Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши Муҳандислик Иқтисодиѐт Институти


 – Мавзу Корхоналар буйича ва корхона номидан фаолият


Download 1.01 Mb.
Pdf ko'rish
bet26/51
Sana19.01.2023
Hajmi1.01 Mb.
#1101944
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   51
Bog'liq
portal.guldu.uz-МАРКЕТИНГ фанидан МАЪРУЗА МАТНЛАРИ

9 – Мавзу Корхоналар буйича ва корхона номидан фаолият
курсатаѐтган харидор хатти-харакати 
1. Истеъмолчи маркетинги ва корхона маркетинги орасидаги 
фарк. 
2. Ишлаб чикариш заруратларини сотиб олиш буйича карор 
кабул килиш боскичлари 
 
Таянч иборалар: Корхоналар бозори; истеьмолчилар бозори; улар 
орасидаги тафовутлар; экспорт маркетинги; импорт маркетинги; ижтимоий 
маркетинг; 
Адабиѐтлар: 7.8.9.12.15. 
Корхоналар бозори - бу одамлар ва ташкилотлар гурухи булиб 
улар товар ва хизматларни сотиб олиб улардан бошка товар ва хизматларни 
ишлаб чикиб сотишлари, арендага беришлари ѐки бошка истеъмолчиларга 
етказиб берадилар. 
Корхоналар бозори кенг истеъмол товарлари бозоридан фарки 
улорок бир катор хусусиятларга эга булади. Бундан келиб чикадики бу 
бозорларга мулжалланган маркетинг хам узининг махсус хусусиятларига эга 
булади. Бу хусусиятлар куйидагилардан иборат : 
Бунда харидорлар оз саноатга мулжалланган товарлар сотувчиси 
одатда кенга истеъмол товарлари сотувчисига нисбатан озрок харидорлар 
билан иш курадилар. 
Оз сонли харидорлар йирикрок. Ишлаб чикарувчилар жуда куп 
булган тармокларда хам хариднинг асосий кисми оз сонли йирик 
харидорларга тугри келади. 
Харидорлар географик жихатдан уюшган. Масалан, АКШда 
саноатга мулжалланган товарларнинг деярли барча харидорлари асосан
еттита штатларида мужассамлашган. 
Саноат характерига эга булган товарларга булган талаб кенг 
истеъмол молларига булган талаб оркали белгиланади. 


37 
Саноат характерига эга булган товарларга талаб ноэластикдир. 
Бунинг мазмуни шундан иборатки, бу товарларнинг бахосининг кескин 
узгаришига олиб келмайди. 
Саноат характерига эга булган талаб кескин узгариши мумкин. 
Бу асосан янги ишлаб чикариш жихозларига булган талабда яккол намоен 
булади. 
Саноат характерига эга булган товарлар харидорлари ута 
профессионалашгандир. Саноат зарур товарлар профессионал тайергарликка 
эга, кандай кулай пайтларда кандай килиб сотиб олиш кераклигини урганган 
агентлар оркали сотиб олинади. 
Энди саноат характерига эга булган товарларни сотиб олиш б 
чикаришга мулжалланаетган детални оз харажатлар билан тайерлаш 
мумкинми? 
5. Ишлаб чикаришнинг технологик жихози товарнинг зарур 
микдорига мос келадими? 
6. Материаллар, иш кучи, фойдага ажратмалар билан боглик 
харажатлар унингбуйича харидорлар кандай килиб карор кабул килишларини 
куриб чикайлик. бу асосан куйидаги боскичларни уз ичига олади : 
1. Муаммони англаш 
2. Заруратни умумлаштириб ифодалаш 
3. Товар хусусиятларини бахолаш 
4. Етказиб берувчиларни кидириб топиш 
5. Таклифларни урганиш 
6. Етказиб берувчиларни танлаш 
7. Буюртмаларни бериш муолажасини ишлаб чикиш 
8. Етказиб берувчилар ишини бахолаш 
Муаммони англаш. Харид килиш жараѐни фирманинг кайсидир 
ходими томонидан янги товар ва хизматларни сотиб олиш оркали хал 
килиниш мумкин булган муаммо ва заруриятни англашдан бошланади. 
Фирма ичида муаммоларни англашга куйидаги вокеалар сабаб булади: 
- фирма янги товарларни ишлаб чикаришга карор килса ва 
бунинг учун янги жихоз ва материаллар зарур булса; 
- машиналарни бузилиши ва уларни алмаштириш ѐки уларнинг 
кисмлари ва деталларини алмаштириш зарурати пайдо булса; 
- баъзи бир сотиб олинган материаллар сифати коникарли 
булмаса ва фирма бошка етказиб берувчиларни кидираетган булса; 
- сотиб олувчи агент орзонрок ва сифатлирок товарни харид 
килиш имкониятини хис килаетган булса. 
Заруратни умумлаштириб ифодалаш. Сотиб олувчи агент 
заруриятни англамагандан сунг зарур товар ва унинг керакли микдорини 
умумий хусусиятларини аниклашга киришади. 
Товар хусусиятларини бахолаш. Бу боскичда сотиб олувчи 
ташкилий харид килинмокчи булган товарнинг зарур техник хусусиятларини 
ифодалувчи маълумотни тузишга киришади. Бу муаммо буйича махсус 
мухандислар гурухи иш олиб борадилар. Сотиб олинаетган товарни нархини 


