Zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi akademiyasi inson huquqlari umumiy nazariyasi
INSON HUQUQLARI SOHASIDAGI MINTAQAVIY XALQARO HUJJATLARNING TARKIBI
Download 2.94 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Iqtisodiy kafolatlar Huquqiy kafolatlar
- Mafkuraviy kafolatlar
- O‘zbekiston Respublikasining inson huquqlari bo‘yicha milliy muassasalari: O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson
- Prezidenti huzuridagi amaldagi qonun hujjatlari monitoringi instituti O‘zbekiston Respublikasi Ijtimoiy fikr markazi
- (Nyu-York) 3) Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash (Nyu-York) 4) Vasiylik bo‘yicha Kengash (Nyu-York)
- 2. Inson huquqlari bo‘yicha markaz 3. Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro konvensiyalar doirasida ta’sis etilgan organlar
- Xalqaro huquqiy huj-jatlar quyidagicha bo‘linadi: 1) yuridik kuchi bo‘yicha; 2) yo‘nalishi bo‘yicha, faoliyat sohalariga qarab.
- O‘zbekiston Respublikasi inson huquqlari sohasida hamkorlik qilayotgan xalqaro organlar tasnifi: BMTning asosiy organlari: • Bosh Assambleya
- Inson huquqlari bo‘yicha qo‘-mita; • Qiynoqqa qarshi qo‘mita; • Iqtisodiy, ijtimoiy va ma-daniy huquqlar bo‘yicha qo‘mita;
- Qiynoqqa qarshi konvensiyaning ichki ishlar organlari xodim-larining professional faoliyati uchun ahamiyati va roli.
- Qiynoqning ijtimoiy xavfliligi
- Qiynoqqa qarshi kurash uchun zarur bo‘lgan choralar
- QIYNOQQA QARSHI KONVENSIYANING UMUMIY TASNIFI
- QIYNOQLARNI TUGATISHGA QARATILGAN CHORALARI
- Fuqarolik Huquqiy holat tamoyillari Umumiy huquqiy layoqatlilik Asosiy huquq va erkinliklar
- INSONNING ASOSIY HUQUQLARI BIRINChI AVLOD HUQUQLARI
- UChINChI AVLOD HUQUQLARI
INSON HUQUQLARI SOHASIDAGI MINTAQAVIY XALQARO HUJJATLARNING TARKIBI. Yevropa Kengashi doirasida umum tan olingan inson huquqlari tizimi: Inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilish to‘g‘risidagi Yevropa konvensiyasi (1953 y.); Yevropa ijtimoiylik xartiyasi (1961 y); Qiynoq hamda insoniylikka zid yoki qadr- qimmatni kamsituvchi muomala va jazolashning oldini olish bo‘yicha Yevropa konvensiyasi (1987 y.) Umum tan olingan inson huquqlari manbalarining Amerika tizimi: Insonning huquq va majburiyatlari to‘g‘ri-sidagi Amerika deklaratsiyasi (may 1948 y.); Inson huquqlari bo‘yicha Amerika konvensiyasi (1969 y.) Umum tan olingan inson huquqlari manbalarining Afrika tizimi: «Afrika birligi tashkilot» Nizomi 1963 y., 2002 yildan «Afrika ittifoqi» deb nomi o‘zgartirilgan. Afrika birligi tashkiloti Xartiyasi (1963 y.) Umum tan olingan inson huquqlari manbalarining arab tizimi: Arab davlatlari Ligasi Nizomi 1962 y. Inson huquqlari Arab xartiyasi 1994 y. Umum tan olingan inson huquqlari manbalarining islom tizimi: Islom hamkorligi tashkiloti Nizomi 1962 g. Inson huquqlari umumjahon islom deklaratsiyasi 1981 y. Islomda inson huquqlari Qohira deklaratsiyasi 1990 y. 178 4-chizma Inson huquqlarini ta’minlash kafolati mexanizmi MILLIY XALQARO 5-chizma INSON HUQUQLARINI TA’MINLASH KAFOLATI MEXANIZMI Iqtisodiy kafolatlar Huquqiy kafolatlar — fuqarolar uchun mustahkamlab qo‘yilgan huquq va erkinliklarini haqiqiy amalga oshirishni ta’minlab berishga yordam beruvchi uslublar, sharoitlar, yuridik vositalar Moddiy kafolatlar — tashkilotlarda himoya vositalari va texnik vositalar bilan ta’minlanganlik Ijtimoiy kafolatlar — ma’lum guruhiy insonlarni qo‘llab- quvvatlash borasidagi davlat dasturlari Mafkuraviy kafolatlar — mazkur davlatda ustun hisoblangan g‘oyalar sohasidagi sharoitlar (mafkuraviy plyura-lizm) 179 6-chizma Kafolatlar yuridik mexanizmining mazmuni va tasnifi: 1. Inson huquqlari va erkinliklari buzilishini taqiqlovchi va cheklovchi huquqiy normalar mustahkamlab qo‘yilishi: (O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 18-moddasi) 2. Fuqarolar tomonidan o‘z huquq va erkinliklarini to‘sqinlik-larsiz amalga oshirishlari bo‘yicha davlat organlari, mansabdor shaxslar va boshqa subyektlarning majburiyati O‘zbekiston Respublikasi Kons-titutsiyasining 43-moddasi) 3. Fuqarolarning huqu-qiy maqomini amalga oshirish va himoya qilishi uchun maxsus ko‘zda tutil- gan huquqlarni mustah-kamlab qo‘yilgan normalar (шикоят қилиш ҳуқуқ, судга мурожаат қилиш ва бошқалар) 4. Fuqarolar huquq-larini buzganlik uchun yuridik javob-garlik. 5. Inson huquqlarini ta’minlab berish va ularni himoya qilishga qaratilgan tegishli dav-lat va jamoat organlari va mansabdor shaxslar faoliyatini huquqiy ahamiyatga egaligi: qo-nuniylikga rioya qili-nishi ustidan nazorat qilish (prokuratura) • irqi, milliy kelib chiqishi belgilari bo‘yicha kamsitishlarni taqiqlash (O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 18-moddasi) • faqat sudning qarori bilangina qamoqqa olishga va ushlab turishga yoki qamoqda ushlab turishga ruxsat berish (O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 25-moddasi) • fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklariga qarshi chiqadigan siyosiy partiyalarni tuzish va faoliyatini taqiqlash (O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 57-moddasi) • majburiy mehnatni taqiqlash (O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 37-moddasi) • insonga nisbatan qiynoq, zo‘ravonlik yoki shafqatsiz, insoniylikka zid muomala qilishni taqiqlash 180 7-chizma O‘zbekiston Respublikasining inson huquqlari bo‘yicha milliy muassasalari: O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman) Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Milliy markazi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi amaldagi qonun hujjatlari monitoringi instituti O‘zbekiston Respublikasi Ijtimoiy fikr markazi 181 8-chizma BMT TUZILIShI 6) Xalqaro Sud (Gaaga, Gollandiya) 1) Bosh As-sambleya (Nyu-York) 2) Xavfsizlik Kengashi (Nyu-York) 3) Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash (Nyu-York) 4) Vasiylik bo‘yicha Kengash (Nyu-York) 5) Kotibiyat (Nyu-York) 9-chizma INSON HUQUQLARINI HIMOYA QILISH BO‘YICHA BMT TUZILMASI 1. Inson huquqlari bo‘yicha kengash 2. Inson huquqlari bo‘yicha markaz 3. Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro konvensiyalar doirasida ta’sis etilgan organlar 182 10-chizma Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro konvensiyalar doirasida ta’sis etilgan organlar: 2) Qiynoqqa qarshi qo‘mita (Qiynoq hamda muomala va jazolashning qattiq, shaf-qatsiz, insoniylikka zid va qadr-qimmatni kamsituvchi turlariga qarshi konven-siya); 1) Inson huquqlari bo‘yicha qo‘mita (Fuqarolik va siyosiy huquqlari to‘g‘risi-dagi xalqaro pakt); 3) Iqtisodiy, ijtimoiy va majaniy huquqlar bo‘yicha qo‘mita (Iqti- sodiy, ijti-moiy va madaniy huquq- lar to‘g‘risidagi xalqaro pakt); 4) Mehnatkash-migrantlar huquq lari bo‘yicha qo‘mita (Barcha mehnat- kash-migran-tlar va ular ning oila a’zolari huquqlari to‘g‘risi dagi xalqaro kon-vensiya). 5) Xotin-qizlarga nisba-tan kamsi- tishlarga barham berish bo‘yicha qo‘mita (Xotin-qizlarga nisbatan kamsitishning barcha tur-lariga barham berish to‘g‘-risidagi xalqa- ro konven-siya); 6) Irqiy kamsitishlarni tugatish bo‘yicha qo‘mita (Irqiy kamsitishlarning barcha shakllarini tuga- tish to‘g‘risidagi xalqaro konvensiya); 7) Bola huquqlari bo‘yicha qo‘mita (Bola huquqlari to‘g‘risidagi konvensiya) 183 11-chizma HUQUQNI MUHOFAZA QILUVCHI ORGANLAR FAOLIYATINI TARTIBGA SOLUVCHI XALQARO HUQUQIY HUJJATLARNING UMUMIY TAVSIFI, TURLARI VA TASNIFI: Huquqni muhofaza qiluvchi organlar faoliyatini tar-tibga soluvchi xal-qaro huquqiy huj-jatlarning fao-liyat sohasi bo‘yicha tasnifi: d) Sudlar va sudyalar uchun hujjatlar: • Sud organlari mustaqilligining asosiy prinsiplari. g) Voyaga yetmaganlar huquqlarini himoya qilish uchun hujjatlar: • Bola huquqlari to‘g‘risidagi konvensiya; • BMTning ozodlikdan mahrum etilgan voyaga yetmagan shaxslarni himoya qilishga taalluqli qoidalari. v) Advokatlar uchun hujjatlar: • Yuristlar roliga taalluqli asosiy prinsiplar. b) Penitensiar muassasalar uchun hujjatlar: • Mahbuslar bilan muomala qilishning minimal standart qoidalari; • Mahbuslar bilan muomala qilishning asosiy prinsiplari. b) yuridik majburiy bo‘lmagan, o‘zida tavsiyaviy normalarga ega bo‘lgan hujjatlar. “Huquqiy tartibotni saqlab turish bo‘yicha mansabdor shaxslarning hulq-atvor kodeksi”ning yuridik kuchi va ahamiyati a) ratifikatsiya qilgan dav- latlar uchun yuridik majburiy bo‘lgan hujjatlar; a) prokurorlar va tergovchilar uchun mo‘ljal- langan hujjatlar: • Sud ta’qibini amalga oshiruvchi shaxslarning roliga taalluqli rahbariy prinsiplar; • Huquqiy tartibotni saqlab turish bo‘yicha mansabdor shaxslarning hulq-atvor kodeksi; • Kuch va o‘q otish qurolni qo‘llashning asosiy prinsiplari. Hujjatlar yuridik kuchi bo‘yicha quyidagicha tavsiflanadi: Xalqaro huquqiy huj-jatlar quyidagicha bo‘linadi: 1) yuridik kuchi bo‘yicha; 2) yo‘nalishi bo‘yicha, faoliyat sohalariga qarab. 184 12-chizma O‘zbekiston Respublikasi inson huquqlari sohasida hamkorlik qilayotgan xalqaro organlar tasnifi: BMTning asosiy organlari: • Bosh Assambleya, • Xavfsizlik Kengashi, • Inson huquqlari bo‘yicha kengash, • Inson huquqlari bo‘yicha Oliy komissar. Konvension organlar: • Inson huquqlari bo‘yicha qo‘-mita; • Qiynoqqa qarshi qo‘mita; • Iqtisodiy, ijtimoiy va ma-daniy huquqlar bo‘yicha qo‘mita; • Bola huquqlari bo‘yicha qo‘mita. 13-chizma O‘zbekiston Respublikasida inson huquq va erkinliklarining kafolati tizimi Ijtimoiy-iqtisodiy Huquqiy Siyosiy Rasmiy huquqiy (inson huquq va erkinliklarini ta’minlash uchun turli normativ hujjatlarda belgilangan Institutsional Inson huquq va erkin- liklarini himoya qilish va ularni amalga oshi-rishni ta’minlovchi davlat va nodavlat organlari hamda tashki-lotlar Inson huquq va erkin- liklarini amalga oshi-rish usulllari (maxfiy, shikoyat (xabarlar) rux-sat berish) Protsederuraviy (pro- sessual) kafolatlar, sud himoyasi kafolati 185 14-chizma Qiynoqqa qarshi konvensiyaning ichki ishlar organlari xodim-larining professional faoliyati uchun ahamiyati va roli. Qiynoq hamda muomala va jazolashning qattiq, shafqatsiz, insoniylikka zid yoki qadr-qimmatni kamsituvchi turlariga qarshi konvensiya BMT Bosh Assambleyasi tomonidan 1984 yil 10 dekabrda qabul qilingan va 1987 yil 26 iyunda kuchga kirgan. 2000 yil 17 aprel holati bo‘yicha Qiynoqqa qarshi konvensiyani BMTning 119 ta a’zo-davlati, shu jumladan O‘zbekiston Respublikasi ham ratifikatsiya qilgan Qiynoqlar — u bilan qandaydir shaxsga undan yoki uchinchi shaxsdan ma’lumotlar yoki e’tirof olish, uni u yoki uchinchi shaxs sodir etgan yoki sodir etishda u gumon qili- nadigan harakat uchun jazolash, shuning- dek uni yoki uchinchi shaxsni qo‘rqitish yoki zo‘rlash maqsadida, yoki bunday og‘riq yoki azob davlatning mansabdor shaxsi yoki rasmiy sifatdagi boshqa shaxs yoki ularn- ing gijgijlashi bilan yoki ularning xabardor- ligida yoki indamay roziligi bilan har qan- day tusdagi kamsitishga asoslanagn istal- gan sabab bo‘yicha ataylab kuchli og‘riq va azob berishdir. Qiynoqning ijtimoiy xavfliligi: 1) insonning shaxsiy huquqlariga tahdid qiladi; 2) Xalqaro xarakterdagi jinoyat-larga kiradi; 3) shaxsning qadr-qimmati, hayoti va sog‘lig‘iga tahdid qiladi; 4) inson ruhiyati uchun og‘ir oqibatlarni keltirib chiqaradi; 5) qiynoqdan keyin jiddiy reabilitatsiya qilishning zaruriyati; 6) mansabdor shaxslar uni sodir etilganligi uchun mansabdor shaxs- larning javobgarligi ko‘zda tutiladi; 7) davlatning xalqaro hamjamiyat oldidagi majburiyati kelib chiqadi. Qiynoqqa qarshi kurash uchun zarur bo‘lgan choralar: 1) qonunchilik choralari (O‘zbekiston Respublikasi JK, JPKlarining tegishli moddalari); 2) qiynoqni oldini olish va unga yo‘l qo‘ymaslik bo‘yicha huquqni muhofaza qiluvchi organlar faoliyatida tashkiliy-huquqiy choralar (funksional majbu-riyatlarni aniq tartibga solinishi, rahbarlar tomonidan nazorat choralari); 3) tarbiyaviy va ma’naviy ahloqiy choralar (etika kodekslarini ishlab chiqish); 4) qiynoq ishlatish hollarini tezkorlik bilan va o‘z vaqtida tergov qilish; 5) jabrlanuvchiga yetkzilgan moddiy va ma’naviy zararni kompensatsiya qilish 186 15-chizma QIYNOQQA QARSHI KONVENSIYANING UMUMIY TASNIFI: Qiynoqqa qarshi konvenssiyaning qisqacha mazmuni: 1) ishtirokchi-davlat qiynoqni jinoyat sifatida ko‘radi; 2) qiynoqni oqlash uchun “yuqori turuvchi boshliq buyrug‘i” yoki “ favqulodda holatlar”ga havola etish taqiqlanadi; 3) qiynoqni sodir etishda gumon qilinayotgan shaxs, ishtirokchi- davlat hududida bo‘lsa, bu davlat unga nisbatan jinoiy-protsessual harakatlar amalga oshiradi, yoki uni tutib berishni amalga oshiradi; 4) biror bir ishtirokchi-davlat hududida tizimli ravishda qiynoqqa yo‘l qo‘iylayotganligiga yetarli ravishda asos bo‘lsa, xalqaro tergov o‘tkazishning mumkinligi; 5) ishtirokchi-davlat o‘z hududida qiynoqqa solish hatti- harakatlarini oldini olish uchun qonunchilik, ma’muriy, sudlov va boshqa choralarni ko‘radi; 6) hech bir davlat biror bir shaxsni, boshqa davlatga jo‘natishida, agar unga nisbatan o‘sha davlatda qiynoq qo‘llanishi mumkinligiga jiddiy asos mavjud bo‘lsa, u holda bu davlatga jo‘natmasligi, qaytarmasligi yoki ushlab bermasligi kerak; 7) jinoiy protsessuall harakat-lar bilan bog‘liq ravishda yordam ko‘rsatish; 8) ishtirokchi-davlat, o‘zining huquqiy tizimida, qiynoq ishlatilishidan jabr ko‘rganlar, mazkur jabr uchun to‘lov olish- larini hamda adolatli va to‘la reabilitatsiya uchun mablag‘larni ham ko‘zda tutuvchi adekvat kompensatsiya olishlarini ta’mi- nlab beradi. 187 16-chizma QIYNOQLARNI TUGATISHGA QARATILGAN CHORALARI 1. XALQARO HUQUQ SOHASIDA 1) Qiynoqqa qarshi qo‘mitaning ishtirokchi davlat tomonidan Konvensiya bo‘yicha majburiyatla- rini bajarmayotganligi to‘g‘risida boshqa ishtirokchi davlatning mu-rojaatini olish va ko‘rib chiqishi vakolatini e’tirof etishi to‘g‘-risida bayonot berishi 2) Qiynoqqa qarshi qo‘mitaning ishtirokchi davlat tomonidan Kon- vensiya qoidalarida ko‘zda tutilgan huquqlarini buzilish bo‘yicha, uning yurisdiksiyasi ostida bo‘lgan shax- slarning, yoki ular nomidan taqdim etilayotgan habarlarini olish va ko‘rib chiqish bo‘yicha vakolatini e’tirof etish bo‘yicha bayonot berish postupayushchiye ot ix imeni 3) Inson huquqlari bo‘yicha qo‘mi-taga va Qiynoqqa qarshi qo‘mitaga Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqrao pakt va Qiynoqqa qarshi konvensiyalardan kelib chiqadigan majburiyatlarini amalga oshirishi bo‘yicha chora-tadbirlari to‘g‘risida davriy ma’ruzalarini o‘z vaqtida taqdim etish hamda mazkur qo‘mitalarning tavsiyalarini vijdonan bajarish 4) Qiynoqlar bo‘yicha Maxsus ma’ruzachi bilan hamkorlik qilish, so‘rayotgan ma’lumotlarni taqdim etish, biror masala yuzasidan uning shoshilinch murojaatlariga javob qaytarish, shuningdek, uni mamlakatga taklif etishga tayyor bo‘lmoq. 17-chizma 2. MILLIY QONUNChILIK SOHASIDA 1) Barcha qiynoqqa solish harakatlari (bunga shuningdek, qiynoqqa solishga urinish, shaxs-ning bunday qilmishda ishtirok-chiligi yoki qiynoqqa solishda ishtirok etishda ko‘rinadigan har qanday harakati) jinoyat qonun- chiligi bilan jinoyat sifatida ko‘rib chiqilishini ta’minlash, shuningdek, bunday jinoyatlar uchun, ularning ijtimoiy og‘ir xususiyatlarini hisobga olib tegishli jazoni belgilash 3) o‘zining huquqiy tizimida, qiynoq ishlatilishidan jabr ko‘rganlar, mazkur jabr uchun to‘lov olishlarini hamda adolatli va to‘la reabilitatsiya uchun mablag‘larni ham ko‘zda tutuvchi adekvat kompensatsiya olish huquqini huquqiy mustahkamlab qo‘yish. 2) Qiynoqqa solish kabi, inson huquq-larini qo‘pol ravishda buzilishi uchun javobgar shaxslarni jazosiz qolishiga yo‘l qo‘yuvchi qonunchilikni bekor qilish va ularni bunday jinoyatlar uchun jazolash. 188 18-chizma AMALIY SOHADA: 1) qiynoq qo‘llanilayotganligiga yetarli asos bo‘lsa, davlatning vakolatli organlari tomonidan davlat yurisdiksiyasiga taalluqli har qanday hududda, zudlik va xolislik bilan tergov o‘tkazishni ta’minlab berilishi; 3) qiynoq yoki shafqatsiz, insoniylikka zid yoki qadr-qimmatni qamsituvchi muomala yoki jazolash turlari sifatida malakalanishi mumkin bo‘lgan harakatlarni bajarishdan voz kechgan huquqni muhofaza qiluvchi organlari xodimlarini jazoga tortmaslik. 2) davlat yurisdiksiyasi ostidagi har qanday hududda qiynoqqa duchor qilingan har bir shaxsga, mazkur davlatning vakolatli organlariga shikoyat bilan murojaat qilish huquqini va uning murojaatini zudlik bilan, xolis ravishda ko‘rib chiqilishini ta’minlash hamda da’vogar va guvohlarni, ularning shikoyati yoki har qanday guvohlik ko‘rsatmalari bilan bog‘liq ravishda ularga nisbatan har qanday yomon muomalada bo‘lish yoki qo‘rqitishlardan himoya qilishni ta’minlash bo‘yicha choralarni ko‘rish; 4) qiynoqqa solish asosida aniqlangan har qanday ma’lumotdan sud tortishuv jarayonida dalil sifatida foydalanilmaslikni ta’minlash. 8) huquqni qo‘llovchi organlar, fuqaro yoki harbiy shaxslar, tibbiy xodimlar, davlatning mansabdor shaxslari va boshqa so‘roq o‘tkazishga, shuningdek hibsdagi va qamoqqa olish, ushlab turish yoki ozodlikdan mahrum qilishning har qanday shakliga mubtalo etilgan shaxslar bilan muomala qilishga aloqasi bo‘ladigan shaxslarni tayyorlash dasturlariga qiynoqni taqiqlashga oid o‘quv materiallari va ma’lumotlar kiritilishini ta’minlash 7) davlat o‘z yurisdiksiyasi ostidagi har qanday hududda qiynoq qo‘llanishi hollariga yo‘l qo‘ymaslik uchun so‘roq o‘tkazishga, shuningdek hibsdagi va qamoqqa olish, ushlab turish yoki ozodlikdan mahrum qilishning har qanday shakliga mubtalo etilgan shaxslarni ushlab turish sharoitlariga taalluqli qoidalar, ko‘rsatmalar, usullar va amaliyotini tizimli ravishda ko‘rib chiqishi 6) Qiynoqqa qarshi qo‘mitaning milliy davriy ma’ruzalarga nisbatan qilgan yakuniy fikr mulohazalarida berilgan tavsiyalarni amalga oshirish bo‘yicha chora tadbirlar qabul qilish 5) shaxsni, boshqa davlatga ekstraditsiya qilishda, agar bu davlatda qiynoq qo‘llanishi mumkinligiga jiddiy asos mavjud bo‘lsa, u holda bu davlatga jo‘natmaslik, qaytarmaslik yoki ushlab bermaslik. 