Vi-bob. Korxonaning mehnat resurslari

Inson resurslari -sifat jihatidan muayyan bilim, malaka va ko’nikmalarga ega 
bo’lganmamlakat aholisining bir qismidir. Ularning bunday sifatlari qatoriga inson 
resurslarining ijtimoiy foydali mehnatga qodirligi ham kiradi. Bevosita ana shu jihat 
ularni mehnat resurslariga ham aylantiradi. 
“Inson omili” tushunchasi mehnat jarayonida yollanma xodimga texnokratik 
yondashuvga asoslangan XX asrning ikkinchi yarmida paydo bo’lgan ushbu 
muammo bugungi kunda ham dolzarb hisoblanadi. Yollanma xodimning o’z mehnat 
faoliyatidan qoniqmasligining ortib borayotganligidan kadrlar qo’nimsizligi, ishga 
kelmaslik yoki kech qolish va boshqa salbiy holatlar dalolat beradi. Bu esa mehnat 
unumdorligi va ishlab chiqarishning boshqa sifat ko’rsatkichlariga salbiy ta’sir 
ko’rsatishi bilan bir qatorda xodimning ijodiy o’sishiga ham halaqit beradi. 
Bozor iqtisodiyoti amaliyotida agar korxonaning tashkiliy madaniyati personal 
uchun jozibador, demak safarbar etuvchi omil bo’lmasa, rahbariyatda moddiy 
rag’batlantirishdan tashqari qo’llashi mumkin bo’lgan faqat majburlovchi vositalar 
– jazolash, buyruq berish va boshqa ma’muriy choralar qoladi. Bugungi kunda esa 
boshqaruvning bunday ma’muriy usullari orqali ko’zlangan maqsadga erishib 
bo’lmasligi allaqachon isbotlangan. 
Shu bilan birga rag’batlantiruvchi yagona omil sifatida puldan foydalanish 
inson kapitalining ish haqi miqdori yuqori bo’lgan ishlab chiqarishlar (shu jumladan, 
chet el kompaniya va firmalari) tomon yo’naltirilishigasabab bo’ladi. Buning 
oqibatida an’anaviy ishlab chiqarishlar o’zlarining eng qimmatli aktivlari – yuqori 
malakali mutaxassislaridan mahrum bo’ladi. Mazkur korxonalarda saqlanib qolgan 
personal esa aksariyat holatlarda samarali mehnat faoliyatini amalga oshirishga ham, 
innovatsiyalarni ishlab chiqarishga joriy etishga ham qodir bo’lmay qoladi. 
Korxonada foydalaniladigan resurslarning tarkibi tasodifiy emas, u mahsulotga, 
korxona ustaviga binoan olib boradigan ishlariga to’g'ri keladi. Binobarin, ishlab 
chiqarilgan mahsulotlar turlari, bajarilgan ishlar va xizmatlar korxonaning maqsadi 
va ta'sis hujjatlari bilan tartibga solinadi. 
Faoliyat doirasi tartibga solinmagan, ular ishlab chiqarish dasturini 
rejalashtirish orqali bozor talabiga va mavjud resurslarga qarab mustaqil ravishda 
o’rnatiladi. 
Ishlab chiqarish resurslarining o’zaro ta'siri ishlab chiqarish dasturini bajarish 
jarayonida sodir bo’ladi, qachonki jonli va moddiy mehnat yordamida mehnat 
ob'ektlari tayyor mahsulotlar, xizmatlar, ya'ni tovarlarga aylantirilsa. 
Resurslarga sarmoya qilingan kapital harakati ayirboshlash jarayonida, ishlab 
chiqaruvchi bozorga mahsulotni taklif qilganda va xaridor uni tanlab to’laydi. 
Shuning uchun bozor bu harakat mexanizmi, barcha resurslarning muomalasi. 
Barcha ishlab chiqarilgan tovarlarni sotish uchun ular bozorda iste'molchilar talabi 

---

va tovarlarni xaridorga targ'ib qilish bo’yicha marketing (ingliz tilidan - bozor) deb 
nomlangan aniq faoliyat bo’yicha tadqiqotlar olib boradilar. 
Marketingni potentsial xaridorlarning talabi, istaklari va talablarini o’rganishga 
asoslangan, xaridorga kerak bo’lgan narsani ishlab chiqarishga imkon beradigan, 
ishlab chiqarilgan narsani sotishga imkon beradigan ishlab chiqarishni boshqarish 
jarayoni sifatida qarash mumkin. Marketingda faoliyatning to’rtta asosiy jihatlari 
mavjud:
1) xaridor ehtiyojlarini qondiradigan mahsulotni ishlab chiqish va yaratish; 
2) tovarlarni potentsial xaridor uchun qulay joyga etkazib berish (yarmarka, 
ko’rgazma, birja, ulgurji ombor, chakana savdo do’koni va boshqalar); 
3) mahsulotni reklama qilish orqali mahsulotni sifati, uni sotishdan oldin tayyorlash, 
sotishdan keyingi xizmat ko’rsatish, kafolatli xizmat ko’rsatish va boshqalar 
jihatidan jozibadorligi to’g'risida ma'lumot beradigan savdo agentlarining sa'y-
harakatlari bilan reklama qilish; 
4) tovarlarga maqbul va to’g'ri narxni belgilash.