38 
функционал имкониятларини тахлил килишда куйидаги асосий саволлар 
куриб чикилади: 
1. Сотиб олинган товардан фойдаланиш бирон-бир кушимча 
фойда келтирадими? 
2. Товарнинг бахоси ва фойдалилигини таккосланиши 
мумкинми? 
3. Товарда мужассамлашган хусусиятларнинг барчаси зарурми? 
4. Ишла таннархига кирадими? 
7. Кузда тутилган фойдаланишга тулик жавоб берувчи товар 
мавжудми еки йукми? 
8. Олдиндан мавжуд булган стандарт товарлар ичида биз 
ажраетган товар борми? 
9. Бирок бир ишончли етказиб берувчидан бу товарни орзонрок 
сотиб олиш мумикнми? 
10. Кидиралаетган товарни бошка бир харидор орзонрок 
олаетибдими? 
Етказиб берувчиларни кидириб топиш. Навбатдаги боскичда 
сотиб олиш буйича агент талабга мос келувчи сотувчиларни аниклашга 
киради. Бунинг учун савдо маълумотномаларини урганишга ЭХМлар 
ердамида ахборотлар йигишга еки телефон оркали бошка фирмалардан 
ахборот йигишга киришиши зарур. Бунда бир нечта етказиб берувчилар 
уларнинг ишлаб чикариш кувватлари мос келмаслиги сабабли номзодлар 
руйхатидан угирилиш мумкин. Еки булмаса улар товарларининг сифати 
коникарли эмас. 
Таклифларни урганиш энди агент ихтисослашган етказиб 
берувчилар билан савол-жавобни амалга ошириш зарур булади. Улардан 
баъзи бирлари саволларга жавоб тарикасида уз каталогларини жунатиш 
билан чегараланадилар. Агарда товар мураккаб ва кимматбахо булса 
таъминотчига потенциал етказиб берувчидан у хакида тулик маълумот 
берувчи хат зарур булади. 
Етказиб берувчини танлаш. Бу боскичда сотиб олувчи фирма 
аъзолари таклифларни урганиб чикадилар ва танлашга утадилар. У аъзолар 
товарларни техник ислохатларини бахолабгина колмасдан уларни эгаларини 
уз вактида белгиланган микдорда ва зарур хизматларини хам урганиб 
чикадилар. 
Буюртмаларни бериш муолажаларини ишлаб чикиш. Етказиб 
берувчи еки берувчиларни танлаб олингандан сунг харид буйича агент 
уларга буюртмалар беришга киришади. Бунда у товарни хусусиятларини, 
унинг микдорини, етказиб бериш вакти ва бошка шартларни курсатиб 
беради. 
Етказиб берувчилар ишини бахолаш. Бу жараенда харид буйича 
агентаник етказиб берувчи еки етказиб берувчилар ишига бахо бериш керак. 
Агарда у берган бахо ижобий булса агент товардан фойдаланувчилар билан 
богланиб хамкорликни давом эттиришни сурайди. Зарур пайтларда 
хамкорлик шартларига керакли узгартиришлар киритилиши мумкин.


39 

Download 1.01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling