Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

жараёнларнинг натижаси индивид онгидан ташқарида юза­
га келганлиги сабабли, индивидуал тафаккурлар учун хат- 
ти-ҳаракатлар, қадриятлар ва нормалар намунаси вужудга 
келади ва мустаҳкамланади. Натижа ижодий жараёнда иш­
тирок этаётган индивид учун объектив воқеликка айланади. 
Дин ижтимоий воқелик бўлиб, унда бошқа ижтимоий инс- 
титутларни ўрганишдаги услублар ва баҳолаш мезонларидан 
ҳам фойдаланиш мумкин.
Дин муайян ижтимоий эҳтиёжларни таъминлаш мақса- 
дида юзага келган ижтимоий институтдир. Унинг манбаи 
одамларнинг ижтимоий ҳаётидан келиб чиқади. Дин орқали 
жамият ўзини илоҳийлаштиради. Унинг мавжудлиги ва мо- 
ҳияти ижтимоий ҳис-туйғуларни муқаддаслаштиришга, жа­
миятнинг шахсга таъсирини мустаҳкамлашга хизмат қилиш- 
дан иборат бўлади.
Динни социологик ўрганиш уни ижтимоий воқелик си­
фатида ёндашувга асосланади. Лекин дин нафақат социоло­
гик, балки руҳий воқелик ҳам ҳисобланади. Дин психоло­
гияси вакиллари уни ўрганишда ушбу жиҳатларига алоҳида 
эътибор берадилар. Улар диннинг вужудга келиши сабабла­
рини одамни ўраб турган ташқи дунёдан эмас, балки ин­
соннинг ўзида, ички борлиғи ва ҳиссий-иродавий кечинма- 
ларида деб ҳисоблайдилар.
Дин психологиясини ўрганишда 3. Фрейднинг (1856-1939) 
хизматлари катта бўлган. 3. Фрейд динни инсон фаолияти­
нинг маҳсули деб ҳисоблаган. У диннинг киши табиатга қарам- 
лиги сабабли вужудга келганлигини қайд этган \олда билиш­
нинг иррационал (лотинчада - мантиқсизлик, тафаккурга зид 
қарашлар деган маъноларни англатади) механизмларини ҳал 
қилувчи аҳамиятга эга эканлиги алоҳида таъкидлаган.
- 32 -

---