Va oliy nerv faoliyati
Download 5.86 Mb. Pdf ko'rish
|
YOSH FIZIOLOGIYASI, GEGIYENASI
|
Sezgilarning
shakllanishida talamusning ishtiroki. Talamus sezgilarning kelib chiqishida qatnashadi, chunki u turli retseptorlarlar ta`sirlanganda kelib chiquvchi impul‘slarni katta yarim sharlar po‗stlog‗iga o‗tkazishdan tashqari, olingan axborot talamus yadrolarida qayta ishlanadi, shuning natijasida sezgilar harakteri o‗zgaradi. Ko‗pgina tadqiqotchilar (G. Ged va boshqalar)ning fikricha, talamus og‗riq sezuvchanlikning oliy markazidir. Bu fikr quyidagi dalillarga asoslanadi. Odamdagi neyroxirurgiya operatsiyalarida bosh miya katta yarim sharlar po‗stlog‗ining turli qismlariga bevosita ta`sir etilsa, og‗riq hissi juda kamdan- kam paydo bo‗ladi. Ta`sir etuvchi elektrodlar talamusga qo‗yilganda esa, ro‗yrost og‗riq reaktsiyalari va sezgilar ro‗y beradi. Shunga ko‗ra, talamusning 240 ba`zi bir kasalliklarida azobli og‗riq sezgilari paydo bo‗lishini nevropatolog- davolovchilar qadimdayoq payqashgan. Salgina ta`sirot teriga tegish, bo‗lgani salgina bosish, tovush yoki yorug‗lik ta`siri bunday bemorlarni og‗ir og‗riq tutishiga sabab bo‗ladi. Ba`zan esa talamus ta‘sirlanganda og‗riq sezgilarini idrok etish buziladi, analgeziya ro‗y beradi. Bunda og‗rituvchi ta`sirotlar og‗riq sezgilarini yuzaga chiqarmaydi. Nixoyat, organizmning odatda og‗riq xissi bilan davom etadigan tipik reaktsiyalarni hayvonlar ustidagi tajribada katta yarim sharlar po‗stlog‗ini olib tashlagandan keyin (talamus hayvonlarda) yuzaga chiqarish mumkin. Miya stvolining retikulyar formatsiyasi og‗riq reaksiyalarining kelib chiqishida muhim rol o‗ynashi so‗nggi vaqtdagi tadqiqotlarda aniqlandi. Ba`zi narkotik moddalar, masalan barbito‗ratlarni kiritish yo‗li bilan retikulyar formatsiya ishdan chiqarilganda va, shu tariqa, bosh miya yarim sharlar po‗stlog‗igа retikulyar formatsiyaning ko‗tariluvchi, aktivlashtiruvchi ta`siri to‗xtatib qo‗yilganda og‗riq reaktsiyalari susayadi. Ammo, keltirilgan faktlarning hammasi og‗riq sezgilarining shakllanishida katta yarim sharlar po‗stlog‗ining ishtirok etishini to‗la inkor etolmaydi. Miya po‗stlog‗ining ahamiyati shu bilan isbot etiladiki, o‗qituvchi ta`sirotlarda sensor zonalarda yuzaga chiqarilgan potentsiallar qayd qilinadi, binobarin, og‗riq retseptorlarlaridan miya po‗stlog‗iga impulslar yetib boradi. Og‗riq sezgilari ishontirish yo‗li bilan susaytirilishi mumkin (tug‗ruqni og‗riqsizlantirishda shu faktdan foydalaniladi). Miya po‗stlog‗ining sensor zonalari zararlanganda og‗rituvchi ta`sir berilgan joyni aniq bilib bo‗lmaydi. Download 5.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|