Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

 
НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ 
 
1. Ўзбекистонда қиш фаслида қандай ўзгаристилар рўй беради? 
2. Ўсимликлар ҳаётидаги ўзгаришларни гапириб беринг. 

---

3. Қишда нълкамизга қандай қушлар учиб келади? 
4. Қушлар қишда нима билан озиқланади? 
5. Қишда о ъИкамизда яшайдиган ҳайвонлар ҳаётидаги озгаришларни 
гапириб беринг. 
6. Табиут бурчагидаяшовчи тошбақатарқишда қандай озиқланади? 
7. Қишда далаларда қандай ишлар олиб борилади? 
8. Қандай дарахи кўчатлари экила бошлайди? 
9. Феврал ойида қандтий гулли дарахт қаламчалари о ъткаиилади. 
 
3. Бахор фаслига тавсифнома 
 
Баҳор мавсуми калcндар ҳисоби бўйича биринчи мартдан бошланади. 
Лекин баҳоминг келиши ҳар йилда туриича бўлади. 
Юртимизда баҳор эрта, одатда феврал ойидаёқ бошланади. Бироқ март 
ойининг охирги ўн кунлигида кўпинча қор ёғиб, эртасигаёқ эриб кетади, 
Баҳор кунларининг бошланиши билан дарахт куртаклари бўр-тади, 
мевали дарахтлар гуллай бошлайди. Шундан кейин бўлган қаттиқ совуқлар 
эса куртак ва гулларни уриб кетади. Натижада оЛрик, .шафтоли ва бошқа 
мевали дарахтлар ҳосил бермайди. 
Об-ҳаводаги ўзгаришлар. Март ойида қаттиқ ёғингарчилик бўлади. 
Ҳарорал +25+29 даражагаcка кўтарилади. Лекин совуқлар ҳам бўлиб туради. 
Маннинг охирларида баъзан момақалдироқ бўлади. 
Апрел ойида ҳарорат кўтарилади. Ойнинг бошида куннинг ўртача 
ҳарорати +12+13, баъзан +18+19 даражага кўтарилади. 1955- йили кундузги 
ҳарорат ҳатто Қ35 даражага ҳам етган эди. Апрcл ойининг иккинчи ярми 
ҳароратнинг кўтарилиши, айрим ҳол-ларда эса ҳароратнинг бирмунча 
пасайиши билан характерланади. 
Апрел ойида ёғингарчилик коЛп бўлади. Баъзи йилларда совуқ тушиб 
қолиши ҳоллари ҳам бўлади, айрим ҳолларда қор ҳам ёғади. Баҳорда ёққан 
катта-катта қорни халқимиз «лайлак қор» дейди, чунки шу қор билан лайлак 
ҳам келади. 
Май ойида эса иссиқ кунлар бошланади, кунлик ўртача ҳарорат +10+25 
даража атрофлда бўлади. 
Бироқ, ойнинг бошларида об-ҳаво бcқарор бўлиб, тез-тез ўзгариб 
туради. Баъзан ғўза ва бошқа ўсимликларга зарар кcлтирувчи дўл ёғади, 
момақалдироқ бўлиб туради. 
Ўсиинликлар ҳаётидаги ўзгаришлар. Март ойида далалар «кўк-лам 
либосини кияди». Бойчечак, чучмома, совринжон, гунафшалар очила 
бошлайди. Ёwойи илдизли ўсимликлар. лолалар-нинг кўпгина турлари, 
гиатсинтлар, ҳар турли нарсислар барг чиcара бошлайди. 
Тошкентнинг тепалик ва ён бағирлари эртанги гулсапсар. лола, нилуфар 
сингари гуллар билан қопланади. Бу гуллар кўп йил яшаса ҳам, 
ёғингарчиликдан кcйингина гуллайди. Ёзда уларнинг таналари қурийди, йcр 
остида эса илдизлари сақланиб қолади. 
Очиқва баланджойларда оқ қалдинноқ, бойчечак, итгунафша, қоқиўт, 

---

капалакгул, гунафша, бўтакўз сингари бир йиллик ўсимликлар ҳам гуллайди. 
Дарахтлар шира чиқара бошлайди. Қор эриши билан дарахт илдизлари 
ердаги намликни ўзига тортади, Ўсимлик тўқиниалари сувгаж тўлади, сув 
олиш билан бирга озуқа моддаси бўлган углеводн™ ҳам олади. Углевод барг 
тўқималари орқали илдизга бориб, кунлар исий бошлаши билан илдиздан 
куртакка қараб ёъналади. Куртаклар бўртади ва очилади. Озуқанинг шундай 
ҳаракати орқали ўсимлик «уйғонади». Сувнинг илдиздан дарахтга таъсири 
шох-шабба орқали бўлади, ёзда сув шохлар орқали илдизга боради ва 
парланади. 
Март ойида қўзиқоринфар пайдо бўлади. Улар Ўзбекистори шароитида 
уч ҳафтагина ўсадилар, бироқ серёмғир баҳорда қўзиқоринлар апрел-май 
ойларида ҳам ўсишни давом эттиради. 
Март ойида кўлмак сувларда лемпа, элодея (8-расрн, а), қўйтикан (8-
расм, б), перолистник (8-расм, д) ва бошм сув ўсимликлари ўсади.