Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги самарканд давлат чет тиллар институти м. Махмудова, У. Отавалиева


Download 0.68 Mb.
bet3/15
Sana09.01.2023
Hajmi0.68 Mb.
#1085755
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
ttex

\J Т Т К \J \J
курсатади. У узини хотиржам, жиддий, урни келганда эса болаларнинг ёшига мос равишда узини хушчакчак тута билса, тарбияланувчиларга таъсири талаб даражасида булади.

  1. Эмоционал холатни бошкариш.

Эндигина иш бошлаётган педагог биринчи марта узини жуда ишончсиз сезади. Нутки узук-юлук, пала-партиш булиб, узини
и и \J \J р /" и и
йукотиб куйиши мумкин. Буларнинг барчаси укитувчидан булажак максад олдида узини рухий, жихатдан тайёрлашни мулокот пайтида уз эмоционал холатини бошкара билишни талаб этади.



Айрим холларда укитувчи уз-узини бошкариш кобилиятини аниклаши учун куйидаги тестлардан фойдаланиши хам мумкин, яъни («ха» ёки «йук» сузлари билан эмоционал холатингизга тегишли булган саволларга жавоб беринг):


Хар доим хотиржам, токатлимисиз?
Сизнинг соглигингиз хар доим тузукми?
Дарс пайтида диккатингиз бузилмайдими?
Сиз уз хис-хаяжонингизни бошкара оласизми?
Сиз уз уртокларингиз ва якинларингизга нисбатан диккат- эътиборли ва мехрибонмисиз?
Сиз урганиш керак булган материалларни енгил узлаштира оласизми?
Сизда салбий одатлар борми?
Сиз кайсидир вазиятда «Узимни нотури тутдим» деб афсусланасизми?
«Ха» ёки «Йук» жавобларини хжоблаб, хулоса чикариш мумкин. Агарда барча жавоблар ижобий булса, вазминлик, уз- узини бошкара билиш ёки узига тугри бахо беришни курсатади. Агар барча жавоблар ёки айримлари салбий жавобга тугри келса, бу-кишининг нотинчлиги, узига ишончсизлиги ва узига танкидий карамаслигидан далолат беради. Аралаш жавоблар («ха» хам
U U \ ^ У ^ С/ Л U
«йук» хам) уз нуксонларини кура билишни курсатади, бу эса уз- узи томон биринчи кадам булиб хисобланади.
Уз-узини бошкариш сифатида эса куйдагиларни келтириш мумкин:

  • Яхшилик, мехрибонлик, оптимизмни тарбиялаш;

  • Уз хулк-атворини назорат килиш (мушак зурикиши, харакат тезлиги, нутк, нафас олиш).

  • Фаолиятда дам олиш (мехнат, мусика, китобхонлик, юмор, имитацион уйинлар).

Навбатдаги усуллар организмнинг фаолиятини назорат килишга асосланади.
Бунда хусусий кайгуришларини сездирмаслик керак. Бунинг учун ташки таъсир зарур булади. Бунда назоратни нимага каратиш лозим? Албатта, мимика, мускуллар, нутк темпи, нафас олишини муътадиллаштириш лозим булади.
Жисмоний ва рухий жихатдан асабларни бушаштириш учун аутоген машклар (рухий жихатдан уз-узини бошкариш) узига хос психофизик, гимнастик машклар булажак укувчи учун нафас олиш ва нутк охангини тарбиялашда хизмат килувчи машклар каторидан
U Тч С/ KS KS С/
жой олмоги керак. Рухий уз-узини бошкариш уз таркибига релаксатсис (бушашув холати) ва касбий зарур булган сифатларни эгаллаш учун уз-узини ишонтириш формулаларини камраб олади. Бунинг учун махсус формулалар ёрдамида огирлик ва иссиклик сезгисини организм аъзолари-кул, оёкда хосил килиш, мускулларни бушаштириш, тинчлантиришни машк килиш мумкин. Шундан сунг, куйидаги формула асосида тубандагиларни ичида айтиб, уз-узини фаолиятга сафарбар этиш мумкин.

«Мен хотиржамман. Дарсни яхши утаяпман. Талабалар яхши тинглашаяпти. Узимни эркин хис этаяпман. Мен дарсга яхши тайёрланганман. Дарс кизикарли утади. Менинг дарсимга талабалар кизикишади. Мен узимга ишонаман, кучлиман. Мен узимни яхши тута оламан. Рухиятим яхши. Укитиш кандай яхши- я! Талабалар мени хурмат килишади, тинглашади ва менинг талабларимни ижро этишади. Укитувчилик касби менга ёкади. Мен - укшувчиман!» Бундай аутотренинг машкларининг самараси катта булади.


Бирок педагогик фаолиятнинг бошида руй берадиган кийинчиликларни енгиб олиш учун катта бардош, ирода, сабр- токат талаб этилишини ёддан чикармаслик зарур.

  1. Пантомимика

Гавда, кул ва оёк, куз, имо-ишора каби харакатларга пантомимика дейилади. Пантомимикадан мохир педагоглар уз фикрларининг асосий урнини таъкидлаш, образ яратиш максадида фойдаланадилар.
Укитувчи дарс пайтида укувчилар олдида тугри туриш малакасини эгаллаши керак (оёк оралиги 12-15 см. бир оёк бироз олдинга ташланганлиги билан ажралиб туриши керак). Унинг барча харакатлари оддий ва табиий булиши лозим.


Гавдани тутиш эстетикаси салбий одатлардан холи булишни талаб этади: орка-олдга томон чайкалиш, бир оёкдан иккинчисига огирликни ташлаш, стул суянчигини тутиш, кулда дарсга алокасиз буюмларни айлантириш, бош кашлаш, димок кириш, кулок ёки тиш ковлаш ва хоказолар.
Укитувчининг имо-ишоралари аник, тушунарли, маъноли булмоги керак.
Имо-ишоралар тасвирий ва психологик турларга булинади.
r-pl и 1 и и
Тасвирий ишоралар фикр йуналишини тасаввур этишни чизиб бериш учун хизмат килади. Энг мухими, психологик тестлар булиб, улар хис-хаяжон турларини

ифодалашга хизмат килади.


Масалан, укитувчи тури жавобдан мамнунлигини бошини уч маротаба пастга эгиш оркали, жавобдан коникмаганлигини эса бошини икки томонга «сарак-сарак» килиб чайкаш оркали ифодалаши мумкин. Шуни таъкидлаш жоизки, ишоралар айтилмокчи булан фикр тугрисида олдиндан огох этиш учун ишлатилади.

Download 0.68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling