Вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Эссе учун саволлар намунаси. 
1) 1980 йилдан 1995 йилгача ишловчилар сони ўсди. Уларнинг уй 
юмушларига сарфлайдиган вақтлари ҳафтасига 100 соатдан 50 соатгача 
қисқарди. Сотиб олинадиган «хом» озиқ - овқатлар: ёғ, ун, хамиртуруш, 
гуруч кабиларни сотиб олиш камайди. Тайёр озиқ-овқатларнинг: нон, ярим 
фабрикатлар (пиширишга тайёр), консерваланган мевалар кабиларни сотиб 
олиш миқдори кўпайди. Ана У маҳсулотларни сотиб олиш динамикасини 
муқобил (альтернатив) қиммат нуқтаи назаридан тушунтиринг. 
2) Айрим кишилар кундалик эҳтиёж моллари: озиқ-овқат, кийим-
кечак, уй-жой кабиларнинг нархини паст даражада ушлаб туриш керак, 
деган фикрни билдиришади. Баҳолар устидан назорат ва рағбатлантириш 
концепциясида 
фойдаланиб, 
биринчи 
даражали 
кундалик 
эҳтиёж 
молларининг нархини бозор нархидан паст белгиланиши қандай оқибатга 
олиб келишини тушунтиринг. 
3) Японияда асосий озиқ–овқат маҳсулоти, бу – гуруч. Япония 
ҳукумати ўз ишлаб чиқарувчиларини ҳимоя қилиш мақсадида бошқа 
мамлакатлардан гуруч импорт қилишни чеклади. 1993 йили об-ҳавонинг 
ноқулай келиши сабабли Японияда шоли етиштиришга катта талофот етди. 
Об-ҳавонинг ёмон келиши қандай окибатга олиб келишини олдиндан 
тахмин қилинг. 
Кейинги йилларда Япон гуручининг а) таклифини; б) нархини 
ўзгаришини кўрсатинг. Сабабларини изоҳланг. 
Эссснинг афзалликлари ва камчиликлари. 
Эссе кўпроқ фикрлашнинг, билим мазмунининг юқори (осқичига хос. 
У талабаларнинг ёзма нутқ кўникмаларини ҳосил (илиш нақадар аҳамиятга 
эга эканлигини кўрсатадиган муҳим усул ҳисобланади. Уни тузиш 
нисбатан 
осон, 
ҳамда 
талабалар 
юмонидан 
таваккал 
жавоблар 
танланишига йўл қўймайди. Асосий камчилиги: а) уларни баҳолаш 
қийинлиги; 
б) уларни ўқиш, таҳлил қилиш, баҳолаш узоқ вақт кетиши. Бундан 
ташқари талабалар қониқарли баҳо олиш учун кўпинча ёзма ишларда олиб 
қочишга ҳаракат қилади ёки ноаниқ «туман» жавоб ёзишлари мумкин. 
Бундан ташқари тестлар кўп саволни қамраса, эсседа бир неча савол 
қўйилади. Сабаби, уларда жавоб ёзиш кўп вақт талаб қилади. 
Шунинг учун талабалар билимини синаш доираси кенгаяди. Ундан 
ташқари фикр доираси кенг талаба мувофиқ равишда ёзма нутқда фикрини 
ёзма баён қилишга нўноқлиги сабабли, ўзини бор билимини намойиш қила 
олмаслиги мумкин. 
Ёзма иш ёзишдаги энг катта камчилик талабаларни кўчирмачиликка 
мойиллигидир. Шунинг учун эссе саволларини иложи борича ҳар бир 

---

65 
талаба учун алоҳида бериш ёки талабаларни ёзма ишлари бир хил 
бўладиган бўлса, кўчирган талаба ҳам кўчиртирган талаба ҳам баллдан 
маҳрум 
бўлишини 
уқтириш 
керак. 
Унинг 
натижаси 
муҳокама 
қилинаётганда оригинал фикр талабаларга қўшимча балл қўйиш керак.