Диалектика (Гегель томонидан биринчи марта аниқ шакллантирилган тушунча) Олам руҳи ва у яратган оламнинг мавжуд бўлиш ва ривожланишнинг асосий қонуни. - Ҳамма – Олам руҳи, «якуний руҳ» -инсон, оламнинг жисм ва ходисалари, жараёнлар ўзида қарама-қарши асосларни мужассамлаштиради (масалан, кун ва тун, иссиқ ва совуқ, ёшлик ва кексалик, бойлик ва камбағаллик, оқ ва қора, уруш ва тинчлик ва бошқалар);
- бу асослар (ягона борлиқ ва Олам руҳининг томонлари) бир-бирига нисбатан қарама-қаршидир, аммо ўз моҳиятига кўра ягонадир ва ҳамкордир;
- қарама-қаршиликларнинг ягоналиги ва кураши – бутун оламнинг мавжуд бўлиши ва ривожланиш асоси (яъни, барча борлиқнинг мавжудлиги ва тараққиёти асосидир);
- муайян тезис мавжуд (барча нарсанинг тараққиёти бошланадиган энг биринчи тезис сифатида, Гегель «борлиқ» тезисини ажратиб кўрсатади);
- мазкур тезисга ҳар доим анти-тезис мавжуд – унинг акси (борлиқнинг антитезиси – «йўқлик»);
- икки қарама қарши тезисларнинг муносабати натижасида синтез хосил бўлади – янги қоида, у ҳам ўз навбатида тезисга айланади, аммо ривожланишнинг анча юқори даражасида (борлиқ ва йўқлик синтезни хосил қилади – «ўрнатиш у янги тезис бўлади);
- бу жараён яна ва яна содир бўлади ва ҳар сафар қарама-қарши тезисларнинг синтези натижасида янада юқори даражада тезис хосил бўлаверади.
- Гегель, одамнинг ўз-ўзини билиш, озодликни тушуниш тамойилига асос қилиб, тарихни одамнинг озодлиги йўлида мақсадга интилган, қонуний жараён деб қарайди ва уни уч босқичга бўлади.
- Шарқий (Хитой, Миср ва б.) - ўзини озод деб билувчи одам битта-у ҳам бўлса-ҳукмдор, қолганларнинг бари-қул;
- Антик (Грек, Рим, ўрта аср) - бир гуруҳ одамларгина ўзини тушунган ва озод деб ҳисоблаганлар - «юқоридагилар», бошқалар уларга хизмат қилганлар ва уларга тобе бўлганлар
- Герман даври – Гегелга замондош давр, ҳамма ўзини англаган эркин давр
Do'stlaringiz bilan baham: |
