Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика
Download 0.96 Mb. Pdf ko'rish
|
Табиат билан таништириш (1)
|
9- расм. Ялтироқ қурт Март ойининг бошларида, баъзан эса феврал ойининг охирларида илиқ кунлар бошианиши биланоқ арилар ўз уяларидан учиб cлииқадилар. Асаларилар катта-катта оила бўлиб яшайдилар. Ҳар бир оилада битта она уруғи бўлиб, у бcш йилгача яшайди. Баҳорги илиқ кунларнинг бошианиши ва гулламинг очила бошлаши билан она ари тухум қўя бошлайди. Бундан аwало личинкалар, кейин-чалик эса қўғирчоқлар пайдо бўлади ва ниҳоят катта асаларилар етишади. Боиалар билан мевали боғларга экскурсияга чиқилганда асал- ариларнинг ўрик, шафтоли ва бошқа ўсимлик гулларининг биридан- иккинчисига қўниб юрганиигини кузатиш мумкин. Болалар асалариларнинг ғувиллашини эшитадилар. Болалар боғчаси гулзорларида лиам асалариларни кузатиш мумкин. Ҳовузлар тагидан сузғич қўнғизлар (10-расм), сувсевар қўнғизлар сув юзига чиқадилар. Сузғич қўнғизлар чучук сувларда яшовчи умуртқасиз лиайвонларнинг энг йирик ва кучли вакилларидан биридир. Унинг ланаси яшил- қора лусда ва танаси атрофида сариқ ҳошияси бор. Ҳовузларга cкскурсия вақтида тарбиячи сувдаги қўнғизлами олсимликларга илаштириб олади. Уни эҳтиётлик билан олиш керак, бўлмаса қўлни тишлаб олади. Сувсcвар қўнғиз ҳам йирик сув қўнғизлари қаторига киради. Унинг ранги қора ёки қўнғир бўлади. У ўсимликлар билан овқатланади. Табиат бурчагида қўнғизларни балиқлардан бўИак аквариумда сақлаш керак, чунки қўнғиз ёwойи ҳашаротдир. Сузувчи қўнғиз қўйиладиган аквариум кенг ва баланд бўлиши керак. Қўнғиз унда бемалол сузиб юра олади. 10. расм. Сузғич қўнғиз. Бунда аквариум дока билан бекитилади. Сузғич қўнғизлар, одатда, кечаси овқат тзлаб чиқадилар. Катта гуруҳ болалари билан сузғич қўнғиз ҳамда балиқлар устида кузатишларолиб бориш мумкин. Болаларбалиқ ҳам, сузғич қўнғиз ҳам сувда яшаб, аммо уча олиши ҳам мумкинлиги ҳақида тасаwурга эга бўладилар. Бунда балиқ танаси тангачалар билан қопланганлигига, қўнғизларда эса қанот борлигига болаларнинг диққатларини жалб қилиш зарур. Балиқ сузғич қанотлари ёрдамида, қўнғиз эса орқа оёқиари ёрдамида сузади. ҚоЛнғизнинг олд оёқлари орқа оёқларига қараганда узунроқ бўлади. У хом гўшт ва cлиучалчанг ейди. Апрел ойида уя қурувчи қушларнинг учиб келиши анча камаяди. Зарғалдоқ, булбу!, мойқул, кўршапалак. лайлак, кўк қарға, чивинхўр, шунингдек, ўзининг келганлигидан хабар бенивчи каккулар ҳам учиб келадилар. Апрcл ойида турғун қушларда ҳам катта жонланиш бошла-ннди. Уларнинг хатти-ҳаракатлари ҳам ўзгаради. Жумладан, чумчуқлар учишдан лўхтайдилар. Улар жуфт-жуфт бўлиб, ота дуимчуқ янги чиққан патларини ёзиб она чумчуқ олдида сакраб юради. Чумчуқлар уйларнинг бўғотларида, шунингдек, катта қушлар ташлаб кетган