этади.
У. Файзиеванинг кар болалар мактабларининг тайёрлов, 
1,2-синфлари учун «Нутк устириш» дарслигида укувчиларнинг 
амалий фаолияти асосида сузлашув нуткини шакллантиришни 
кузда тутувчи машклар тизими мавжуд. Унда укувчиларнинг 
синфдан ташкари пайтларда ва мустакил равишда уз нуткини 
назорат килишлари кузда тутилган. Бу билан укувчилар 3- 
боскич вазифалари учун тайёр буладилар.
Учинчи
боскичда укувчиларда уз фикрини огзаки, ёзма 
шаклда етказиш малакаларини шакллантириш вазифаси куйи- 
лади.
Кар ва заиф эшитувчи бошлангич синф укувчиларининг 
сузлашув нуткини шакллантиришда нуткнинг турли шакллари 
ва воситаларидан фойдаланиш жараёни мухим урин тутади.

Download 7.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling