Xalqaro valyuta-kredit va moliya bozorlari

Asosiy tushunchalar

Jahon moliya bozori — mamlakatlar o‘rtasida kapital resurslarini jam lash va taqsimlashni

ta’minlab beruvchi bozor munosabatlari yig‘indisi.

Xalqaro ssuda kapitali bozori — bo‘sh turgan pul kapitallarning to‘planishi

va mamlakatlar o‘rtasida qayta taqsimlanishi bo‘yicha munosabatlar majmuasi.

521

VIII BO'LIM. OCHIQ IQTISODIYOT

Pul bozori — xalqaro savdoga xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq qisqa muddatli

operatsiyalar bozori.

Kapitallar bozori — uzoq muddatli operatsiyalar bozori.

Derivativlar — biror-bir moliyaviy dastakning hosilaviy shakli hisoblanadi.

Offshor — kredit tashkilotlari (milliy va xorijiy) norezidentlar bilan chet el

valyutasida operatsiyalarni amalga oshiruvchi jahon moliya markazi.

Xedjerlar — valyuta kurslarining kelgusida salbiy tomonga o‘zgarishidan ko‘-

riladigan moliyaviy zararning oldini olish bilan shug‘ullanuvchi ishtirokchilar.

Spekulyantlar — moliyaviy instrumentlarning kurslaridagi farq hisobiga foyda

olishni ko‘zlagan ishtirokchilar.

Treyderlar — moliyaviy instrumentlarning kurslari o‘zgarishidan foydalangan

holda bir yoki bir nechta shartnomalar asosida foyda olishni ko‘zlagan jahon

moliya bozori ishtirokchilari.

Arbitrajchilar — bir vaqtning o‘zida turli bozorlarda, turli narxlar asosida

moliyaviy resursni sotib olish va sotish orqali foyda ko‘radigan jahon moliya bozori

ishtirokchilari.

Xususiy investorlar — moliyaviy instrumentlar bilan operatsiyalarni amalga

oshiruvchi jismoniy shaxslar.

Institutsional investorlar — jamoaviy investitsiyalash bilan shug‘ullanuvchi

moliya institutlari guruhi.

«Moliyaviy chuqurlik» — iqtisodiy o‘sish sur’atlari va iqtisodiyotning pul

resurslari bilan to‘yinganligi, moliya, pul-kredit tizimlarining murakkabligi va keng

tarmoqliligi o‘rtasidagi bog‘liqlik.

Makrodarajada «moliyaviy chuqurlik» — moliyaviy bozor kapitallashish

darajasining (qarz yukining monetizatsiya darajasi) yalpi ichki mahsulotga nisbati.

Mikrodarajada «moliyaviy chuqurlik» — kompaniyaning bozordagi kapitallashish

darajasining kompaniya kapitaliga nisbati.

Nazorat savollari

1. Jahon moliya bozori nima va u operatsiyalar obyektiga ko‘ra qanday segmentlarga

ajratiladi?

2. Jahon bozorlari tashkiliy jihatdan qanday turlarga ajratiladi?

3. Jahon moliya bozorining institutsional tarkibi qanday?

4. Jahon moliya bozorining ishtirokchilari qaysi mezonlarga ko‘ra guruhlanadi?

5. Jahon moliya bozorining tarkibi qanday va rivojlanish xususiyatlari nimalardan

iborat?

6. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining vujudga kelish sabablari nimalardan iborat?

7. Xalqaro ssuda kapitali bozori deganda nima tushuniladi. U o‘z ichiga qaysi

bozorlarni oladi?

8. 0 ‘zbekistonning xalqaro moliya munosabatlariga integratsiyalashuv xususiyatlari

nimalardan iborat?

522