Œзбекиcтон Республикаси Олий ва ¢рта махсус

r
EO
ekanligini bilgan holda
0
60




FAE
FBO
bo’lishi haqidagi fikrlarni keltirib, 
tasavvurda undan VO ni uzunligini topish bevosita r ga u esa AE ga bog’liq 
ekanini tasavvurga keltirilishi, bu esa ixtiyoriy tasavvurni kuchidan 
foydalanilganligidan dalolat beradi.

---

33 
3. Geometriyada bu keltirilgan tasavvurdan yana bir boshqa turi u boshlang’ich 
geometrik tasavvurga ega bo’lgan holda yangi geometrik 
tasavvurni yuzaga keltirish masalasi ham juda muhim ahamiyatga egadir. 
Masalan, o’quvchi ixtiyoriy uchburchakni bilgan holda o’tmas yoki to’g’ri 
burchakli uchburchaklarni tasavvur qiladi. Odatda tasavvurni bunday ko’rinishi 
berilganlarga ko’ra yangisini tasavvurga keltirilishi tushuniladi. O’quvchi 
parallelogrammni tasavvurga keltirishi juda muhim ahamiyatga ega, chunki 
ixtiyoriy parallelogrammda diagonallar kvadratlarining yig’indisi tomonlar 
kvadratlarini yig’indisiga tengligini bilgan holda, uni romb, to’g’ri to’rtburchak va 
kvadratlarda ham o’rinli ekanini tasavvuriga keltira oladi.
4. Geometrik tasavvurning ijodiy ko’rinishi ham mavjud. Tasavvurning bunday 
ko’rinishidan o’quvchilar juda kam foydalanadilar, ayniqsa, bunday ko’rinishi 
ko’proq olimpiada xarakteridagi misol va masalalarni yechishda isbotlashda ko’p 
ishlatiladi. Tasavvurning bunday ko’rinishi doimo ijodiy faoliyat bilan birgalikda 
faollashadi. 
Ijodiy faoliyat – bu yangi original natijalar beruvchi, qonuniyatlar ochuvchi 
jamiyat uchun muhim ahamiyatga ega bo’lgan yangi mahsulotlar beruvchi 
faoliyatdir. Shu bois ham geometriyada ijodiy tasavvur o’zida yuqorida sanab 
o’tilgan komponentlarning kamida birini tashuvchi va ijodiy faoliyat bilan 
bog’lanib ishlovchi kishi inhikosining, idrokining bir ko’rinishidir. Geometriyada 
tasavvurning ijodiy ko’rinishi ko’p hollarda o’quvchilarning emotsional 
ruhlanishini kuchaytirishi va u o’quvchining fikrlash jarayonining ichki kuchini 
oshirib yuborishi natijasida katta-katta yutuqlarni qo’lga kiritishi mumkin. 
Shuning uchun tasavvurning bunday ko’rinishi o’quvchilarda yoppasiga 
uchramaydi, aksincha, kam holatlarda sodir bo’lishi kuzatiladi, lekin juda original 
natijalarni keltirib chikarilishi mumkin. Geometrik tasavvur o’zining strukturaviy 
sodir bo’lish darajasiga nisbatan ham Ma’lum qismlarga bo’linadi. Bunday
bo’linish ham o’quvchilarning fikrlash darajasi bilan bog’liqli tarzda amalga 

---

34 
A 
B 
C 
A
1 
A
2 
B
1 
B
2 
C
1 
C
2 
9-rasm 
oshiriladi. Bu jarayon o’zining maqsadi va vazifasiga qarab Ma’lum 
ko’rinishlarda bo’ladi, yahni: 
1. O’quvchilarning fikrlashi, tafakkur qilishlarining hajmi boshlang’ich geometrik 
ob’ektlarni ajratish inhikos qilish, idrok qilish bilan bog’liq bo’lgan tasavvur 
bo’lib, bunda o’quvchilar boshlang’ich geometrik ob’ektlarni qonun qoidalarning 
idrok qilish orqali tasavvuriga olib chiqadilar va ongda ular ustida boshlang’ich 
mushohadalarni olib boradilar; O’quvchilar boshlang’ich geometrik ob’ekt qonun, 
qoidalarning komponentlari orasidagi bog’lanishlarni va ularni oldingi geometrik 
ob’ektlar bilan bog’lanish yo’llarini aniqlovchi tasavvurga ega bo’ladilar. 
2. Masala. ABC uchburchakning AA
1
,
BB
1
, CC
1
medianalarining davomlari 
ABC uchburchakka tashqi chizilgan aylanani mos holda A
2
, V
2
,
S
2
nuqtalarda 
kesib o’tsa, u holda 
4
9
2
1
2
1
2
1


