Z nishonova, D. Qarshiyeva

2-fadval
0,001
5
10
20
30
2,57
2,23
2,09
2,04
1,96
4,03
3,17
2,84
2,75
2,58
6,87
4,59
3,85
3,65
3,29
Agar farqning tasodifiylik ehtimoli 5 % dan ko‘proqni tashkil 
qilsa (r>0,05), u holda farq kichik hisoblanadi.
Jiadvaldan ko‘rinib turibdiki, daraja qanchalik yuqori bo‘lsa, t 
qiymati shunchalik katta bo‘lishi kerak. Shu bilan birga bu qiymat 
quyidagi formula bilan aniqlanadigan erkinlik darajasi qiymatiga 
bog‘liqdir:
d - f = N i + N 2 - 2
Yuqorida qaralgan misolda d • f= 20, t = 2,05
Jadvaldan besh foizli darajaga (r=0,05) t= 2,09 mos kelishini 
topamiz, bunda t ning biz topgan qiymatidan ozgina farq qilishini 
ko‘ramiz. Biroq t ning jadval qiymati 2,05 dan ozgina ortiq 
boMishiga qaramay, bizning 14,40 ga teng bo‘lgan farqimizni besh 
foizli darajada ahamiyatga ega deb qabul qilishimiz mumkin.
Demak,
R = 0,05 darajada qo‘zg‘alish ustunlik qilgan shaxslarda alfa- 
indeks muvozanatlashgan shaxslarga nisbatan kamroqdir, degan 
Statistik asoslangan xulosa chiqarishimiz mumkin.
Boshqa misolga qaraymiz. S.N.Shabalin maktab o‘quvchilarining 
har xil vaqt oraliqlari haqidagi tasavvurlarini, shu jumladan, bir 
minut oralig‘i haqidagi tasavvurlarini o‘rgangan. Tekshiriluvchilar 
knopkatugmachani bosib sekundomerni ishga solganlar va o‘z nazar- 
larida bir minut o‘tgandan so‘ng uni to‘xtatganlar. Tekshiriluvchilar 
soat siferblatiga qaray olmaganlar.
3-sinfning 20 o‘quvchisi sekundomerlarning ko'rsatishlari (se- 
kund hisobida) quyidagi qatorni hosil qildi: 2,4; 3,9; 4,7; 9,1; 11,0; 
12,7; 14,9; 16,0; 20,8; 25,3; 29,0; 32,1; 32,7; 33,3; 36,3; 38,1; 43,5; 
47,4; 53,8.
31

---

5-sinf 20 ta o‘quvchisining bir minut oralig‘i haqidagi tasavvuri 
(sekund hisobida) quyidagicha bo‘ldi: 2,9; 12,5; 13,0; 13,5; 17,7; 
20,5; 22,7; 24,6; 29,7; 30,7; 31,8; 33,8; 38,5; 42,8; 53,8; 55,9; 60,6; 
76; 1.
3-sinf va 5-sinf o‘quvchilarining bir minut oralig‘i haqidagi 
tasavvurlari o‘rtasida muhim farq bormi? 3-sinf o‘quvchilarining 
tasawurlariga ko‘ra bir minutning o‘rtacha davomiyligi 24,9 
seiíundga, 5-sinf o‘quvchilari tasavvurlari esa 31,2 seiíundga tengdir, 
demak, 5-sinf o‘quvchilari bir minutni 3-sinf o‘quvchilariga nisbatan 
aniqroq tasavvur eta olar ekanlar. Biroq 5-sinf o‘quvchilari 3-sinf 
o‘quvchilariga nisbatan oldinga jiddiy siljishganmi? 3-sinf o‘quv- 
chilarining o‘rtacha kvadrat chetlanishlari 15,2 sekundga, 5-sinf 
o‘quvchilarining o ‘rtacha kvadrat chetlanishlari esa 18,7 sekundga 
to‘g‘ri keldi. Binobarin, o‘rtacha xatolar mos ravishda quyidagilarga 
tengdir:
cr, 
15,2 
15,2 
,
.