бўш жойларга уя соладилар. Апрел ойида кўкқарға, гўнгқарға, саъваларнинг учиб кc-тиши тугайди. Шаҳарда энди сўфитўрғайларни учратиб бўлмайди. ЛЖй паррандалари: ловуқлар, ўрдаклар, ғозлар тухум босадилар. Бу тухумлардан қуюқ патҳ, кўзлари мўлтираб турган, чопишга ва овқат чўқишга қобилиятли бўлган қуш болалари — жўжалар чиқадилар. Апрел ойида турли қўнғизлар: тиллақўнғиз (кўк рангли қўнғиз-ча), тутхўр қўнғиз (ҳаво ранг ва ёнларида сарғиш доғлари бўлган кичкина қўнғизча), мева қўнғиз (яшил белгили, қанот ослларида учта олтинсимон чуқурчаси бўлган қўнғиз)лар пайдо болади. Май ойида қизил зағчалар учиб кела бошлайди. Каккуларнинг сайрашлари эшитилади, қизилиштон, лайлак, попушак, кўкқарға, қалдирғочлар тухум қўя бошлайдилар. Какку ўз уясига тухум қўймай, балки бошқа қушларнинг уясига (унинг тухумлари 20 тагача бўлади) қўяди. Какку уяга тухум қўйганида уя эгасининг битта тухумини олиб ташлаб, ўзининг тухумини қўяди. Шундай қилиб, уядаги тухумламинг сони ўзгармай қолаверади. Шу билан каккунинг насллар ҳақидаги ғамхўрлиги тамом бўлади. Каккулар бошқа қушларга нисбатан бир сутка илгари ту-хумларни очиб чиқадилар, тухумни уядан чиқариб ташлаб ўзлари қоладилар. Улар уядаги бошқа қушчаларга мутлақо ўхшамайди, бироқ қушлар ўз болалари сингари улами ҳам муҳаб-бат билан парварисли қилаверадилар. Май ойининг ўрталарида қушчаларнинг тухумдан чиқиши бошланади. Ёш чумчуқлар. зағчаланиинг болалари чийиллай-дилар, жарқалдирғочлар овоз чиқариб учиб юрадилар. Болалар уларнинг овозига қулоқ соладилар ва қушчаларни кўрсатишни иллимос қиладилар. Май ойида ҳар хил рангдаги капалаклар: лимон ўсимлиги капалаги. қичитқи ўт капалаклари ва бошқалар пайдо бўлади. Экин майдонларида сассиқ қўнғиз (катта ҳажмдаги қўнғиз), гўрков қўнглиз, хонқизи пайдо бўлади. Ҳайвонлар ҳаётидаги ўзгаришлар. Март ойида қурбақалар, чўл бақалари ва қумқликда яшовчи ҳайвонлар ўз «кон-сертларини» бошлайдилар. Қурбақалар сув ҳавзалари ва анҳорларда, ариқ ва ҳовузламинг бўйларида, чоМ бақалари эса деворларнинг кавакларида, ариқлардаги кўприклар остида, боғларда, экинзорларда ва далаларда яшайдилар. Тошкент вилоятида тўқ яшил ва қитюқ қўнғир кўл қурбақалари сузиб юради. Баъзан Лининг қовурға курагида кўндаланг оқ чизиғи бўлиб, танаси силлиқ бўлади. Чўл бақаси яшил кул рангли, териси ғадир-будир, бир оз намхуш бўлиб, оқ-қизил сўгалли бўлади. душрнаннинг ҳужуниидан ҳимоя қилувчи суюқликка эгадир. Қурбақа сингари чўл бақасининг ҳам тcриси ларанг бўлиб, думи, бўйни бўлмайди. Танаси калласидан кескин ажралмаган, кўзлари катта ва серҳаракат, гўё шишгандек бўлади. Сундай хусусият тунги ҳайвонлар учун характерлидир. Кўзининг бундай жойлашиши калласини ортиқcлиа ҳаракатлантирмай ён-атрофларини бемалол кўришига имконият бcради. Қурбақа сузган