Yuqori tezlik magistrallarini ishlatish tajribasi

Umumiy qoidalar. Yuqori tezlikdagi magistrallarning asosiy texnik ko‘rsatkichlari 
va yechimlar
 
Dunyo temir yo‘llarida yo‘lovchi tashish poyezdlarining yuqori tezlikdagi harakatini 
yo‘lga qo‘yish (tashkil etish) parallel tarzda ikki yo‘nalishdan bormoqda (har ikkisi ham 
yuqori tezlikdagi harakatlanuvchi tarkib yaratilishini talab etadi): 
‒ yo‘lovchi poyezdlari harakatlanishi uchun yangi yuqori tezlikdagi ixtisoslashtirilgan 
magistrallarni qurish; 
‒ yo‘lovchi poyezdlarining yuqori tezlikda harakatlanishini ta`minlash uchun ishlab 
turgan magistrallarni modernizatsiya qilish, ba`zi hollarda oddiy, tezyurar yo‘lovchi 
va yuk poyezdlari, hamda tezlashgan poyezdlar harakatini cheklagan holda. 
O‘zbekiston Respublikasida tezyurar va yuqori tezlikdagi temir yo‘l harkatining har 
ikki rivojlanish sxemasi faol ro‘yobga chiqarilmoqda. Masalan, Toshkent – Samarqand 

---

temir yo‘l liniyasining Yangier - Jizzax va G‘allaorol - Bulung‘ur uchastkalarida yangi yuqori 
tezlikdagi magistral-lar qurilgan bo‘lsa, Toshkent - Yangier, Jizzax – G‘allaorol va Bulung‘ur 
- Samarqand uchastkalarida mavjud liniyalar qaytadan rekonstruksiya qilindi.Yuqori 
tezlikdagi harakatni yangi qurilgan liniyalarda tashkil etish variantida ikki xil kichik 
variantlar farq qiladi: yapon-ispan varianti, u yuqori tezlikdagi magistrallar va qolgan temir 
yo‘l tarmog‘i koleyasi enidagi farq tufayli paydo bo‘lgan, hamda francuz kichik varianti, 
bunda yuqori tezlikdagi magistrallar va mamlakat asosiy temir yo‘l tarmog‘i koleyasining 
eni bir xil.Ishlab turgan liniyalarni modernizatsiya qilib, yuqori tezlikdagi aralash harakatni 
tashkil etish Germaniya uchun xos bo‘lib, biroq hozirgi paytda shuningdek Angliya, Italiya, 
Bel`giya, Gollandiya, Shveysariya, Rossiya va boshqa mamlakatlarda ham qo‘llanilib 
kelmoqda. Biroq bu mamlakat-larda ham so‘nggi yillarda ixtisoslashtirilgan yuqori 
tezlikdagi magistrallar qurishga kirishildi. Yuk va yo‘lovchi tashiydigan poyezdlar liniyalari 
pro-fili va rejasiga turlicha talablar qo‘yilgani sababli yuqori tezlikda harakat-lanuvchi va 
boshqa toifali poyezdlardan bir vaqtning o‘zida foydalanish ancha qiyin masala. Xitoyda 
so‘nggi o‘n yillik davomida yuqori tezlikdagi temir yo‘l harakatining har ikkala sxemasi ham 
jadal ro‘yobga chiqaril-moqda.Muayyan darajadagi taxminiylik bilan bugungi kunda 
yuqori tezlikdagi harakat infratuzilmasiga va uni tashkil etishga uchta asosiy konseptual 
yondashuvni ajratib ko‘rsatish mumkin (6-jadval). Yapon va ispan konsepsiyalari yo‘l (rels) 
tizimi mamlakatning qolgan temir yo‘l tarmog‘idan alohida, mustaqil bo‘lgan yuqori 
tezlikdagi magis-trallar qurishni ko‘zda tutadi. Fransiyada umumiy tarmoq tarkibiga kirgan, 
ammo faqat yuqori tezlikdagi harakatlanuvchi tarkib uchun mo‘ljallangan yangi yuqori 
tezlikdagi magistrallar qurish rejalashtirilgan. Ital`yan va ne-mis konsepsiyalari esa temir 
yo‘l yo‘nalishlarini kompleks rekonstruksiya qilishni ko‘zda tutgan bo‘lib, yuqori tezlikdagi 
uchastkalar qurilib, bir vaqtning o‘zida mavjud liniyalarning asosiy izlari tezyurar va yuqori 
tez-likdagi harakatni tashkil etish maqsadida modernizatsiya qilinadi. Bugungi kunda 
ishlatilayotgan yuqori tezlikdagi magistrallarning ko‘pchiligida eni 1435 mm li oddiy 
(normal) (Stefenson bo‘yicha) koleya qabul qilingan. 
Yuqori tezlikdagi harakatni tashkil etishning asosiy konceptual yondashuvlari