Декарт билиш фалсафасида “Душман ғоялар” - Кўплаб билимларга дедукция ёрдамида эришилади, лекин шундай билим турлари борки,
- улар ҳеч қандай исботни талаб қилмайди. Бундай ҳақиқатлар (аксиомалар) бошдан очиқ-
- ойдин ва ишончлидир. Шу каби аксиомаларни Декарт “душман ғоялар” деб атайди, улар
- доимо Худо онгида ҳамда инсон онгида мавжуд ва авлоддан авлодга ўтади.
- Душман ғояларнинг кўришлари
- Инсоннинг олам ҳақидаги билимларини кенгайтириш ва чуқурлаштириш;
- Ушбу билимларни табиатдан имкон қадар кўпроқ инсон учун фойда
- олишга тадбиқ этиш;
- Янги техник воситаларни кашф қилиш;
- Инсоннинг табиат устидан ҳукмронлиги
- Б.Спинозанинг фалсафий тадқиқотлари
- Бевосита инсоннинг ақлидан келиб
- чиқадиган ва ҳеч қандай сабабларга
- боғлиқ бўлмаган “соф ҳолдаги билиш”
- - билишнинг олий туридир
- Ақлнинг фаолияти (мулоҳаза,
- мантиқий операциялар) натижасида
- қўлга критилган билиш – иккинчи,
- нисбатан камроқ даражадаги билишдир.
- Атрофни қуршаб турган дунёни ҳиссий
- билиш мумкин эмас. Спиноза фикрича,
- бу йўл билан қўлга киритиган билишни
- исботлаб бўлмайди, у ишончли эмас ва
- юзаки; у ҳақиқий билимга йўл очади.
- Детерминизм муаммоси (табиатдаги барча
- нарсаларнинг ўзаро боғлиқлиги)
- Эркинлик вва зарурат алоқадорлиги муаммоси
- Субстанция эркинлиги ва зарурати яхлит
- бир бутунни ташқил қилади
- Худога (Табиатга) тўла эркинлик берилган,
- бироқ у қатъий зарурат асосида фаолият кўрсатади
- Модуслар умуман мустақил эмаслар ва заруратга
- тўлиқ бўйсунадилар
- Инсон руҳан эркин бўлиш мақсадида кўпинча
- зарурат оқимида сузади, ушбу оқимга қарши бора
- олмайди ва зарурат талабига кўнишга мажбур
- (Спиноза фикрича, “руҳий автомат”дир)
- Эркинлик – бу англанган заруратдир.
- Немис математик олими,
- юрист, файласуф – янги
- давр фалсафасининг кўзга
- кўринган сўнгги
- намоёндаларидан бири.
- Рационализм
- йўналиши тарафдори
- (1646-1716)
Do'stlaringiz bilan baham: |
