Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазрлиги тошкент давлат аграр университети

Чизма бор

9-расм. Ғилдиракли тракторнинг осиш механизми схемаси.


10 - расм. Занжир-тасмали тракторнинг осиш механизми схемаси.


ПЛУГНИНГ АСОСИЙ ЎЛЧАМЛАРИНИ АНИҚЛАШ
Корпуснинг асосий ўлчами бўлмиш қамров кенглиги 1-қисмда аниқланган. Топшириқда берилган тракторнинг тортиш кучи - қийматига асосида плуг корпуслари сони (n) қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:
= , (4)
_{Бу ерда 0.85...0.95 - трактортор тортиш кучи дан фойдаланиш коэффициенти;}
𝑞 - плугнинг солиштирма қаршилиги, Н/
А - берилган шудгорлаш чуқурлиги, см;

Ҳисоблаб аниқланган корпуслар сонини, 1,2,3,...10 ва ҳ.к сонлар қаторидаги сонларнинг бирига мос келадиган, бутун кичик сонга яхлитланади ва қабул қилинади. Кейин плугнинг қамров кенглиги
В = , см,
аниқланади.
Плугнинг оғирлиги
G_пл= Mgn,
формуласи ёрдамида топилади.
Бу ерда: М = а – плугнинг келтирилган массаси, кг;
корпус билан ишлов берилаётган қатламнинг бир бирлик кўндаланг кесим юзасига тўғри келадиган плугнинг солиштирма массаси, хисоб-китоб ишларида = 0.12 ... 0,17, Н/ қабул қилиш мумкин;
g м/ жисмнинг эркин тушиш тезланиши.
Плуг рамасининг баландлиги – Нр, унинг шудгорлаш пайтида тупроқ қатламининг ағдарилишига халақит бермаслик шарти асосида танланади (11-расм) ва қуйидаги ифода ёрдамида аниқланади.
0,8 (а + в), см.
Плугнинг ён тамонидан, яъни бўйлама-вертикал текисликдаги кўринишидаги корпуслар орасидаги масофа , ағдарилаётган тупроқ қатлами, ўсимлик қолдиқлари ва бошқалар корпуслар орасига тиқилиб қолмаслигини таъминлаш мақсадида қуйидагича аниқланади.
(2,2 ... 2,5) .
Корпуслар тирак тахтаси ишлаётган плугни ён томонга бурилмасдан равон харакатланишини таъминлаш учун хизмат қилади. Агарда тирак тахтасининг ўлчамлари етарли даражада бўлмаса, плугнинг орқа корпуслари шудгорланмаган томонга бурилган холатда харакат қилади. Натижада, шудгорлаш сифати ёмонлашиб, энергия сарфи ошади.
Плуг ишлаётганида юқоридаги холат рўй бермаслиги учун тирак тахтанинг шудгор деворига бўлган босими 5 н/ дан ошмаслиги, узунлиги ( ) орқада ўрнатилган корпус билан ағдарилаётган қатламнинг ағдарилишига тўсиқ бўлмаслиги, баландлиги эса шудгорлаш чуқурлигининг 60 % дан ошмаслиги ( )керак. Шуларни ҳисобга олиб, трак тахтанинг узунлиги ва баландлиги қуйидаги формулаларёрдамида аниқланади.
+ 0,5 - ;

Плугнинг ишга туширилган ҳолати схемасини қуриш, унинг ён кўринишини шакиллантиришдан бошланади.
Шудгорлаш агрегетининг ишчи ҳолати схемасини чизиш учун “ватман” қоғозининг ўртасидан горизантал чизиқ ўтказилади ва А ҳарфи билан белгилаб, уни шудгор туби деб қабул қилинади (11-расм). А чизиғидан юқорига, танланган масштабда – ишлов бериш чуқурлигига тенг бўлган баландликда В чизиғи (дала юзасини билдирувчи чизиқ) ва баландликда (раманинг баландлиги) С чизиғи чизилади.
Қоғознинг ўнг четидан тахрибан 90 ... 100 мм масофа ўлчаниб, А чизиғида охирги корпус лемехи тумшуғининг учи Д нуқта белгиланиб, Д нуқтадан орқага масофни ўлчаб қўйилади ва тирак тахтанинг четки “m” нуқтаси белгиланади.Ушбу икки нуқта ва корпуснинг танланган масштабда тайёрланган ён кўринишнинг “шаблон”и ёрдамида унинг схемаси чизилади.
Кейинги корпуслар схемасини қуриш учун, корпуслар орасидаги масофа ни ўлчаб (масштабда) олинади ва А чизиғидаги Д нуқтадан чизма қоғозининг чап тамонига кетма – кет ўлчаб қўйилади ва корпусларнинг жойи аниқланади. Шаблон ёрдамида корпуслар схемаси чизилади. Кейин, трактор осиш механизмининг чизмаси қурилади. Бунинг учун 2-шарнирнинг (11-расм) ўрни, яъни биринчи корпус лемехи тумшуғи учидан А чизиққа перпендикуляр чизиқ ўтказилиб, унинг плуг рамасини билдирувчи (С чизиғи) чизиқ билан кесишган нуқтаси (2) белгиланади. 9 ёки 10-расм ва 1, 2 иловалардаги маълумотлар асосида тракторнинг осиш механизми шарнирлари (1, 2, 3, ... 10)нинг ўрни аниқланади. Масалан, В чизиғидан юқорига = масофада Е чизиғи ўтказилади. Илгари белгиланган
2-шарнирни маказ этиб пастки тортқининг вертикал текисликдаги узунлиги R масофаси билан ёй чизилиб, ёйнинг Е чизиғи билан кесишган нуқтасида 1-шарнир белгиланади. 1 ва 2-шарнирлар ўзаро туташтирилиб 1-2 бўйлама тортқининг чизмаси хосил қилинади. 1-шарнирдан чап томонга (9 ва 10-расм, 1ва 2-илова), дала юзаси чизиғидан юқорига масофаларни қўйиб, трактор орқа ғилдирагининг маркази О нуқтаси топилади.
1-иловада келтирилган ўлчамлардан фойдаланиб, 4, 5, 6, 7, 8, ва 10 – шарнирларнинг жойи топилади.
2-шарнирдан рама чизиғи (С)га перпендикуляр ўтказилиб, унга плугнинг осиш қурилмаси баландлиги - 2-3 устуннинг узунлиги қўйилади (1-илова). 3-ва 4 шарнирлар бирлаштириб, 3-4 марказий тортқининг керакли холати ва узунлиги топилади.
Шундан кейин агрегатнинг уст кўриниш схемасини қуришга ўтилади. Бунинг учун А чизиғидан 50-60 мм пастроқдан плугнинг олдинги ўтгишида қолдирилган шудгор деворни белгиловчи М чизиғи ўтказилади. Ундан пастроқда оралиқ масофалари корпус қамров кенглиги га тенг бўлган масофада ,... чизиқлар ўтказилади.
чизиғига биринчи корпус лемехи учининг тасвири туширилиб, берилган бурчаги остида лемех тиғини билдирувчи чизиқ ўтказилади.