Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

шарт-шароит яратади. Улар қуйидагилардан иборат:
1) 
диннинг ижтимоий илдизи кундалик ҳаётда кишилар­
нинг турмушини белгиловчи моддий ва маънавий муноса­
батлар тизимидан иборат. Диннинг ижтимоий илдизида мод­
дий шароитлар устувор. Сиёсий устқурма институтлари дин­
га иккиламчи таъсир этади.
Диннинг ижтимоий илдизини ташкил этувчи жабҳалар- 
дан бири ижтимоий ҳаётни стихияли қонуниятлар асосида
- 33 -

---

ривожланишидир. Ундаги бошқариб бўлмайдиган жараёнлар 
жамиятда иқтисодий, сиёсий ва маънавий инқирозларни, 
урушларни, касалликларни келтириб чиқаради. Табиийки, 
индивид уларнинг вайрон қилувчи таъсирларидан ўзини 
ҳимоя қилишга интилади ва оқибатда ғайритабиий кучлар- 
дан нажот сўраб мурожаат қилишга мажбур бўлади.
2) диннинг гносеологик (грекча 
gnosis
— билиш, 
logos — 
таълимот деган маъноларни англатади) илдизи кишининг 
билиш фаолияти жараёнида диний эътиқоди вужудга кели- 
шига имконият яратадиган шароитлардир. Табиат ва жами­
ятни билиш диалектик жараён. Тажрибасизлик, субъектив- 
лик, нарса ва ҳодисаларни абсолютлаштириш воқеликнинг 
нотўғри идрок этилишига олиб келади. Бундан ташқари, 
диний гояларнинг пайдо бўлиши борлиқни ҳиссий идрок 
этишдан бошланади ва у рационал билиш босқичида аҳами- 
ятини сақлаб қолади.
Диннинг гносеологик илдизига алоқадор ва барча тари­
хий даврларда такрорланиб турадиган хусусиятлар қуйида- 
гилардан иборат:
а) билишнинг субъектив жиҳатларини абсолютлаштириш 
(лсггинчада — воқелик билан боғланмаган нарса, нисбатсизлик,