вақтида кўзини зарарлантирмаслик учун кўз қорачиғини кўз косаси ичига тортиб оиади. Қурбақада оғиз кcнглиги жуда катта. Тили иккиланган, олд уч томони ёпишган бўлиб, ҳашаротларни овлаш учун хизмат қилади. Қурбақа тилини чиқариб қанотли ҳашаротларни ҳам уриб туширади, ушланган ҳашарот тилнинг ёпишқоқ қисмига узатилади, оғзига тортилади ва бутунича ютилади. Қурбақа ва чўл бақаларининг қуйруқлари яхши ривожланган бўлиб, орқа оёқлари олдинги оёқларига нисбатан узунроқ, сузувчи пардалар билан таъминлангандир. Булар қуруқликка чиққан вақтларида уч букланган шаклдагт букилиш қуйруқларини тўғрилайдилар ва ерга таянган ҳолда нафас оладилар. Лининг олдинги оёқлари таянч вазифасини бажаради. Бу оёқлар қурбақа сакрашга тайёрланаётганида лининг танасини кўтариб туради ва унинг ерга қайтиб тушаётганида таяниш хизматини ўтайди. Тошбақалар ялпиз, кўк ўт ва бошқа ўсимликлар билан озиқланадилар. Тошбақалар тcррариумларга жойлаштирилади ва болалар уларни парвариш қиладилар — ўт олиб келиб боқадилар. Тошбақанинг ҳара-кат қилиши болаларни жуда қизиқтиради. Тошбақалар март-апрел ойларида кўпаяди. Улар тухумлариру қум орасини ёриб, у ерга кўмадилар. Ёш она тошбақалар одатда иккитадан, қарилари эса уч-бештадан тухум қўядилар. Тошбақанинг тухуми товуқ тухумига ўхшаш бўлиб. лиажми кичикроқ бўлади. Тошбақалар мавсум давомида икки-уч марта тухум қўядилар. Тухум қўйиш июн ойидагина тугайди. Ёш тошбақалар тухумдан юз кунда очиб чиқадилар. Бу пайтларда илонга ўхшаган, оёқсиз сариқ қоринли калтаке саклар ҳам уйғонадилар. Бу калтакесак кўзини юмиши мумкин илоннинг кўзи эса, доимо очиқ туради. Сариқ қоринли калтакес; қўнғир ёки қизғиш тусда бўлади. Ёш калтакcсаклар эса оч кул ранг бўладилар. Калтакесаклар кўпинча дарё водийлариди қирларда, қалин ўтлар оғсадиган жойларда, шунингдек, боғларди суғориладиган жойларда ҳам учрайди. У сувга иштиёқ билан бориб. у ерда узоқ вақт қолиши ҳамъ мумкин. Сариқ қоринли калтакесак кемирувчиларнинг уясида, шунингдек, тошлар ва бута/орлар орасида яширинадилар. Тошкентнинг қурғоқ ерларида, ариқларнинг бўйларида, боғ1арда оч қўнғир саҳройи калтакесак (сариқ илонлар) кўзга ташланади. л Болалар билан сайрга чиққанда асфалт ёълдан тез чопиб кетаётган илонқуйруқларни учратиш мумкин. Улар пашша, қўнғиз, капалакқурт, кана ва ўргимчакЖами ейдилар. Болалар сариқ қоринли калтакcсаклар сингари илонқуйруқларни ҳам табиат бурчагидаги тcррариумларда кузатишлари мумкин. Улар зарарсиз (тишламайдилар), кишига беихтиёрўрганадилар. Қўнғиз-чалар шиллиқ қуитлар, ёмғир чувалчанглари, сувараклар билан озиқланадилар. Болалар калтакесакларнинг ҳаракатларини, овқатланишларини кузатадилар. Суваракларни ташлаш билан калтакесаклар уларни шу ондаёқ тулиб оладилар ва ютиб юборадилар, шунингдек, хом, қотирилган гўштларни ейдилар. Калтакесаклар қишлоқ хўжалиги учун ҳам фойдалидир, улар қислилоқ хўжалиги зараркунандаларининг катта қисмини қириб ташлайдилар. Март ойининг охирида девор ёриқларидан кичкина, кул Мииг калтакcсаклар чиқади. Улар кун бўйи кавакларида ётиб, қуёшли кунларда чиқиб исинадилар. Баҳор қуёши кўлмак сувларни илитиши биланоқ чўлбақалари ға қурбақалар сувда уруғ (икра) ажратишга киришадилар. Тошкент уирофларида икра ажратиш даври 50 кунгача чўзилади. Қурбақа уруғлари кўлмак сувларнинг тубида теварак-атрофи ялтироқ ҳолда, қора юмалоқ тошга ўхшаш нарсаларга ёпиш-ган бўлади. Чўлбақаларининг икраси, ипсимон бўлиб, сувости ўсимликларигаёпишган бўлади. Икра қора рангда бўлгани учун баҳорнинг илиқ нурлари унга кўпроқ таъсир қилади. Орадан бир неча кун ўтгач, икрадан катта қурбақаларга сира ўхшамайдиган итбалиқлар чиқади. Қурбақачалар танасининг қуйи қисмида иккита сўрғич бўлиб, улар бу сўрғичлар ёрдамида слив ўсимликларига ёпишадилар. Қурбақачаларнинг узун дум-чалари юмшоқ сузғичлар билан қопланган бўлиб, у балиқнинг сузғич думига ўхшаш ҳаракат қилади. Кейинроқ итбалиқларнинг қуйруғи, аввало орқа қуйруғи, сўтигра олдинги қуйруғи ривожлана бошлайди. Шу билан бирга думи қисқара бориб, танасининг шакли ўзгаради ва итбалиқ аста-секин думли қурбақага айланади. Бу қурбақа сувда ёки сувнинг атрофида ҳар қандай хавфдан яшириниб туради. Кейинчалик унинг думи батамом ёъқолади. Шунингдек, чўл бақалари ва қурбақачалар ер юзи ҳаётига мослашиб кcтадилар. Болалар боғчасининг жонли бурчагига кўлмак сувлардан бақалараинг икраларини олиб келиш ва уларнинг ўсишини болалар билан биргаликда кузатиб бориш мумкин. Бунинг учун аква-риумдаги ҳарорат 20—25°C бўлиши керак. Тарбиячи кундалик кузатиш ишларини олиб бораркан, (итбалиқлар) қурбақачаларнинг қайси куни шаклланганлигини қайд қилади. Болалар бу каби ҳодт-саларни зўр қизиқиш билан кузатадилар. Апрел ойида, ҳаво яхши исиганида Упратиканлар уйқудан уйғонадилар. Тошкент атрофида ва Тошкенл вилоятида оқулоқли типрали-кан»лар учрайди. Бу типратикан Европа типратиканидан кичикроқ бўИиб, игналари ҳам каллароқдир. Унинг қулоқлари катта (бошинингл ярмидан ҳам узунроқдир), шунинг учун ҳам у қулоқли типратикан деб аталади. Типратиканлар ҳавзаларда, тоғли ўлкаларда ва боғларда яшайди. Улар қоронғи тушганидан тонггача далалар, боғлар, сойМ бон дарахтлар тагида дайдиб юрадилар ва ҳашаротлар, калтакесаклар, илонларва сичқонларни, чигирткалар, чўл сичқонларини гоҳо-гоҳо ўсирнликларни {ер остидан маккажўхори, буғдой* донларини) топиб йcйдилар. Типратиканлар сузишни биладилар, Европа типратиканига нисбатан камроқ ўраладилар. Улар кўп вақл террариумларда яшайдилар. Типратиканлар беихтиёр, тезда кўникадилаж Болалар уларни қўлларига олишлари мумкин. Улар ҳатто болалафлл чақирсалар ҳам борадилар. Болалар террариумга барглар солишган-фл да, типратикан бу баргларга юмалаб, уларни ўз игналарига санчиб олиб юраверади. Унинг бу ҳаракатлари болаларда катта қизиқишл уйғотади. Типратиканлар берилган нарсаиарни танламай еяверадииар. Болалар баъзан ўзларидан қолган овқатларни ҳам беришлари мумкин, Типратиканлар сичқонларни, суваракларни қириб ташлайдилар. Шунинг учун ҳам кўпинча одамлар мушук ўрмъга типратикан сақлайдилар. Апрел ойида кўпгина ёwойи ҳайвонлар, жумладан, апрелнинг ўрталарида чўл бўриси болалайди, унинг болалари кўр ҳолда туғилиб, орадан 12—13 кун ўтгач, колзлари очилади. Бўри болалари 5—6 ҳафта онасининг сутини эмади. Бўрилар урчиш даврида кўпроқ ўз уяларидан бошқа жойларга кетмайдилар. Туя чўл ва саҳрода яшайдиган ажойиб ҳайвонлардан биридир. Саҳродаги туя шимолда яшайдиган буғу сингари рнеҳ-нат қилувчи ҳайвонлардан ҳисобланади. Бизcиа туя уй ҳайвон-ларидек бўИиб, кишиларга кўчиб юришда, оғир юклами ташишда ва хўжаликда ҳам катта фойда келтиради. Она туя оқсил моддаларга бой бўлган ва мойли қуюқ сут беради, Туяданжун ва паролинади. Жундан дағал кийимлар, кўрпалар, қоп ва арқонлартайёрланади. Пардан бош кийимлар, шунингдcк, қимматбаҳо мовутлар ишлаб чиқарилади. Туянинг гўшти овқатга ҳам ишлатилади. Қишлоқ хўжалик ишлари. Март ойида далаларда дон экинлари ва бcда экиш давом этади. Картошка ва cртанги карам экилади, редиска, петрушка ва укроп сепилади. Март ойида кўчатлар ўтқазиш ва дарахтларни бир ердан иккинчи йcрга кўчириш ишлари давом cттирилади, Дарахт кўчат-ларини ўтқазиш ишларини тупроқнинг юмшашидан бошлаб куртакларнинг бўрта бошиаганига қадар давом эттириш мумкин. Дарахт кўcииатларини ўтқазиш учун жой ва ҳар бир дарахтнинг яхши ўсиши учун маълум озуқа майдони танланади. Дарахтларни бир-бирига жуда ҳам яқин ўтқазиб бўлмайди, чунк! илдизлар ўсиб йcтилиб, бир-бирига халақит бcради (дарахтларнинг илдизлари теварак-атрофга кенг қулоч ёзадилар, айниқса эски боғларда уларнинг илдизСари бир-бирлари билан чатишиб кетган). Мевали боғларда дарахтларнинг турли хилларини экиш тавсия қилинади. Ҳар бир тур мевадан бир неча нав; уруғлиларидан 2—3 нав, данаклиларидан 3—4 нав экилади. Олма ва нок дарахтларини бир-биридан 6—10 м масофада ўтқазилади, олча ва олхўри дарахтларини бир-бирига яқинроқ, яъни 3—4 метр оралиғида жойлаштириш мумкин. Дарахтлар қаторлаб ёки шахрнат усулида экилади. Дарахтлар кўчатзорларда қандай ўтқазилган бўлса, ана шундай чу-қурликда ўтқаз.илиши лозим. Одатда дарахтларни ўтқазиш вақтида шу нарса тавсия қилинадики, дарахтнинг илдиз бўйни тупроқнинг юқори қатламига нисбатан бирмунча юқорироқ бўҲши керак, чунк) тупроқ кейинчалик чўккан вақтида дарахтнинг илдиз бўйни билан баробар бўИиб қолади. Дарахтнинг илдиз бўйнини беш сантиметрдан ошиқроқ чуқур-ликда экилса, кейинчалик ҳавонинг етарли миқдорда кирмаслиги натижасида дарахтлар ёмон ривожланади. Чуқур ўтқазилган дарахт секин ўсади, совуққа чидамсиз бўИиб. ҳар хил касалликларга, боғ зараркунандаларининг ҳужумига чидаш бcра олмайди. Дарахт илдизининг нормал ўсиши учун етарли миқдорда иссиқлик, ҳаво ва намлик бўҲши керак. Мевали дарахтлар чуқур ўтқазилса яхши ҳосил бермайдилар ёки мутЖақо ҳосилдан тўхтаб, бирвақт қувраб қоладилар. Дарахт кўчатининг саёз экилиши илдизларининг қуриб қолишига ва ўсим-ликнинг нобуд бўлишига олиб келади. Дарахт экиш учун ўйилган чуқурлик радиус ва чуқурлиж бўйича илдизининг ривожланиш даражасига боғлиқ бўлади (радиуи 50—75 см, чуқурлиги 60 см), чуқур қазиш вақтида ернин устки қамлами бир томонга, остки қатлами эса иккиндии томонж тасбланади. Чуқур тайёр бўлгач, йcрнинг юза қатлан кўпроқ озуқаларга эга бўлганлиги учун ўғит билан аралаштири чуқуминг тагига солинади, шунингдек тепача қилинади, бунд дарахт шундай қўйиладики, ана шу тепачанинг атрофлари бўйлал эркин равишда жойлашади (11- расм). Дарахт кўчатларини ўтқазишдан олдин қазилган ҳар чуқурга 3—4 челакдан сув қуйилади. Дарахт ўтқазилгач, унинг учи ва новдалари қирқилади, чунки дарахт кўчатининг тараққий қилган учи (тожиси) ҳали тупроқда яхши ўрнашмаган илдизлардан кўра сувни кўпроқ буғиантириб юборади. Феврал-март ойларида дарахт ва буталарнинг атрофлари ўйиб қўйилади. Кейин эса ўсишга яроқсиз — касал ва зарарланган дарахтлар кcсиб ташланади. Март ойида анор, атиргул каби (кўмиб қўйилган) гулларнинг усти очилади нуҳрум қилади. Тахминан март ойининг иккинчи ўн кунУгида токлами очиш бошланади. Ток куртак чиқаргунча очилиши зарур. А,кс ҳолда, бўртган куртаклар ва ёш шўралар зарарланади. Кўп йиллар мобайнида олиб бортлган кузатиш ишлари шуни кўрсатдики, ток шўраларининг очилиши Тошкент ҳавзаси шарои-тида бир неча ҳафта атрофида йилдан-йилга ўзгариб туради — март ойининг учинчи ўн кунлиги ва апрел ойининг биринчи ярми. Сундай аҳвол кўпинча об-ҳаво хусусиятларига боғлиқ бўлади. Яхши бўртган «кўзчалар» ҳароратнинг 3—4 даража пастга кеииши натижасида зарарланиши мумкин. Очила бошлаган куртаклар бир-икки даража совуқдаёқ осонликча зарарланади. Ёш ва нозик шўралар учун бир даража совуқ ҳам хавфлидир. Боғча ҳовлисида болалар катта кишиларнинг ишларини кузатудилар. катта ёшли болалар эса. дарахт кўчатларини ўтқазишда иштирок этадилар: улар кўчатларни ташиб келишда кўмаклашардилар тупроқни ўрага ташлайдилар, ёш кычатларни суғорадилар. Болалар замбил ва замбил ғалтакларда ток тагларидаги гынг ва ахлатларни олиб чиқариб ташлайдилар. Апрел ойида далаларда члгит cкиш бошланади. Чигитнинг яхши униб чиқиши учун тупроқ етарли миқдорда нам бўлиши ва кунлик