Z. X. A L im o V a transport vositalarida

3
CH
3 
I 
I
CH2~C - С Н
2
-С Н -С Н ч
I
CH
3
2) Normal-geptan - C
7
Hi
6
parafin qatoridagi uglevodorod bo‘lib, 
zanjirsimon normal tuzilishga ega, uning struktura formulasi 
quyidagicha:
СНз-СН
2
-СН
2
-СН
2
-СН
2
-СН
2
-СНз
Geptan kuchli detonatsiyalanadi, uning detanatsiyaga bardosh­
ligi 0 ga teng. Tekshirilayotgan yonilg'i (benzin) bilan izooktan va 
normal geptan aralashmasining (bir xil siqish darajasida), deto­
natsiyaga moyilligi teng bo‘lsa, aralashmadagi izooktanning foiz 
miqdori oktan soniga teng bo‘ladi. Yonilg‘ining oktan soni deb, 
izooktan va geptandan surf iy tayyorlangan, detonatsiya turg‘unligi 
sinalayotgan yonilg‘inikiga teng bo‘lgan aralashmadagi foizda 
beriladigan(hajm bo‘yicha) izooktan miqdoriga aytiladi.
Oktan sonini ikki xil yo‘l bilan oshirish mumkin:
1) Prisadkalar - ya’ni tarkibdagi uglevodorolarni o ‘zgartirish 
yuqori oktan sonli uglevodorod qo‘shish yo‘li bilan (izoparafinlar, 
aromatik uglevodorodlar).
2) Antidetonatorlar - detonatsiyaga qarshi birikmalar qo‘shish 
yo‘li bilan.
Hozirgi zamon avtomobillari dvigatellarida ishlatiladigan va 
oktan soni katta bo‘lgan benzinlar kreking va katalitik reforming yo‘li 
bilan olingan benzinlarga oktan soni katta bo‘lgan qo‘shimchalami va 
etilli suyuqlikni aralashtirib olinadi.

---

Hozirgi kunda antidetonatorlar sifatida qo‘rg‘oshin asosida, 
efirlar asosida, marganesli birikmalar asosida va temir moddasi 
asosida ishlab chiqarilgan birikmalar ishlatilmoqda. Benzinga 
tetraetillqo‘rg‘oshin o‘miga izopentan va alkilbenzin (tabiiy gazdan 
olinadi) qo‘shgan ma’qul, lekin izopentan 28°C da qaynay boshlaydi, 
shu sababli uning benzindagi miqdori 15-20% dan oshirilmaydi. 
Alkilbenzin qaynash harorati jihatidan avtomobil benzinlariga yaqin 
bo‘lganligidan uning miqdorini cheklamasa ham bo‘lardi, biroq u 
ancha qimmat turadi. 
Qo‘rg‘oshin asosida tayorlangan benzinlar 
etillangan deb aytiladi. Etilli suyuqlik tarkibida tetraetilqo‘rg‘oshin 
bilan etil bromid (brometan) aralashmasi va boshqa moddalar bor. 
Biroq, ular juda zaharli bo‘lganligi tufayli, bunday antidetonatorli