- Янги давр фалсафасининг ривожланишидаги ижтимоий-сиёсий шароит.
- Инглиз фалсафаси.
- Француз фалсафаси.
- Немис фалсафаси.
- 5. XX-XXI аср Ғарб фалсафаси.
- Энг машҳур гуманист-файласуфлар
- Данте Алигьери
- (1265-1321)
- «Тангри комедияси» муаллифи
- Франческо Петрарка (1304-1371) – «Ашулалар китоби», «Оламга нафрат» ва бошқа асрлар муаллифи
- Петрарка схоластикага зид бўлган ғояларни адабиётга, фалсафага ва маданиятга олиб киради
- Инсон ҳаёти бир марта берилади ва у такрорланмасдир;
- Инсон Худо учун эмас, ўзи учун яшамоғи лозим;
- Инсон шахсияти жисмоний ва руҳий жиҳатдан эркин бўлиши керак;
- Инсонга танлаш ва ўзини намоён этиш эркинлиги хосдир;
- Ўлимдан кейинги ҳаёт мавжуд эмас ва мангуликка фақат инсонлар ҳотирасидагина эришиш мумкин.
- Инсоннинг ички ва ташқи олами гўзалдир.
- Инсон ўзини Худога бағишламаслиги ва ҳаётдан лаззатланиши лозим;
- Неоплатонизмнинг энг машҳур намоёндалари
- Николай Кузанский (1401-1464) – руҳоний, янгича фикр юритувчи шахс бўлган. Борлиқ ва билишнинг янгича талқ
- инини илгари сурган.
- Худо ва унинг мавжудотлари ўртасида фарқ мавжуд эмас (олам битта, Худо, атроф олам ва борлиқ ягонадир);
- Худо “ягона” ва унинг яратганлари “чексиздир, улар минимум ва максимумдир (қарама-қаршидир), Худо ва унинг махлуқлари мос келганлиги сабабли минимум ва максимум ҳам мос келади;
- Қарама-қаршиликларнинг мос келиши қонунияти кашф қилинди, улар мос келганлиги сабабли шакл ва материя ҳам мос келади (демак, моҳият ва борлиқ бир-бирига боғлиқ ва ягонадир);
- Фаол чексизлик реал мавжуддир (барча нарсани ўзига қамраб олади);
- Олам чексиздир, ибтидо ва интиҳога эга эмас, марказга эга эмас, Ер унинг маркази эмас;
- Натурфилософия (Сўнгги уйғониш даврида (XVI-XVII асрлар) Европада, айниқса, Италияда кенг оммалашган).
- Натурфилософиянинг асосий ҳусусиятлари
- Дунёга бўлган материалистик қарашни асослаш;
- Фалсафани теологиядан ажратишга интилиш;
- Дунёнинг янги тасвирини илгари суриш (Худо, табиат ва фазо ягонадир, Ер эса оламнинг маркази эмас);
- Дунёни билиш мумкинлигини тасдиқлаш ва бунда биринчи навбатда сезгилар ва ақл ёрдамида (Худонинг ваҳийси ёрдамида эмас).
- Андреас Везалий фалсафаси (1514-1564)
- Дунёнинг келиб чиқишини материалистик асослаб берган;
- Ҳайвонларни ўрганиш ёрдамида инсон тузилишини тасвирлаб берган, қадимги Рим табиби Гален даврида (130-200) тиббиётда ҳукм сурган қарашларни рад этди;
- Кўпгина анатомик текширувлар натижасида Везалий ўз йўналишини яратди ва машхур бўлган «Инсон танаси тузилиши» номли китоб нашр эттирди, унда ҳақиқатга тўғри келадиган инсон анатомияси батафсил ёритиб берилган.
- Николай_Коперник_(1473-1543),_астраномик_изланишларга_асосланиб_борлиқнинг_янги_тасвирини_илгари_сурди'>Николай Коперник (1473-1543), астраномик изланишларга асосланиб борлиқнинг янги тасвирини илгари сурди
- Ер оламнинг маркази эмас (геоцентризм ғояси рад этилган);
- Қуёш Ерга нисбатан марказ (геоцентризм гелиоцентризм билан алмашган), Ер Қуёш атрофида айланган;
- Барча коинот жисмлари ўз йўналиши бўйича ҳаракатланади;
- Фалсафани теологиядан ажратишга интилиш;
- Фазодаги жараёнлар табиий нуқтаи назардан тушунтириб берилган ва ўз «муқаддаслигини» йўқотган.
- Джованни Бокаччо (1313-1375)
- ўзининг “Декамерон” китобида
- гуманистик йўналишни ривожлан-
- тириб, уни моддий ҳиссиёт ва ама-
- лий утилитаризм даражасигача
- кўтарди.
- Джаноццо Манетти (1396-1459)
- “Инсоннинг шаъни ва устунлиги”
- асарида олам лаззатланиш учун
- яратилган, инсон эса “кичик
- олам”дир, деган фикрни
- билдирди.
- Джордано Бруно (1548-1600) Коперникнинг фалсафий ғояларини ривожлантирди ва чуқурлаштирди.
- Қуёш – Ерга нисбатан марказда жойлашган, аммо коинотнинг маркази эмас;
- Коинот марказга эга эмас ва чексиздир;
- Коинот галактикалардан иборат;
- Коинотда оламлар сони чексиз;
- Коинотдан алоҳида ҳолда Худо мавжуд эмас. Худо ва Коинот – бир бутундир.
- Барча осмон жисмлари уларда мавжуд барча нарсалар харакатланиш хусусиятига эга;
Do'stlaringiz bilan baham: |