ўртача ҳарораи 10 даражадан кам бўлмаслиги керак. Бундай ҳарорат одатда Тошкент вилоятида апрелнинг биринчи ўн кунлигида бўлади, жанубий вилоятларда бирмунча олдинроқ бошланади. Ҳарорат қанчалик кўтарилса, чигит шунчалик тез ўса бош-лайди ва бир текисда кўкариб чиқади. Чигитни яхши униб чиқиши учун чуқурларга солиб намлайдилар. Ғўзани парвариш қилиш вақтида машина билан икки томонлама узунасига ва кўндалангига ишлов бериш мақсадида чигитни сеялкалар ёрдамида квадрат-уялаб экилади. Шундай усул билан экилганда, қўл меҳнати кам сарфланади, ҳосил эса кўпроқ олинади. Чигит яхши тайёрланган ва нам ерга 4—5 см чуқурликда экилади. Чигит униб чиққандан кейин дарҳол унга ишлов берилади. Экин майдонини доимо ҳайдалган ва ёwойи ўтлардан тозаланган ҳолда тутишга ҳаракат қилинади. Ғўза қатор ораларига икки ломонлама ишлов беришда машиналар яхши ёрдам берадилар. Ўсимлик илдизтга яқин бўИган жойдаги ўтларни ёъқотиш ва яганалаш ишларидагина қўф меҳнатидан фойдаланилади. Шунинг-дек, далаларга маккажўхори, оқ жўхори ва кунгабоқар экилади. Истироҳат боғлари, кўчалар, боғча ҳовлиларида «жонли деворлар (кўм- кўк кичик дарахтлар) экилади. Боғларда қишлоқ хўжалик зараркунандаларига ва ҳас! ролларга қарши кураш олиб борилади (3-иловага қаралсин). Апи ойининг ўрталарида қашқаргул, хина, настурсия, пcтуния (гулли катта-катта боғ ўсимлиги), жасмин, хушбўй нўхат ва бош боғ гулларининг уруғлари сепилади ҳамда кўчатлари ўтқазилар Катта гулларнинг кўчатлари {қўқонгул, петуня ва бош гулларнинг) 15—20 см оралиғида ўтқазилади. Шу билан би гулнинг узун новдалари чилпилади, яъни бўйнининг узун •учдан бирга қисқартирилади, бу гулнинг ён шохчаларининг яхсу ўсишига имкон беради. Янги ўтқазилган гул кўчатини албатти майда катакли лейка ёрдамида суғориш тавсия қилинади. Ёс ўсимликларнинг ўсишига халақит қилмаслиги учун ёwойи ўтл тезда юлиб ташланади. Ер суғорилгандан кейин озгина қуригаcл ёwойи ўтларни олиб ташлаш осонлашади. Гул уруғлари сепилишдан олдин, Қ12Қ20 даража ҳарорат ундирилади. Сўнг эса сепилади. Канна, лунасвет каби гулларниииж уруғлари қаттиқ бўИгани учун, бир учи пичоқ билан бир о: қирқиб қўйииади. Баъзан ана шундай ўсимликларнинг уруғи қайноқ сув солиб ивитилади, кейинчалик эса совуқ сув солиб аралаштирилади, бу; уруғИар ёрилади. Флокс, делфиннум, пион сингари кўп йиллик гулларнинг уруғлари экишдан олдин совиитифмаса, ўсмайди. Апрел ойининг дастлабки кунларида ертўлалардан картошкагул гулининг картошкаси олиниб, кўздан кечириб чиқилади. Қуриб қолганлари намланади ва ёруғроқ жойга қўйиб, вақти-вақти билан. сув сепиб турилади. Униб чиқа бошлаганлари ажратилиб, ёнверидан униб чиққан шох-шаббалар билан бирга алоҳида жойга ўтқазилади. Download 0.96 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|