Z. N. Adizov Buxoro Neft va gaz sanoati kasb-hunar kolleji direktori

26- rasm. Membranali sath
signalizatori.





NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Sath nima? U qanday birliklarda o'lchanadi?
   
2. 
   Suyuqliklarning sathini o'lchash asboblari qanday turlarga bo'linadi?
   
3. 
   Sath signalizatorlari nima?
   
4. 
   Sochiluvchan moddalaming sathi qanday asboblar yordamida o'lchanadl
   
5. 
   Gidrostatik sath o'lchagichlarning ishlash usuli nimaga asoslangan?
   

1 1м>1). MODDANING SARFI, MASSASI УА MIQDORINI 0‘LCHASH ASBOBLARI

I ASOSIY TUSIIUNCIIALAR
Sanoatning ko‘pgina tarmoqlari, ishlab chiqarish texnologik ja- MVonlarida moddaning sarfi, miqdori va hajmini o‘lchash, ularni ti ksli irish va boshqarishda hamda kerakli xomashyo, yarim mahsulot i layyor mahsluotlarni ishlab chiqarishda asosiy o‘rin egallaydi.
Moddaning miqdori deb ma’lurn vaqt oralig'ida quvurning yoki I'if.liqa tashuvchi qurilmasining ko‘ndalang kesimidan o‘tadigan moddaning massasi yoki hajmining yig‘indisiga aytiladi. Moddaning miqdori hajm yoki massa birliklarida ifodalanadi. Hajmning asosiy birligi "ii'ir kub (m³), massaning asosiy birligi esa kilogramm (kg). Asbob orqali
V;icjt birligi ichida quvurning berilgan kesimidan o‘tadigan modda miqdori moddaning sarfi deyiladi. Qanday birliklarda odchanishiga • I 'l.ib moddaning sarfi hajmiy va massali bo‘lishi mumkin. Hajmiy и! m’/s larda, massali sarf esakg/s larda 0‘lchanadi. Sarfni o‘lchash hi Inin mo‘ljallangan asboblar sarf odchagichlar deyiladi.
()‘ Ichash usuliga ko‘ra sarf va miqdorni odchash uchun modjal- I mean asboblar quyidagi guruhlarga bodinadi: tezlik va hajm hisob- i н и lilari; bosimlar farqi o‘zgaruvchan va o‘zgarmas sarf odchagichlar; '• /I'.iruvchan sathli sarf odchagichlar; elektromagnit va ultratovush id odchagichlar; tarozilarva dozatorlar; donali mahsulotlarni hisobga olr.li uchun modjallangan asboblar.
' ! 11ISOBLAGICHLAR
Nuyuqlik va gazsimon moddalar miqdorini o‘lchash uchun ishla- iil.tdigan hisoblagichlar ishlash usuliga ko‘ra tezlik, hajm va vazn hi m >l)lagichlariga bo‘linadi. Ishlab chiqarishda ko'proq tezlik va hajm In oblagichlari ishlatiladi. Gazlar miqdorini odchashda esa hajmiy и .uhlan foydalaniladi.
Ir/lik hisoblagichlari
Hu asboblarning ishlash usuli spiralsimon parrakka yoki boshqa ■ li hash elementiga ta’sir ko‘rsatadigan harakatdagi oqimning o‘rtacha
69




tezligini o'lchashga asoslangan. Aylanish qismining shakliga ko’in hisoblagichlar vintli va parraklilarga bo‘linadi. Birinchisi o‘lchanayoi gan oqimga parallel holda, ikkinchisi esa unga perpendikulyar holatib joylashtiriladi. Parrakning aylanishlar soni oqimning o‘rtacha tezligig.i ya’ni oqib o‘tayotgan suyuqlik yoki gazning sarfiga proporsionaliln Spiralsimon parrakli tezlik hisoblagichning prinsipial sxemasi 2/ rasmda keltirilgan bo‘lib, u asbobning korpusi /Oichiga joylashtirilgan spiralsimon parrakdan iborat. Parrakning o‘qiga krestovina 7 нм qotirilgan orqa podshipnik <5oldidan chervyak £o‘tkazilgan. Chervynl bilan bog'lanadigan chervyakli halqa aylanishni uzatuvchi mexani/m Jga uzatadi. Bu mexanizm aylanishni o‘q bilan bog‘langan salnik I orqali o‘tuvchi ko‘rsatish mexanizmi 5 ga uzatadi.





Asbob katta ko‘rsatgichining shkalasi bo‘linmalar oralig'i 0,001 m bo‘lgan 100 qismga, kichkina ko‘rsatgichlar shkalasi esa bo‘linmal;n oralig‘i0,l; 10; 100; 1000 m³ bo‘lgan 10 qismga bo'lingan. Suyuqlil kirish tomonidan aylanish qismi oldidan oqim yo‘nalishini to‘g‘ri lagich 2 o‘rnatilgan.
Vertikal o‘q atrofida parrak 12 aylanib, richagli uzatma 11 orqnl hisoblagichni rostlash uchun xizmat qiladi. Parrakning olding podshipnigi 1 oqim to‘g‘rilagich ichiga joylashtirilgan. Soatiga 600 m gacha suvni o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘lgan spiralsimon parrakl hisoblagichlar tayyorlanadi. 0‘tayotgan sarf miqdoriga qaral




I Imbuing xatoligi 2—3 % ni tashkil qiladi. Asbob asosan quvurlarning I'nii/oiital qismlarida o‘rnatiladi. Tinch oqim harakatini ta’minlash in Inin hisoblagich oldidan quvurning to‘g‘ri qismida 8—10 D uzun- lilil.i, bisoblagichdan keyin esa 5 D dan kam bo‘lmagan uzunlikda •oiisofa qoldiriladi (D — quvurning ichki diametri).