Xill tenglamasi uchun teskari masalalar va ularning tatbiqlari
Download 1.14 Mb. Pdf ko'rish
|
xill tenglamasi uchun teskari ma
n+2
¶ (3.4.21) asimptotik yoyilma kelib chiqadi. Bu yerda p = £ n−1 2 ¤ , C 1 , C 3 , . . . , C 2p+1 o‘zgarmas sonlar bo‘lib, ular a 1 , a 3 , . . . , a 2 [ n 2 ] +1 larga bog‘liq bo‘ladi. C n+1 (k) 164 esa quyidagi C n+1 (k) = ( a n+1 −Re˜ θ n (k) (−1) m 2 n+1 π , n = 2m, Im˜ θ n (k) (−1) m+1 2 n+1 π , n = 2m + 1, (3.4.22) tenglikdan aniqlanadi, bunda Re˜ θ n (k) = (−1) n π R 0 q (n) (s) cos 2ksds, Im˜ θ n (k) = (−1) n π R 0 q (n) (s) sin 2ksds. (3.4.23) Endi, siljigan argumentli −y 00 + q(x + t)y = λ 2 y, q (i) (0) = q (j) (π), j = 1, n − 1, q (n) (x) ∈ L 1 (0, π), 0 ≤ x, t ≤ π (3.4.24) Xill tenglamasi uchun y(0) = 0, y(π) = 0 (3.3.24 0 ) Dirixle chegaraviy masalasini qaraylik. U holda (3.4.24)+(3.4.24‘) chegaraviy masalaning λ 2 k = ξ k (t) xos qiymatlari ham o‘z navbatida t parametrga bog‘liq bo‘lib, ξ k (t) ning [λ 2k−1 , λ 2k ] lakunada joylashishi birinchi bobning uchinchi para- grafidan ma’lum. Shu paragrafdagi natija 1.3.1 ga asosan lakuna uzunligi uchun λ 2k − λ 2k−1 = max 0≤t≤π ξ k (t) − min 0≤t≤π ξ k (t) (3.4.25) tenglik o‘rinli. Birinchi bobning uchinchi paragrafidagi mulohazalar asosida (3.4.24)+(3.4.24‘) chegaraviy masalaning λ 2 k = ξ k (t) xos qiymatlari uchun p ξ k (t) = k + C 1 (t) k + C 3 (t) k 3 + ... + C 2p+1 (t) k 2p+1 + C n+1 (k, t) k n+1 + O µ 1 k n+2 ¶ (3.4.26) asimptotikani yozishimiz mumkin. Bu yerda p = £ n−1 2 ¤ . Berilgan q(x) funksiya π davrli bo‘lgani uchun q(x + t) va (3.3.27‘) formula yordamida aniqlangan σ(x + t) funksiyalar ham π davrli bo‘ladi. Shuning uchun, a m (t) = π Z 0 σ m (x + t)dx = π+t Z t σ m (z)dz, da m (t) dt = σ m (π + t) − σ m (t) = 0 tenglik o‘rinli bo‘ladi. Bu esa a m (t) integralning t ga bog‘liq bo‘lmasligini ko‘rsatadi. Bundan esa (3.4.26) asimptotikada qatnashuvchi C 1 (t), C 3 (t), . . . , 165 C 2p+1 (t), p = £ n−1 2 ¤ lar ham t parametrga bog‘liq bo‘lmasligi kelib chiqadi. Shun- day qilib, (3.4.24) va (3.4.24‘) chegaraviy masalaning ξ k (t) xos qiymatlari uchun p ξ k (t) = k + C 1 k + C 3 k 3 + ... + C 2p+1 k 2p+1 + C n+1 (k, t) k n+1 + O µ 1 k n+2 ¶ (3.4.27) asimptotik yoyilma o‘rinli bo‘ladi. Bunda C 1 , C 3 , . . . , C 2p+1 , p = £ n−1 2 ¤ lar sof o‘zgarmas sonlar bo‘lib, C n+1 (k, t) esa t parametrga bog‘liq funksiya bo‘ladi va quyidagi formula yordamida aniqlanadi: C n+1 (k, t) = 1 (−1) m 2 n+1 π · a n+1 − π R 0 q (n) (x + t) cos 2kxdx ¸ , n = 2m, 1 (−1) m 2 n+1 π π R 0 q (n) (x + t) sin 2kxdx, n = 2m + 1. (3.4.28) Bu yerda π Z 0 q (n) (x + t) cos 2kxdx = π+t Z t q (n) (z) cos 2k(z − t)dz = = π Z 0 q (n) (z) cos 2kzdz cos 2kt + π Z 0 q (n) (z) sin 2kzdz sin 2kt = = A k cos 2kt + B k sin 2kt. (3.4.29) π Z 0 q (n) (x + t) sin 2kxdx = B k cos 2kt − A k sin 2kt, A k = π Z 0 q (n) (z) cos 2kzdz, B k = π Z 0 q (n) (z) sin 2kzdz. (3.4.29) tenglikni (3.4.28) tenglikga qo‘yib, C n+1 (k, t) = ( (−1) m 2 n+1 π {a n+1 − A k cos 2kt − B k sin 2kt}, n = 2m, (−1) m+1 2 n+1 π {B k cos 2kt − A k sin 2kt} , n = 2m + 1 (3.4.30) ekanligini topamiz. Shunday qilib, lakunaning γ k = λ 2k − λ 2k−1 = max ξ k (t) − min ξ k (t) uzun- ligini baholash masalasi a cos α + b sin α, 0 ≤ α ≤ 2π ifodaning maksimum va minimumlarini hisoblash masalasiga keltirildi. Shu maqsadda max 0≤t≤π C n+1 (k, t) va 166 min 0≤t≤π C n+1 (k, t) larni topamiz: max 0≤t≤π C n+1 (k, t) = ( 1 2 n+1 π h (−1) m a n+1 + p A 2 k + B 2 k i , n = 2m, 1 2 n+1 π p A 2 k + B 2 k , n = 2m + 1, min 0≤t≤π C n+1 (k, t) = ( 1 2 n+1 π h (−1) m a n+1 − p A 2 k + B 2 k i , n = 2m, − 1 2 n+1 π p A 2 k + B 2 k , n = 2m + 1. Bu tengliklarga ko‘ra max 0≤t≤π C n+1 (k, t) − min 0≤t≤π C n+1 (k, t) = 1 2 n π q A 2 k + B 2 k = 1 2 n π |A k + iB k | (3.4.31) tenglik o‘rinli bo‘ladi. (3.4.24)+(3.4.24‘) Dirixle masalasining ξ k (t) xos qiymatlari λ 2k−1 ≤ ξ k (t) ≤ λ 2k , ya’ni √ λ 2k−1 ≤ p ξ k (t) ≤ √ λ 2k tengsizliklarni qanoatlantirgani uchun quyidagi p λ 2k−1 = k + C 1 k + C 3 k 3 + ... + C 2p+1 k 2p+1 + min 0≤t≤π {C n+1 (k, t)} k n+1 + O µ 1 k n+2 ¶ , p λ 2k = k + C 1 k + C 3 k 3 + ... + C 2p+1 k 2p+1 + max 0≤t≤π {C n+1 (k, t)} k n+1 + O µ 1 k n+2 ¶ asimptotikalar o‘rinli. Bunga ko‘ra p λ 2k − p λ 2k−1 = max C n+1 (k, t) − min C n+1 (k, t) k n+1 + O µ 1 k n+2 ¶ asimptotikani topamiz. Nihoyat, lakuna uzunligi uchun γ k = ¡√ λ 2k − √ λ 2k−1 ¢ ¡√ λ 2k + √ λ 2k−1 ¢ = ½ 1 2 n π ¯ ¯ ¯ ¯ π R 0 q (n) (z)e 2ikz dz ¯ ¯ ¯ ¯ 1 k n+1 + O ¡ 1 k n+2 ¢ ¾ × × © 2k + O ¡ 1 k ¢ª = 1 2 n−1 πk n ¯ ¯ ¯ ¯ π R 0 q (n) (z)e 2ikz dz ¯ ¯ ¯ ¯ + O ¡ 1 k n+1 ¢ formula kelib chiqadi. Bu formulaning n = 0 xususiy holi E.Ch.Titchmarshning [260] monografiyasida va mazkur bobning birinchi paragrafida keltir- ilgan. Yuqoridagi asimptotikani keltirib chiqarishda B.M.Levitan va G.Sh.Guseynovlarning [155] maqolasidan foydalanildi. Lakunalar uzunligini hisoblash jarayonida olingan natijani teorema shaklida bayon qilamiz. Teorema 3.4.1. (B.M.Levitan, G.Sh.Guseynov) Agar q(x) haqiqiy funksiya ushbu q (j) (x) ∈ C[0, π], q (i) (0) = q (j) (π), j = 1, n − 1, 167 q (n) (x) ∈ L 1 (0, π), q (j) (x) = d j dx j q(x) shartlarni qanoatlantirsa, u holda Xill operatori lakunalari uzunliklari γ k uchun quyidagi γ k = 1 2 n−1 πk n ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ π Z 0 q (n) (z)e 2ikz dz ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ + O µ 1 k n+1 ¶ (3.4.32) baho o‘rinli bo‘ladi. (3.4.27) asimptotikadan va lemma 1.3.3-1.3.5 lardan quyidagi V.A.Marchenko teoremasi ham kelib chiqadi. Teorema 3.4.2.(1974 – yil, V.A.Marchenko,[184]) Aytaylik q(x) haqiqiy funksiya ushbu q (j) (x) ∈ C[0, π], q (j) (0) = q (j) (π), j = 1, n − 1, q (n) (x) ∈ L 1 (0, π) shartlarni qanoatlantirsin. U holda Xill tenglamasiga qo‘yilgan davriy va yarim- davriy chegaraviy masalalarning xos qiymatlari uchun √ λ 2k−1 = k + C 1 k + C 3 k 3 + ... + C 2p+1 k 2p+1 + O ¡ 1 k n+1 ¢ , √ λ 2k = k + C 1 k + C 3 k 3 + ... + C 2p+1 k 2p+1 + O ¡ 1 k n+1 ¢ (3.4.33) asimptotikalar o‘rinli bo‘ladi. Bu yerda p = £ n−1 2 ¤ . (3.4.33) asimptotik formu- lalardan lakunalar uzunliklari γ k uchun γ k ≡ λ 2k − λ 2k−1 = O µ 1 k n ¶ (3.4.34) tenglik o‘rinli bo‘lishi kelib chiqadi. Ushbu W n 2 [0, π] Sobolev fazosining qism fazosini quyidagicha aniqlaymiz: ˜ W n 2 [0, π] = n f (x) ∈ W n 2 [0, π] : f (k) (0) = f (k) (π), k = 0, n o . Koeffitsiyenti q(x) ∈ ˜ W n 2 [0, π] fazoga qarashli bo‘lgan (3.1.1), (3.1.2) davriy va (3.1.1)+(3.1.3) yarimdavriy chegaraviy masalalar xos qiymatlarining asimp- totikasi V.A.Marchenko tomonidan yanada aniqlashtirilgan. Shu maqsadda, biz V.A.Marchenkoning [186] monografiyasida olingan tasdiqlarning ayrimlarini kelti- ramiz. Teorema 3.4.3. (V.A.Marchenko,[186]) Agar haqiqiy funksiya q(x) ∈ ˜ W n 2 [0, π] bo‘lsa u holda (3.1.1), (3.1.2) davriy va (3.1.1), (3.1.3) yarimdavriy chegaraviy masalalarning xos qiymatlari uchun ushbu p λ 2k−1 , p λ 2k = k + X 1≤2j+1≤n+2 a 2j+1 (2k) 2j+1 ∓ |e n (2k)| (2k) n+1 + γ ∓ k k n+2 (3.4.35) 168 tenglik bajariladi. Bu yerda e n (p) = 1 π π Z 0 q (n) (x)e −ipx dx, ∞ X k=0 ¯ ¯γ ∓ k ¯ ¯ 2 < ∞. (3.4.36) Natija 3.4.1. Haqiqiy q(x) ∈ L 2 [0, π] funksiya ˜ W n 2 [0, π] fazoga qarashli bo‘lishi uchun ∞ X k=1 k 2(n+1) ¯ ¯ ¯ p λ 2k − p λ 2k−1 ¯ ¯ ¯ 2 < ∞ (3.4.37) qatorning yaqinlashuvchi bo‘lishi zarur va yetarli. Isbot. Natija isbotining zaruruiy qismi teorema 3.4.3 dan kelib chiqadi. Yetarliligini isbotlash uchun teskarisini faraz qilamiz. Aytaylik q(x) ∈ ˜ W m 2 [0, π] bo‘lib, q(x) / ∈ ˜ W m+1 2 [0, π] bo‘lsin. Bu yerda m + 1 ≤ n. U holda teorema 3.4.3 ga asosan, ushbu p λ 2k − p λ 2k−1 = 2|e m (2k)| (2k) m+1 + γ + k − γ − k k m+2 (3.4.38) p λ 2k + p λ 2k−1 = 2k + O µ 1 k ¶ (3.4.39) tengliklarni yozish mumkin. Bunda (3.4.38) tenglikdan foydalanib. 4k|e m (2k)| = 2 m+2 (γ − k − γ + k ) + 2 m+2 h k n+1 p λ 2k − p λ 2k−1 i k m+1−n munosabatni topib olamiz. Oxirgi tenglikning ikkala qismini kvadratga ko‘tarib, ushbu (2k|e m (2k)|) 2 = 4 m+2 (γ − k − γ + k ) 2 + 4 m+2 h k 2(n+1) ¡√ λ 2k − √ λ 2k−1 ¢ 2 i 1 k 2(n−(m+1)) + +2 · 4 m+2 (γ − k − γ + k ) £ k n+1 ¡√ λ 2k − √ λ 2k−1 ¢¤ 1 k n−(m+1) tenglikni hosil qilamiz. Bunda k −1 ≤ 1, k ∈ N tengsizlikdan va quyidagi ∞ X k=1 (γ − k − γ + k ) 2 < ∞, ∞ X k=1 k 2(n+1) ( p λ 2k − p λ 2k−1 ) 2 < ∞, ∞ P k=1 (γ − k − γ + k ) £ k (n+1) ( √ λ 2k − √ λ 2k−1 ) ¤ ≤ ≤ 2 −1 µ ∞ P k=1 (γ − k − γ + k ) 2 + ∞ P k=1 £ k 2(n+1) ( √ λ 2k − √ λ 2k−1 ) 2 ¤ ¶ < ∞ qatorlar yaqinlashuvchiligidan foydalansak, ushbu ∞ X k=1 (2k|e m (2k)|) 2 < ∞ 169 qatorning ham yaqinlashishini ko‘rsatish mumkin. Bu esa (q (m) (x)) 0 = q (m+1) (x) hosilaning mavjudligini va q (m+1) (x) = ∞ X k=1 2ike m (2k)e 2ikx , π Z 0 ¯ ¯ ¯q (m+1) (x) ¯ ¯ ¯ 2 dx = ∞ X k=1 |2ke m (2k)| 2 < ∞ tengliklarning bajarilishini ta’minlaydi. Oxirgi tenglik q(x) ∈ ˜ W m+1 2 [0, π] ekani- ni ko‘rsatadi. Bu esa yuqorida qilgan farazimizga zid keladi. Demak, q(x) ∈ ˜ W n 2 [0, π]. Teorema 3.4.4. (V.A.Marchenko) Haqiqiy q(x) ∈ L 2 [0, π] funksiya ˜ W n 2 [0, π] fazoga qarashli bo‘lishi uchun ∞ X k=1 k 2n γ 2 k < ∞ (3.4.40) qatorning yaqinlashuvchi bo‘lishi zarur va yetarli. Bu yerda γ k k-lakunaning uzun- ligi, ya’ni Download 1.14 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling