Yoshlarning ijtimoiylashuvi jarayonining mohiyati va xususiyatlari. Yoshlarning ijtimoiylashuvi bosqichlari

1.2. Ijtimoiylashuv bosqichlari
Fazalar mazmunan, o'ziga xos xususiyatga ega bo'lib, ijtimoiylashuvning har bir bosqichida o'zlarini har xil ko'rinishda namoyon etadilar. Ularni moslashish va interiorizatsiya (ichkilashtirish) bosqichlari sifatida belgilash odat tusiga kiradi. Bolani, o'quvchini, talabani yoki xodimni - mehnat jamoasining a'zosini ijtimoiylashtirish xususiyatlarini aniqlaymizmi, har qanday holatda ham, biz ushbu ikkala bosqichni ham tahlil qilishimiz kerak bo'ladi. Shuning uchun, ijtimoiylashuv bosqichlarini ketma-ket ko'rib chiqishdan oldin, uning har bir bosqichining mazmunini ochib berish kerak.
Moslashish bosqichi.
Biologiyada markaziy o'rinlardan birini egallagan moslashish tushunchasi tirik organizmning atrof-muhit sharoitlariga moslashishini anglatadi. Sotsiologiyaga taalluqli bo'lib, u insonning ijtimoiy muhit sharoitlariga moslashish jarayonini belgilay boshladi. 1
Ushbu rivojlanishning ma'nosi - bu shaxs tomonidan atrof-muhit normalari va qadriyatlarini qabul qilish, xoh u ijtimoiy hamjamiyat, tashkilot, muassasa bo'lsin, insonni ushbu ijtimoiy shakllanishlarda mavjud bo'lgan ob'ektiv faoliyat va o'zaro ta'sirning turli shakllariga qo'shilishi. Adaptatsiya - bu shaxsni ijtimoiy, ta'limiy, kasbiy muhitga qo'shish va u bilan real, kundalik, muntazam o'zaro munosabatlarga asoslanib qo'shilish jarayonining boshlang'ich bosqichi. Moslashuvning asosiy vazifasi - nisbatan barqaror atrof-muhit sharoitlarini o'zlashtirish, ijtimoiy xatti-harakatlar va harakatlarning qabul qilingan usullaridan foydalangan holda takrorlanadigan, tipik muammolarni hal qilish.
Moslashuv faol va passiv shaklga ega bo'lish bilan birga etarlicha chuqur bo'lmagan, asosan ijtimoiylashuvning tashqi jarayoni vazifasini bajaradi. Faol shakl shaxsning nafaqat ijtimoiy muhitning me'yorlari va qadriyatlarini, unda qabul qilingan faoliyat turlari va o'zaro ta'sirlarni anglash va o'zlashtirishga intilishidan, balki ularga nisbatan individual munosabatini ifoda etish istagidan iborat bo'lib, ko'pincha ularga nisbatan norozilik va ularni o'zgartirish istagida namoyon bo'ladi. Moslashuvning passiv shakli ushbu me'yor va qadriyatlarni "indamay" qabul qilishda va ularga so'zsiz bo'ysunishda namoyon bo'ladi. Albatta, bu sozlanishi kerak bo'lgan hamma narsani tasdiqlashni anglatmaydi.
Adaptatsiya jarayonlarining mohiyati - shaxsning moslashuvi sub'ekti va ijtimoiy muhitning o'zaro ta'siri. Ushbu o'zaro ta'sir jarayonida adaptiv faoliyat har doim ham ijobiy yo'nalishga ega emas. Bu shaxs atrof-muhitning konservativ elementlari orasidan moslashish uchun "o'z o'rnini" tanlaganida yoki moslashuvchan muhitning ta'siri shunchalik kuchli bo'ladiki, u moslashuvchanlikni ijodiy o'z-o'zini anglash imkoniyatlarini bostiradi va ularni uzoq vaqt saqlaydi. Bunday vaziyatda davlat vujudga keladi, uning natijasi shaxsning sub'ektiv fazilatlari va xususiyatlariga, u tomonidan qilingan sa'y-harakatlarga emas, balki moslashuvchan muhit faoliyatiga bog'liqdir.
Agar bu muhit adapter bilan moslikni ta'minlash uchun bir qator zarur shart-sharoitlarni ta'minlasa, unda uning harakatlari ushbu jarayon tezligini tezlashtirishga, adaptiv faoliyatning u yoki bu usulini ongli ravishda o'zlashtirishga yo'naltiriladi. Natijada, moslashish belgilari o'sib boradi va ijtimoiylashuv muvaffaqiyatli amalga oshiriladi.
Binobarin, moslashish jarayoni muvaffaqiyatli va muvaffaqiyatsiz bo'lishi mumkin, bu tegishli sotsiologik ko'rsatkichlarda ifodalanadi. Birinchi holda, bu shaxsning yuqori ijtimoiy va kasbiy holati, uning ob'ektiv faoliyat mazmunidan qoniqishi va ijtimoiy muhit bilan o'zaro aloqasi bo'lishi mumkin. Ikkinchi holda, bu ko'rsatkichlar bir-biriga qarama-qarshi bo'ladi, muvaffaqiyatsiz moslashuvning o'ta shakli - bu dezinfeksiya va uning o'ziga xos ko'rinishlari - kadrlar almashinuvi, migratsiya, ajralish, deviant xatti-harakatlar va boshqalar. Ijtimoiylashtiruvchi omillar sifatida bu noto'g'ri sozlanishning ushbu xususiyatlari mavjud.
Yoshlarning moslashuvi turli xil turlarga ega bo'lib, ijtimoiy-professional, ijtimoiy-maishiy, ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-psixologik, ijtimoiy-madaniy vazifalarni bajaradi. 1 Ushbu tasnif moslashish jarayonlarining xilma-xilligiga asoslangan. Albatta, ob'ektiv haqiqatda bu barcha moslashuv yo'nalishlari alohida emas, balki o'zaro bog'liq va bir-biriga bog'liqdir.
Sotsializm va postsovet jamiyatidan yangi ijtimoiy tuzilishga o'tish davrini boshdan kechirayotgan zamonaviy Rossiya sharoitida yoshlarning moslashuvi muammosi ularning ijtimoiylashuvining umumiy jarayoni doirasida alohida ahamiyat kasb etadi. Moslashuv yoshlarning favqulodda vaziyatdan omon qolish uchun ijtimoiy va psixologik qobiliyatiga aylanadi, bir ijtimoiy tartibdan ikkinchisiga o'tish davrida inqirozli vaziyat.