189 19-chizma INSON VA FUQARO HUQUQIY MAQOMINING ASOSLARI Fuqarolik Huquqiy holat tamoyillari Umumiy huquqiy layoqatlilik Asosiy huquq va erkinliklar Shaxsiy Siyosiy Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy Huquq va erkinlik-lar kafolati Majburiyatlar Qonun bilan belgilangan soliq va yig‘inlarni to‘lash Tabiat va atrof muhitni muhofaza qilish Vatanni himoya qilish Inson va fuqaroning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklari Huquq va erkinliklarining ajralmasligi Sud va qonun oldida tenglik O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining huquq va erkinliklaring to‘liqligi Teng fuqarolik tamoyili Qabul qilingan Tugatilgan 190 20-chizma INSONNING ASOSIY HUQUQLARI BIRINChI AVLOD HUQUQLARI Shaxsiy huquqlar va erkinliklar: 1) yashash huquqi va shaxsning qadr- qim mati; 2) erkinlikka va shaxsiy dahlsizlikka bo‘lgan huquq, shaxsiy hayot va uy-joyning dahlsizligi; 3) so‘z erkinligi; 4) ko‘chib yurish va yashash joyini tanlash erkinligi; 4) vijdon erkinligi; 5) millatni tanlashga, muloqot uchun tilni tanlashga bo‘lgan erkinlik Siyosiy huquqlar (murojaat etish (petitsiya) huquqi) 1) fuqarolarning davlat ishlarini boshqa rishda ishtirok etish huquqi; 2) saylov huquqi; 3) yig‘ilishlar, mintinglar, namoyishlar o‘tkazish erkinligi; 4) jamoat tashkilotlariga birla-shish huquqi; 5) ittifoqlar, asso-siatsiyalar erkinligi; 6) murojaat qilish huquqi (petitsiya huquqi) IKKINChI AVLOD HUQUQI Iqtisodiy huquqlari 1) mehnat qilish huquqi; 2) mulkka bo‘lgan huquqi; 3) tadbirkorlik qilish hu-quqi; 4) o‘z manfaatlarini himoya qilish uchun milliy yoki xal qaro tashkilotlar-ga birlashish huquqi Ijtimoiy huquqlar 1) ijtimoiy ta’minotga bo‘lgan huquq; 2) maqbul hayot daraja- siga, ruhiy va jismoniy sog‘lom bo‘lishga bo‘lgan huquq; 3) ruhiy va jismoniy sog‘lom bo‘lishning eng yuqori darajasiga eri- shishga bo‘lgan huquq; 4) uy-joy huquqi; 5) tibbiy yordam olishga bo‘lgan huquq; 6) ta’lim olish huquqi. Madaniy huquqlar 1) ta’lim olish huquqi; 2) madaniy qadriyatlardan foydalanishga bo‘lgan huqu-qi; 3) jamiyatning madaniy hayo-tida erkin ishtirok etish huquqi; 4) ijod qilish huquqi; 5) ilmiy taraqqiyot natija- laridan foydalanishga va ularni amaliy qo‘llashga bo‘lgan huquq UChINChI AVLOD HUQUQLARI Jamoaviy huquqlar 1) taraqqiy etishga bo‘lgan huquq; 2) xavfsizlik va tinchlikka bo‘lgan huquq; 3) sog‘lom atrof-muhitga bo‘lgan huquq; 4) ozchiliklar huquqlari 6 5 4 3 2 1 191 21-chizma INSON HUQUQLARI PRINSIPLARINING XUSUSIYATLARI UNIVERSAL — har qanday vaziyatda barcha insonlarga taalluqli; TABIIY — ular inson bo‘lganliklari sababli, tug‘ilganidan boshlab tegishli; AJRALMAS — ushbu huquqlar-dan o‘zboshimchalik bilan mahrum etishning mumkin emasligi 22-chizma INSON HUQUQLARINI CHEKLASH Download 2.94 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling